Εκλογές 7ης Νοεμβρίου 1926: Τι συνέβη την πρώτη φορά που η Ελλάδα ψήφισε με απλή αναλογική

Ήταν επίσης η πρώτη φορά που οι Έλληνες πολίτες ψήφιζαν με έντυπο κομματικό ψηφοδέλτιο, και όχι σφαιρίδιο όπως έκαναν από το 1862, ενώ κατά την ίδια αναμέτρηση έκανε την παρθενική εμφάνιση στη Βουλή το ΚΚΕ.

Πρώτο κόμμα, με ποσοστό 31,63% και 108 έδρες, αναδείχτηκε το «Κόμμα των Φιλελεύθερων», του οποίου δεν ηγείτο ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που ήταν το Παρίσι, αλλά ο Αλέξανδρος Καφαντάρης.

Στη δεύτερη θέση βρέθηκε το «Λαϊκόν Κόμμα» του Παναγή Τσαλδάρη, το οποίο κατάφερε να συγκεντρώσει το 20,27% και να λάβει 60 έδρες.

Οι δημοσιογράφοι της εποχής -και αργότερα οι ιστορικοί- διέβλεπαν πως οι πολίτες επιθυμούσαν συνεργασία των κομμάτων, χωρίς να υπάρχουν αρχικώς αναφορές ή προβληματισμοί για το εκλογικό σύστημα.

Ο πολιτικός και δημοσιογραφικός κόσμος της εποχής θεωρούσε το σύστημα της απλής αναλογικής το δικαιότερο -παρότι αργότερα άρχισαν να εμφανίζονται προβλήματα στο σχηματισμό κυβέρνησης.

Η προκήρυξη

Ο στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης, που είχε ανατρέψει τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο τον Αύγουστο του 1926 και στη συνέχεια κατέστειλε το φιλοπαγκαλικό κίνημα των Ζέρβα και Δερτιλή, είχε υποσχεθεί ότι θα διενεργήσει εκλογές, όπως και έπραξε.

Έτσι, στις 22 Σεπτεμβρίου δημοσιεύτηκε το διάταγμα προκήρυξης των εκλογών αλλά και ο εκλογικός νόμος, ο οποίος διατηρούσε το προνόμιο των τριών νήσων -Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών- που εξέλεξαν τους 7 βουλευτές τους με πλειοψηφικό και σφαιρίδιο.

Ο ίδιος ο Κονδύλης, όμως, δεν θέλησε να συμμετάσχει στις εκλογές και ανακοίνωσε πως τόσο ο ίδιος όσο και το κόμμα του, «Εθνικόν Δημοκρατικόν», θα απέχουν.

Η απλή αναλογική ενδεχομένως να συνέβαλε στο γεγονός ότι το κλίμα της προεκλογικής εκστρατείας ήταν ήρεμο, κάτι μάλλον ασυνήθιστο για την πολιτική ζωή της εποχής.

«Η Κυβέρνησις και οι αρχηγοί των Κομμάτων και των δύο παρατάξεων δικαιούνται ως Eλληνες πατριώται να υπερηφανεύονται διά την τάξιν η οποία επεκράτησε κατά τας σημερινάς εκλογάς. Το μέγα βήμα προς την ομαλότητα εγένετο ήδη σήμερον διά της συμμετοχής πάντων των κομμάτων εις τον εκλογικόν αγώνα. Προ της λαϊκής ετυμηγορίας και οι από των υψηλοτέρων στεγών φωνασκούντες αλέκτορες αναγκαστικώς θα σιγήσουν. Εις το Κράτος τούτο δεν υπάρχουν θορυβοποιοί. Υπάρχουν μόνον Ελληνες. Επανερχόμεθα από αύριον εις τον ομαλόν κοινοβουλευτικόν βίον και εις την φυσιολογικήν εξέλιξιν» είχε δηλώσει το βράδυ των εκλογών ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, όπως γράφει η «Καθημερινή» της εποχής.

Ο σχηματισμός κυβέρνησης

Τα τέσσερα πρώτα κόμματα των εκλογών -οι «Φιλελεύθεροι», το Λαϊκό Κόμμα, το «Κόμμα Ελευθεροφρόνων» και το «Κόμμα Δημοκρατικής Ενώσεως»- θα συνεργαστούν τελικώς για να σχηματίσουν κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, στις 4 Δεκεμβρίου του 1926.

Δεν μακροημέρευσε, όμως.

Τον Αύγουστο του 1927 σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση ενώ τον Φεβρουάριο του 2028, και μια τρίτη.

Μέχρι που τον Ιούλιο του 1928 άλλαξε το εκλογικό σύστημα, με το νόμο 5493/1932 να επιφέρει βασικές τροποποιήσεις στο αναλογικό σύστημα και καθορίζοντας τα εκλογικά συστήματα των εκλογών του 1932, του 1936, του 1946 και του 1950.

Πρόκειται, επί της ουσίας, για τα πρώιμα συστήματα ενισχυμένης αναλογικής, που εφαρμόστηκαν στη συνέχεια της ελληνικής πολιτικής ζωής.

Στην πλειονότητα των χωρών του κόσμου, το εκλογικό σύστημα προβλέπεται από το Σύνταγμα και έτσι, παραμένει ενιαίο για όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις.

Η Ελλάδα, όμως, είναι μια άλλη ιστορία.

Σπάνια ακολουθήθηκε το ίδιο εκλογικό σύστημα ακόμη και για δύο συνεχόμενες εκλογές -πλην των επαναληπτικών.

Και αυτό γιατί ο καθορισμός του εκλογικού συστήματος επαφίεται κάθε φορά στο κυβερνητικό έργο.