Ομάδα Βάγκνερ: Λεφτά και ιδεολογία στην υπηρεσία του Πούτιν

Η παραστρατιωτική αυτή ομάδα, ο ιδιωτικός στρατός του Πούτιν όπως αποκαλείται από δυτικά ΜΜΕ, ήταν γνωστός και πριν τον πόλεμο που μαίνεται για 14ο μήνα πια στο ουκρανικό έδαφος.

Οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη, όμως, έστρεψαν προς τα πάνω της τα φώτα της δημοσιότητας. Με όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που συνεπάγεται αυτό.

Τι είναι η ομάδα Βάγκνερ;

Ένας μισθοφορικός στρατός που στοχεύει στο κέρδος;

Μια νεοναζιστική παραστρατιωτική δύναμη πιστή στον Πούτιν και ταγμένη να κάνει τις βρώμικες δουλειές για να προασπίσει τα ρωσικά συμφέροντα;

Όλοι όσοι έχουν ασχοληθεί μαζί της συμφωνούν ότι είναι κάτι ανάμεσα στα δύο.

Διαφωνούν, όμως, στην αναλογία, το κίνητρο και το αποτέλεσμα. Η συμμετοχή της στις επιχειρήσεις της Ουκρανίας, σε βαθμό τέτοιο που να υποκαθιστά τον ρωσικό τακτικό στρατό, την κάνουν έναν από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας.

Αρνητικό, αναμφίβολα.

O σεφ του Πούτιν και ο αγαπημένος συνθέτης του Χίτλερ

Οι απαρχές αυτής της στρατιωτικής οργάνωσης παρέμεναν επί χρόνια θολές. Μόλις πριν λίγους μήνες o Γεβγένι Πριγκόζιν, ο Ρώσος ολιγάρχης και ένας από τους πιο έμπιστους ανθρώπους του Βλαντιμίρ Πούτιν, παραδέχτηκε επισήμως ότι αυτός ήταν ο δημιουργός της οργάνωσης.

Ο ίδιος δήλωσε ότι χρηματοδότησε την ίδρυση της ομάδας το 2014, για να βοηθήσει τη Ρωσία να καταλάβει πιο εύκολα και γρήγορα την περιοχή της Κριμαίας.

Ως το 2022, ο Πριγκόζιν αρνούνταν κάθε σχέση με τη Βάγκνερ.

Είχε φτάσει, μάλιστα, στο σημείο να καταθέσεις μηνύσεις εναντίον τριών ρωσικών ΜΜΕ, που τον παρουσίαζαν ως ιδιοκτήτη της.

Τώρα, πλέον, όχι μόνο δεν το κρύβει, αλλά και εμφανίζεται επισήμως σε βίντεο ως ο εκπρόσωπος της Βάγκνερ. Φοράει στρατιωτική στολή αν και δεν έχει ιδέα από στρατιωτική διοίκηση, μαλώνει με Ρώσους στρατηγούς, αναλύει επιθέσεις και τακτικές.

Μια νέα σελίδα στη ζωή ενός ανθρώπου που χάρη στον Πούτιν δημιουργησε μια τεράστια περιουσία και μαζί με τη Βάγκνερ είναι ιδιοκτήτης πολλών και διαφόρων εταιρειών, ανάμεσά τους και του κέτερινγκ που προμηθεύει φαγητό το Κρεμλίνο.

Γι’ αυτό και το παρατσούκλι του Πριγκόζιν είναι «ο σεφ του Πούτιν».

Αν ο Πριγκόζιν είναι ο ιδρυτής της Βάγκνερ, ο Ντμίτρι Ούτκιν είναι ο εκτελεστικός της διευθυντής. Πρώην αντισυνταγματάρχης του ρωσικού στρατού, ο Ούτκιν προσεγγίστηκε από τον Πριγκόζιν το 2014 και μεταπήδησε εύκολα στις τάξεις της παραστρατιωτικής ομάδας, χωρίς να χάσει τον βαθμό του στο στράτευμα. Ο Ούτκιν, μάλιστα, είναι και ο νονός της Ομάδας Βάγκνερ.

Εμπνεύστηκε το όνομα από τον διάσημο Γερμανό συνθέτη, του οποίου η μουσική ήταν και η αγαπημένη του Χίτλερ κι ολόκληρου του Γ’ Ράιχ.

Η ομάδα Βάγκνερ έκανε τις πρώτες της επιχειρήσεις ως υποστηρικτική δύναμη στην Κριμαία, σε μια επιχείρηση που κρίθηκε εύκολα και χωρίς ουσιαστική αντίσταση υπέρ της Ρωσίας.

Οι μαχητές της ομάδας «μετακόμισαν» στην περιοχή του Ντόνμπας για να βοηθήσουν τους αυτονομιστές να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στις ρωσόφωνες περιοχές που αποσχίσθηκαν (και αναγνωρίζονται σήμερα από τη Ρωσία ως έδαφός της μετά τα παράνομα δημοψηφίσματα του περασμένου Σεπτεμβρίου).

Γραφεία σε 20 χώρες, συνεργασία με φιλικά καθεστώτα

Από τότε ως σήμερα οι επιχειρήσεις της ομάδας επεκτάθηκαν σε πολλές περιοχές του πλανήτη, όπου υπάρχουν ένοπλες συρράξεις και κάποιοι θεωρούν απαραίτητες τέτοιες… υπηρεσίες.

Εκτός από τα κεντρικά της γραφεία στην Αγία Πετρούπολη, η Ομάδα Βάγκνερ ξεκίνησε να ανοίγει παραρτήματα και σε άλλες χώρες. Τα πρώτα διεθνή γραφεία της άνοιξαν στην Αργεντινή και το Χονγκ Κονγκ.

Σήμερα, κατά πληροφορίες, λειτουργούν γραφεία της σε περισσότερα από 20 κράτη του κόσμου, τα περισσότερα στην Αφρική.

Στη μαύρη ήπειρο η Βάγκνερ συνδυάζει το τερπνό με το ωφέλιμο. Ναι μεν λειτουργεί ως μισθοφορικός στρατός και προσφέρει ασφάλεια και άλλου είδους υπηρεσίες σε μια σειρά από κυβερνήσεις (της Κεντρικής Αφρικής, της Λιβύης, του Μάλι, της Μοζαμβίκης), αλλά παράλληλα προωθεί και τα ρωσικά συμφέροντα. Τα συγκεκριμένα καθεστώτα διάκεινται φιλικά προς τον Πούτιν, έτσι τα λεφτά που χρεώνει ο Πριγκόζιν εξυπηρετούν και διπλό σκοπό. Το ίδιο συμβαίνει π.χ. και στη Συρία, όπου μαχητές της ομάδας Βάγκνερ βρίσκονται σε αγαστή συνεργασία με τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας και το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ.

Το ιδεολογικό υπόβαθρο της Βάγκνερ παραμένει θολό. Παρά τα όσα έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς, δεν υπάρχουν ξεκάθαρες πληροφορίες ότι για να ενταχθεί κάποιος στον συγκεκριμένο μισθοφορικό στρατό πρέπει να ασπάζεται νεοναζιστικές ιδέες ή περνάει κάποιου είδους μύηση και ιδεολογική καθοδήγηση.

Ο Ούτκιν δεν έχει κρύψει τις νεοναζιστικές του πεποιθήσεις και πιθανολογείται ότι ηγετικά στελέχη της ομάδας εμφορούνται από τις ίδιες ιδέες, όμως κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί το ίδιο για τους μαχητές της.

Λεφτά 7,5 φορές πάνω από το μισθό

Το σίγουρο είναι ότι η Ομάδα Βάγκνερ αποτελεί μια άκρως δελεαστική πρόταση για όποιον νεαρό, κυρίως από τη Ρωσία, θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με τα όπλα.

Οπωσδήποτε πιο δελεαστική από μια καριέρα π.χ. στον ρωσικό στρατό. O μέσος μισθός ενός στρατιώτη της Βάγκνερ ξεπερνάει τα 120.000 ρούβλια μηνιαίως, δηλαδή περίπου 1.600 δολάρια ΗΠΑ. Αυτό είναι περίπου 7,5 φορές περισσότερο από τον κατώτατο μισθό στη Ρωσία, ο οποίος είναι 16.200 ρούβλια, περίπου 240 δολάρια ΗΠΑ.

Μπορεί να φαίνονται λίγα για να διακινδυνεύσει κάποιος τη ζωή του (οι αντίστοιχες εταιρείες μισθοφόρων π.χ. της Γαλλίας προσφέρουν μισθούς που ξεπερνούν τα 5.000 ευρώ μηναίως), ωστόσο για δεκάδες χιλιάδες εξαθλιωμένους νεαρούς, τόσο από τις φτωχές περιοχές της ανατολικής Ρωσίας, όσο και από τις πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες, είναι λεφτά που θεωρούν ότι αξίζει να κινδυνέψει η ζωή τους για να τα κερδίσουν. Ακόμα και κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους οι μαχητές κερδίζουν περίπου 1.000 δολάρια ΗΠΑ το μήνα.

Δημοσιεύματα από το 2019 κάνουν λόγο για ένα βιβλιαράκι, έναν «κώδικα τιμής», τον οποίο οφείλει να διαβάσει και να αποδεχτεί κάθε μαχητής που θέλει να ενταχθεί στη Βάγκνερ.

Στο βιβλιαράκι αυτό περιέχονται, μεταξύ άλλων, και δέκα εντολές, οι οποίες είναι περισσότερο ηθικές παρά δεσμευτικές. Ο μαχητής π.χ. πρέπει να μην πολεμάει για τα χρήματα, αλλά για την ηθική αρχή του να νικάει πάντα και παντού. Ξεκαθαρίζεται, επίσης, ότι οι μαχητές πολεμούν για να προστατεύσουν τα συμφέροντα της Ρωσίας και με τις πράξεις τους τιμούν τον Ρώσο στρατιώτη.

Οι Αφρικανοί και οι Σέρβοι

Θεωρητικά, η Ομάδα Βάγκνερ απευθύνεται σε Ρώσους, έστω και σε κατοίκους κρατών της πρώην ΕΣΣΔ, κυρίως από την περιοχή της Κεντρικής Ασίας.

Τα τελευταία χρόνια, βέβαια, όταν και διευρύνθηκαν οι επιχειρήσεις της ομάδας στην Αφρική, η διαδικασία στρατολόγησης άνοιξε και για νέους από αφρικανικές χώρες.

Οι συγκεκριμένοι ονομάζονται «Μαύροι Ρώσοι» στην αργκό της ομάδας, όμως στις επιχειρήσεις αντιμετωπίζονται το ίδιο με τους Ρώσους μαχητές. Παρ’ ότι φυσικά δεν υπάρχει επίσημη ενημέρωση, θεωρείται ότι οι μισθοί τους είναι κατώτεροι αυτών των Ρώσων.

Αυτό ανάγκασε και την ομάδα Βάγκνερ να υιοθετήσει ως επίσημη γλώσσα επικοινωνίας της και τα γαλλικά, εκτός φυσικά από τα ρωσικά. Επειδή οι περισσότεροι Αφρικανοί μαχητές προέρχονται από πρώην αποικίες της Γαλλίας, που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ως επίσημη γλώσσα τους τη γαλλική. Ειδικό τάγμα έχει δημιουργηθεί για μαχητές σερβικής καταγωγής, οι οποίοι κατάγονται κυρίως από τις σερβόφωνες περιοχές της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Η Ουκρανία αποτελεί, φυσικά, το κύριο θέατρο επιχειρήσεων της Βάγκνερ.

Οι μαχητές της, όμως, που σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις ξεπερνούν πια τις 50.000, είναι απλωμένοι σε όλο τον κόσμο.

Επισήμως έχουν λάβει μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις στο Σουδάν, τη Συρία, την Κεντρική Αφρική, τη Μαδαγασκάρη, τη Λιβύη, τη Βενεζουέλα, τη Μοζαμβίκη και το Μάλι.

Πιθανολογείται, όμως, ότι υπάρχουν δράσεις που δεν ανακοινώνονται. Είναι σίγουρο ότι έχουν αναλάβει την ασφάλεια του Λευκορώσου προέδρου Λουκασένκο, όπως και ότι μαχητές τους δρουν μαζί με τις ένοπλες δυνάμεις της Μπουρκίνα Φάσο, ειδικά στις περιοχές κοντά στα σύνορα με τη Γκάνα.

Αναφέρθηκε, επίσης, και δραστηριότητα της ομάδας στην περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ, στον πόλεμο μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας, ωστόσο οι πληροφορίες αποσιωπήθηκαν και τα ρεπορτάζ δεν συνεχίστηκαν.

Η θολή σχέση με το ρωσικό κράτος

H Ομάδα Βάγκνερ δεν έχει, φυσικά, καμία οργανική σχέση με τον ρωσικό στρατό, άσχετα αν προσελκύει άτομα, κυρίως αξιωματικούς, από τις τάξεις του. Η σχέση της με το ρωσικό κράτος είναι θολή.

Οι παραστρατιωτικές οργανώσεις κάθε είδους είναι παράνομες στην Ρωσία, όμως οι μαχητές της ομάδας χρησιμοποιούν εγκαταστάσεις των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων για την εκπαίδευσή τους και μετακινούνται σε πολλές τοποθεσίες με το ρωσικό ναυτικό και την αεροπορία.

Το ποιος σχεδιάζει τις επιχειρήσεις και ποιος τις εγκρίνει είναι ακόμα κάτι που μέλλει να εξιχνιαστεί.

Θεωρητικά, ο Ούτκιν έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο για τις επιχειρήσεις, ωστόσο προφανώς ο ιδρυτής και χρηματοδότης Πριγκόζιν περνάει τις δικές του απόψεις για τις προτεραιότητες. Ακριβώς εκεί φαίνεται να υπάρχει η σύνδεση απευθείας με το γραφείο του Πούτιν, γι’ αυτό και υπάρχουν εκτεταμένα ρεπορτάζ που αναφέρουν ότι ο μισθοφορικός στρατός λογοδοτεί απευθείας στη ρωσική κυβέρνηση.

Σε συνέντευξή του το 2018 ο Πούτιν είχε ρωτηθεί για την Ομάδα Βάγκνερ.

Τότε είχε δηλώσει ότι «όλοι πρέπει να παραμένουν στο πλαίσιο της νομιμότητας» και αν η συγκεκριμένη πολεμική ομάδα παραβίαζε το νόμο, τότε ο γενικός εισαγγελέας της Ρωσίας θα έπρεπε να ασκήσει ένδικα μέσα εναντίον της. Αλλά αν δεν παραβιάζουν το νόμο, είπε ο Πούτιν, έχουν κάθε δικαίωμα να εργάζονται και να προωθούν τα συμφέροντά τους στο εξωτερικό. Όποιος κατάλαβε, κατάλαβε.

Είναι αλήθεια, πάντως, ότι οι τελευταίες δραστηριότητες της Βάγκνερ στην περιοχή της Ουκρανίας φέρουν περισσότερο σε δυσφήμιση παρά σε διαφήμιση. Όλα αυτά τα χρόνια ο Πριγκόζιν καλλιέργησε το αφήγημα της καλοκουρδισμένης πολεμικής μηχανής που δεν σταματάει μπροστά σε τίποτα. Η ανάσχεση των ρωσικών δυνάμεων στο Ντόνμπας από τον ουκρανικό στρατό και οι καθυστερήσεις έχουν καταστρέψει την εικόνα. Σε τέτοιο βαθμό, που λέγεται ότι ακόμα και οι αφρικανικές επιχειρήσεις της ομάδας δεν παρουσιάζουν την άνθηση που είχαν τα προηγούμενα χρόνια.

Το χρήμα είναι ένα ακόμα κίνητρο για την επιτυχία της ομάδας Βάγκνερ στο Μπαχμούτ.

Εκτός από την εξασφάλιση μιας στρατηγικής νίκης για τη Ρωσία, είναι και μια πρώτης τάξεως αποκατάστασης της φήμης του μισθοφορικού στρατού, ώστε να εδραιώσει την παρουσία του και σε άλλες περιοχές.