Ίμια: Οι μαρτυρίες από την κρίση - Δικαιώνεται το «ευχαριστώ τους Αμερικάνους»;

Δεν είναι μόνο το γεγονός πως Ελλάδα και Τουρκία βρέθηκαν μία ανάσα από την σύρραξη αλλά και το γεγονός πως η συγκεκριμένη κρίση καλύφθηκε λεπτό προς λεπτό από τα εγχώρια αλλά και τα τουρκικά μέσα.

Ο πόλεμος του Κόλπου το 1991 ήταν η πρώτη φορά που τα ελεύθερα ιδιωτικά κανάλια κάλυπταν πολεμική σύγκρουση σε ζωντανή μετάδοση και η εγχώρια κρίση στα Ίμια ακολούθησε την συγκεκριμένη πορεία.

Τα τότε μέσα εμμέσως πλην σαφώς είχε κατηγορήσει για «γιγάντωση» των γεγονότων και «κλιμάκωση» τόσο η ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών όσο και το στρατιωτικό επιτελείο της χώρας.

Το CNN Greece μίλησε με ανθρώπους που έζησαν την κρίση τόσο από την πλευρά των μέσων ενημέρωσης όσο και μέσα από τα επιτελεία – πολιτικά και διπλωματικά.

Ο Αθανάσιος Έλλις, επί χρόνια ανταποκριτής στην Ουάσιγκτον και συγγραφέας του βιβλίου «Ίμια – τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών», μαζί με τον Μιχάλη Ιγνατίου, υπογραμμίζει για την συγκεκριμένη περίοδο: «οι ελληνικές αρχές ήταν απροετοίμαστες για μία τέτοια κρίση. Μία πολεμική σύγκρουση εκείνη την στιγμή με την Τουρκία θα μας έδινε στην καλύτερη, την ευκαιρία για ένα μεγάλο πλήγμα. Οι συνέπειες θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να μην μας κοστίσουν όμως».

Για τη νύχτα της 31 Ιανουαρίου θυμάται: «ήταν η κορυφαία εμπειρία της δημοσιογραφικής μου ζωής. Τα τηλέφωνα με την Αθήνα δεν σταματούσαν. Θυμάμαι πως εκείνο το βράδυ με συναδέλφους από τη Νέα Υόρκη προσπαθούσαμε να βρούμε άκρη με τα όσα γίνονταν τόσο στην Ελλάδα όσο και με όσα μας μετέφεραν από ανώτατο επίπεδο οι Αμερικανοί διπλωμάτες. Θυμάμαι, ήμουν ανταποκριτής για την ΕΡΤ όταν μετά το μεσημέρι στις Ηνωμένες Πολιτείες χτύπησε το τηλέφωνό μου. Από την άλλη άκρη ο Χόλμπρουκ επικοινωνούσε ο ίδιος για να μου μεταφέρει μία σημαντική εξέλιξη. Μου πήρε αρκετά να συνειδητοποιήσω πως όντως μιλούσα μαζί του αλλά στο τέλος μου μετέφερε την είδηση πως υπάρχει συμφωνία αποκλιμάκωσης ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία «μάλλον αποσοβήσαμε πόλεμο» μου είπε πριν ξεκινήσω να γράφω τα όσα μου έλεγε σε ένα χαρτί.

Είναι το πρώτο πράγμα που ειπώθηκε μέσω της Ελληνικής δημόσιας τηλεόρασης λίγα λεπτά αργότερα. Παρά το ότι το κλίμα εδώ στις ΗΠΑ ήταν πιο ήρεμο από αυτό που επικρατούσε στην Αθήνα όλοι μας καταλαβαίναμε πόσο κοντά είχαμε φτάσει σε κάτι εξόχως σοβαρό».

Ο Δημήτρης Μηλάκας, δημοσιογράφος για δεκαετίες στο διπλωματικό ρεπορτάζ και συγγραφέας του βιβλίου «Η απόρρητη ιστορία του Αιγαίου», μιλώντας στο CNN Greece τονίζει πως η κατάσταση τότε ήταν όντως κρίσιμη. Μπορεί τα έγγραφα των ρηματικών διακοινώσεων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας να δόθηκαν στην δημοσιότητα στα τέλη Ιανουαρίου 1996 αλλά η κοινή γνώμη είχε κάθε δικαίωμα να γνωρίζει πως η Τουρκία για πρώτη φορά επίσημα είχε αξιώσεις σε ελληνική γη. Ο κ. Μηλάκας αναφορικά με τις συνέπειες της κρίσης των Ιμίων τονίζει:

«Ο Σημίτης αγόρασε Ειρήνη τότε αφήνοντας σε εκκρεμότητα τις γκρίζες ζώνες. Είναι αυτές οι γκρίζες ζώνες που σήμερα οι Τούρκοι κάνουν διαρκώς παραβιάσεις από αέρος. 27 χρόνια μετά αποδεικνύεται πάντως πως ένας πόλεμος δεν ήταν η λύση για την κρίση της στιγμής».

Η πολιτική αστάθεια που κυριαρχούσε σε Αθήνα και Άγκυρα, με την Κυβέρνηση Σημίτη να κάνει τα πρώτα της βήματα και τον Ανδρέα Παπανδρέου στο Ωνάσειο και την Τανσού Τσιλέρ να υπηρετεί ως υπηρεσιακή Πρωθυπουργός νοιώθοντας καυτή την ανάσα των Ισλαμιστών έφερε στο Αιγαίο ένα επεισόδιο που θα μπορούσε εύκολα να ξεφύγει. Σύμφωνα με τον Δημήτρη Μηλάκα τίποτε από όσα έγιναν δεν θα προχωρούσε «εάν Πρωθυπουργός ήταν ο Παπανδρέου ή εάν η Κυβέρνηση Σημίτη είχε βρει τον βηματισμό της».

Στο πόσο δύσκολη, περίπλοκη και κρίσιμη ήταν η κατάσταση αποκάλυψαν πηγές του Yπουργείου Εξωτερικών μιλώντας στο CNN Greece. Σύμφωνα με τις συγκεκριμένες πηγές υπήρχε όντως η αίσθηση πως η χώρα βαδίζει σε πολεμική σύγκρουση με την Τουρκία χωρίς μάλιστα να είμαστε και ανάλογα προετοιμασμένη για μία τέτοια εξέλιξη.

Ο συγκεκριμένος διπλωμάτης δεικτικά σημειώνει πως απόδειξη της ελλιπούς προετοιμασίας μας ήταν το γεγονός πως όλα εξελίσσονταν σε ζωντανή μετάδοση, κάτι για το οποίο ο δημοσιογραφικός κόσμος έχει αντίθετη άποψη.

Σημαντικό ρόλο το βράδυ της κρίσης διαδραμάτισε σύμφωνα με την ίδια πηγή τόσο ο υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος όσο και ο Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης οι οποίοι ήταν υπέρ της ορθολογικής προσέγγισης της κατάστασης. Το τέλος της κλιμάκωσης σύμφωνα με τον ίδιο άνθρωπο αποδεικνύει πως η Ελληνική Κυβέρνηση κινήθηκε όπως έπρεπε καθώς σε περίπτωση θερμού επεισοδίου και σύρραξης η Ελλάδα ακόμη κι αν έχει καταφέρει σημαντικό πλήγμα στην Τουρκία θα ήταν υποχρεωμένη να καθίσει σε ένα διαπραγματευτικό τραπέζι και μάλιστα ως η πλευρά που επιτέθηκε. Σε αυτή την περίπτωση η συζήτηση θα άνοιγε για όλες τις Τουρικές αξιώσεις όσο παράλογες και αβάσιμες κι αν ήταν. Η ήττα θα ήταν μονόδρομος τότε. Η επιστροφή στο προηγούμενο της κρίσης καθεστώς μετά την λήξη της έντασης είναι «σημαντικό κέρδος» αναφέρει ο πρώην διπλωμάτης.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και στέλεχος της τότε Κυβέρνησης Σημίτη ο οποίος υπογραμμίζει στο CNN πως η νύχτα των Ιμίων κάθε άλλο παρά απλή υπόθεση ήταν. Σημειώνει πως η διαχείρισή της εξασφάλισε πως καμία Τουρκική αξίωση δεν θα γινόταν δεκτή και σε καμία περίπτωση η Ελλάδα δεν θα σερνόταν σε ένα τραπέζι που ήταν βούτυρο στο ψωμί για την «αλά τούρκα διπλωματία».

Σε ερώτηση για το εάν το «ευχαριστώ του Αμερικανούς» από το στόμα του Κώστα Σημίτη εντός της Βουλής την επομένη ήταν βαρύγδουπο, ο πολύπειρος Έλληνας πολιτικός ήταν ξεκάθαρος: «χωρίς την διαχείριση Σημίτη – Πάγκαλου και την παρέμβαση των Αμερικανών η μόνη έξοδος από την κατάσταση θα ήταν η σύρραξη. Οι Αμερικανοί πίεσαν πραγματικά προς την πλευρά της άμεσης αποκλιμάκωσης και σίγουρα τράβηξαν τα «λουριά» στο Τουρκικό επιτελείο των Ενόπλων δυνάμεων όταν η κατάσταση δεν έπαιρνε από διπλωματία».

Στο ίδιο ερώτημα ο κ. Παναγιώτης Ιωακειμίδης, Ομότιμος Καθηγητής, στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, του Πανεπιστημίου Αθηνών υπογραμμίζει στο CNN Greece:

«Η σύγκρουση στα Ίμια αποφεύχθηκε για δύο και μόνο λόγους: τη σωφροσύνη του Κώστα Σημίτη και τον ρόλο των Αμερικανών στην αποκλιμάκωση».