FOCUS

Σαν Σήμερα: 12 Ιανουαρίου - Όταν ο Τζουγκασβί έγινε Στάλιν - Όλες οι θεωρίες για το όνομα

Newsroom

Πέμπτη, 12 Ιανουαρίου 2023 07:13

Σαν Σήμερα: 12 Ιανουαρίου - Όταν ο Τζουγκασβί έγινε Στάλιν - Όλες οι θεωρίες για το όνομα — Ιστορικοί και ερευνητές έχουν αναπτύξει διαφορετικές θεωρίες, χύνοντας μπόλικο μελάνι ακόμα και για το όνομα του κομμουνιστή ηγέτη, που οδήγησε στην ήττα το ναζισμό στην Ευρώπη AP Photo/File

Σαν σήμερα το 1913, ο Ρώσος επαναστάτης Ιωσήφ Βισαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι «συστήνεται» στον κόσμο ως Στάλιν, με το οποίο έμελλε να περάσει στην ιστορία ως ο «ατσάλινος» ηγέτης, της Σοβιετικής Ένωσης από το 1924 έως το 1953.

Προέρχεται όμως το ψευδώνυμο Στάλιν από τη ρωσική λέξη για το ατσάλι; Ιστορικοί και ερευνητές έχουν αναπτύξει διαφορετικές θεωρίες, χύνοντας μπόλικο μελάνι ακόμα και για το όνομα του κομμουνιστή ηγέτη, που οδήγησε στην ήττα το ναζισμό στην Ευρώπη.

Η παράδοση των ψευδωνύμων στη Ρωσία

Τα παρατσούκλια στη Ρωσία αποτελούσαν κοινή πρακτική στους επαναστατικούς και πνευματικούς κύκλους της Εποχής. Κάθε μέλος του κόμματος ή κρυφός μαρξιστής είχε και τουλάχιστον ένα ψευδώνυμο. Λέγεται, ότι ο Λένιν είχε πάνω από 100. Τα περισσότερα ψευδώνυμα προέρχονταν από κοινά ρωσικά ονόματα.

«Ήταν απλό, χωρίς αριστοκρατικότητες, κατανοητό από κάθε εργάτη και το πιο σημαντικό, έμοιαζε με πραγματικό επίθετο», γράφει ο ιστορικός Ουίλιαμ Ποχλιόμπκιν στο βιβλίο του «Το μέγα ψευδώνυμο».

Κατά τη διάρκεια των εγγραφών για το 4ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Τζουγκασβίλι χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο «Ιβάνοβιτς» (από το όνομα Ιβάν). Με την ίδια λογική ο Βλαντιμίρ Ουλιάνοφ, πέρασε στην ιστορία με το όνομα «Λένιν» το οποίο προέρχεται από το γυναικείο όνομα Λένα/Ελένα.

Πηγή έμπνευσης για ψευδώνυμα ήταν ακόμη το ζωικό βασίλειο, ενώ για Καυκάσιους, Γεωργιανούς, Αρμένιους και Αζερμπαιτζανούς, αρκετά είχαν καυκάσια χροιά. Το «Κόμπα» (Koba) ήταν ένα τέτοιο ψευδώνυμο του Τζουγκασβίλι, το οποίο χρησιμοποιούσε έως το 1917.

Koba: Το ψευδώνυμο του Στάλιν έως το 1917

Το «Κόμπα» είναι ένα όνομα με συμβολική σημασία στη Γεωργία. Μια θεωρία ξένων βιογράφων του Στάλιν, αναφέρει ότι προέρχεται από το όνομα του πρωταγωνιστή του γεωργιανού μυθιστορήματος «Father Killer» του Αλεξάντερ Καζμπέγκι. Στο μυθιστόρημα, ο ατρόμητος γεωργός Κόμπα, ηγείται του αγώνα για την ανεξαρτησία της πατρίδας του. Ο νεαρός Στάλιν, πιστεύεται ότι είχε γοητευτεί από το μυθιστόρημα.
Άλλες πηγές, αναφέρουν ότι το «Κόμπα» σημαίνει στα τουρκικά «ατρόμητος», ενώ δεν αποκλείεται να το επέλεξε έχοντας στο μυαλό του τον Ρωμαίο πολιτικό, «Κάτων ο Πρεσβύτερος».

Φέρεται να είχε χρησιμοποιήσει και άλλα ψευδώνυμα, όπως David Bars, Gayoz Nizheradze, I. Besoshvili, Zakhar Gregoryan Melikyants, Ogoness Vartanovich, Totomyants, K. Soli και K. Stefin.

Το «Κόμπα» (Koba) ήταν το ψευδώνυμο του Τζουγκασβίλι έως το 1917AP Photo/File

Όταν συστήθηκε στον κόσμο ως Στάλιν

Από το 1911 και μετά, καθώς οι δραστηριότητες του Στάλιν εκτείνονταν πολύ πέρα από τον Καύκασο, έπρεπε να προσαρμόσει και το ψευδώνυμό. Τον Ιανουάριο του 1913, συστήθηκε στον κόσμο ως «Στάλιν», καθώς με αυτό το ψευδώνυμο υπέγραψε το κείμενο «Ο Μαρξισμός και το Εθνικό Ζήτημα».

Το άρθρο γράφτηκε στη Βιέννη στα τέλη του 1912 και στις αρχές του 1913. Δημοσιεύθηκε στα τεύχη με αριθμό 3 - 5 του περιοδικού «Προσβεστσένιγε» με τον τίτλο «Το εθνικό ζήτημα και η σοσιαλδημοκρατία». Το 1914 το άρθρο του Στάλιν εκδόθηκε σε ιδιαίτερη μπροσούρα με τον τίτλο «Το εθνικό ζήτημα κι ο μαρξισμός» στο εκδοτικό «Πριμπόι». Η μπροσούρα, με διαταγή του υπουργού των Εσωτερικών, αποσύρθηκε απ' όλες τις δημόσιες βιβλιοθήκες και τα δημόσια αναγνωστήρια. Το 1920 το Λαϊκό Επιτροπάτο για τις υποθέσεις των εθνοτήτων επανεξέδωσε το έργο στη «Συλλογή άρθρων» του Στάλιν για το εθνικό ζήτημα. Το 1934 το άρθρο αυτό μπήκε στο βιβλίο του Ιωσήφ Στάλιν: "Ο μαρξισμός και το εθνικό - αποικιακό ζήτημα". Μια συλλογή από διαλεχτά άρθρα και λόγους.

Τον Ιανουάριο του 1913, συστήθηκε στον κόσμο ως «Στάλιν»AP Photo/File

Από που προέρχεται το όνομα «Στάλιν»;

Η απάντηση στο ερώτημα γιατί επέλεξε το παρατσούκλι Στάλιν, παραμένει άγνωστη. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, οτιδήποτε αφορούσε τον σοβιετικό ηγέτη ήταν αποκλειστικά ευθύνη του Ινστιτούτου Μαρξισμού – Λενινισμού στο οποίο υπαγόταν και το Ίδρυμα Ιωσήφ Στάλίν, και συνεπώς ήταν απόρρητο.

Οι περισσότεροι βιογράφοι του αναφέρουν ότι το όνομα Στάλιν έχει ως βάση τη ρωσική λέξη για το ατσάλι (стали) και ως εκ τούτου να σημαίνει «ατσαλένιος άνδρας».
Ήδη πάντως από τις αρχές του 1920, κυκλοφορούσε η θεωρία ότι το Στάλιν ήταν απλώς μια ρωσογεωργιανή μετάφραση της ρίζας του γεωργιανού επιθέτου του, Dzhuga. Αυτή η εκδοχή κατέληξε να αναφέρεται σε αρκετές από τις βιογραφίες του.

Το 1990 ο γεωργιανός συγγραφέας και θεατρικός συγγραφέας Kita Buachidze, έγραψε: «Dzhuga, δε σημαίνει καθόλου ατσάλι. Dzhuga είναι μια πολύ αρχαία παγανιστική γεωργιανή λέξη με περσική χροιά, που πιθανότατα εξαπλώθηκε κατά την περίοδο της κυριαρχίας του Ιράν στη Γεωργία και είναι απλώς ένα όνομα (…) Είναι ένα όνομα όπως όλα τα άλλα, σαν το ρωσικό Ιβάν. Από αυτό προκύπτει ότι το Dzhugashvili σημαίνει απλώς ο γιός του Dzhuga και τίποτα περισσότερο». Εάν ευσταθεί αυτή η εκτίμηση, το ψευδώνυμο Στάλιν δεν έχει καμία σχέση με το επίθετό του.

Άλλες θεωρίες που κυκλοφόρησαν είναι ότι ο Στάλιν δανείστηκε το όνομά του από μια σύντροφο και ερωμένη του, την Lyudmila Stal ή ότι απλά επέλεξε ένα όνομα που ηχητικά βρίσκεται όσο πιο κοντά γίνεται σε εκείνο του «Λένιν».

Ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας και ιστορικός Ρόμπερτ Τσαρλς Τάκερ είναι υποστηρικτής αυτής της θεωρίας. Θεωρούσε ότι ο Στάλιν ήθελε με αυτό τον τρόπο να τιμήσει τον Λένιν, να τον έχει πάντα πυξίδα στις επιλογές του αλλά και να ταυτίσει τον εαυτό του μαζί του ως δίδυμο «Λένιν-Στάλιν».

Μια άλλη θεωρία, είναι ότι απλώς επέλεξε ένα όνομα που ηχητικά βρίσκεται όσο πιο κοντά γίνεται σε εκείνο του «Λένιν»AP Photo/Reinhold Ensz, File

Η πιο περίεργη θεωρία διατυπώθηκε από τον Ποχλιόμπκιν. Σύμφωνα με αυτόν, το όνομα προέρχεται από τον Evgeniy Stefanovich Stalinsky, έναν φιλελεύθερο δημοσιογράφο και γνωστό Ρώσο εκδότη, ο οποίος είχε μεταφράσει το ποίημα Σότα Ρουσταβελί, The Knight in Tigerskin. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, ο Στάλιν φέρεται να εντυπωσιάστηκε από τη δραματοποίηση του ποιήματος. Μια από τις πιο ωραίες εκδόσεις του ποιήματος φέρεται να έχει μην υπάρχει πουθενά. Ο ιστορικός θεωρεί ότι ο «Στάλιν, διέταξε να αποκρυφθεί η έκδοση του 1889, για να κρύψει το μυστικό πίσω από την επιλογή του ψευδωνύμου του».

Στάλινγκραν. Η πόλη με το όνομά του που «σφράγισε» την εξέλιξη του πολέμου

Το 1925, η ρωσική πόλη Τσαρίτσιν, μετονομάστηκε σε Στάλινγκραντ προς τιμήν του Ιωσήφ Στάλιν.

Η πόλη έγινε διάσημη για την περίφημη «Μάχη του Στάλινγκραντ», που αποτέλεσε σημείο καμπής στην πολεμική αναμέτρηση μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι γερμανικές δυνάμεις έως το Δεκέμβριο του 1941 έφτασαν σχεδόν ως τη Μόσχα. Η μάχη του Στάλινγκραντ καθόρισε την έκβαση του πολέμου.

Τα ερείπια της πόλης Στάλινγκραντ στις 18 Δεκεμβρίου του 1942AP Photo/Alvin Steinkopf, File

Ο Χίτλερ, που φέρεται να επιτέθηκε στην πόλη με το όνομα του Στάλιν για να τον ταπεινώσει, έχασε πολύτιμες στρατιωτικές δυνάμεις και η πολεμική του μηχανή ταπεινώθηκε. Τα θύματα των σοβιετικών ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο, αλλά κατάφεραν να νικήσουν τους ναζί το 1943. Ο σοβιετικός στρατός ξεκίνησε να τους απωθεί πίσω στη Γερμανία, φτάνοντας μέχρι το Βερολίνο».

Το 1961 η πόλη άλλαξε και πάλι το όνομά της σε Βόλγκογκραντ, λόγω του ποταμού Βόλγα που την διατρέχει, στα πλαίσια της «αποσταλινοποίησης» που εφάρμοσε ο Νικήτα Χρουστσώφ.

Ακόμη δημοφιλής στη Ρωσία

Σύμφωνα με δημοσκόπηση που έγινε στη Ρωσία, το 2019 ο ιστορικός ηγέτης της ΕΣΣΔ είναι ακόμη δημοφιλής στη χώρα. Σε έρευνα του ινστιτούτου Levada - Centr, το 52% των Ρώσων αξιολογεί το έργο του Στάλιν ως «μάλλον θετικό», ενώ το 18% το θεωρεί «εξολοκλήρου θετικό». «Κυρίως αρνητικό» θεωρεί το έργο του Στάλιν το 14%, πολύ αρνητικό το 5%, ενώ ένα ποσοστό 11% δηλώνει ότι είναι δύσκολο να απαντήσει.