Δοκιμάζονται οι σχέσεις ΗΠΑ - Ισραήλ: Γιατί ο Νετανιάχου προκαλεί «πονοκέφαλο» στον Μπάιντεν

Σύμφωνα με το Associated Press, μόλις λίγες ημέρες μετά την έναρξη της θητείας της, ένα αμφιλεγόμενο μέλος του δεξιού Υπουργικού Συμβουλίου του Νετανιάχου εξόργισε τους Αμερικανούς διπλωμάτες με μια επίσκεψη σε ιερό χώρο της Ιερουσαλήμ, που ορισμένοι πιστεύουν ότι μπορεί να είναι προάγγελος άλλων αμφιλεγόμενων κινήσεων, συμπεριλαμβανομένης της τεράστιας επέκτασης της κατασκευής εβραϊκών οικισμών σε γη που διεκδικούν οι Παλαιστίνιοι.

Παράλληλα, η κυβέρνηση Νετανιάχου υιοθέτησε τιμωρητικά μέτρα κατά των Παλαιστινίων που έρχονται σε ευθεία αντίθεση με αρκετές πρόσφατες κινήσεις του Μπάιντεν για την τόνωση των αμερικανο-παλαιστινιακών σχέσεων. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η αποκατάσταση της βοήθειας προς την Παλαιστινιακή Αρχή που είχε περικοπεί κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ και η χορήγηση άδειας σε Παλαιστίνιους αξιωματούχους να επισκέπτονται τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σύμφωνα με αναλυτές, η νέα κυβέρνηση Νετανιάχου συνιστά μια ανεπιθύμητη επιπλοκή για την ομάδα εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν που προσπαθεί να στρέψει την προσοχή μακριά από τη Μέση Ανατολή και προς αντιπάλους όπως η Κίνα και η Ρωσία.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι αναλαμβάνουν τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων και είναι πρόθυμοι να παρουσιάσουν τον Μπάιντεν ως μη φιλικό προς το Ισραήλ ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024.

Προετοιμαζόμενος για περισσότερη αναταραχή, ο Μπάιντεν στέλνει τον σύμβουλό του για θέματα εθνικής ασφάλειας στο Ισραήλ στα μέσα Ιανουαρίου, σε μια προσπάθεια να προλάβει τις δυνητικά βαθύτερες ρήξεις μεταξύ της κυβέρνησής του και του κορυφαίου εταίρου της στη Μέση Ανατολή.

Την επίσκεψη αυτή του Τζέικ Σάλιβαν ενδέχεται να ακολουθήσουν και άλλα ταξίδια υψηλού επιπέδου στο Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου ενός από τον υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, σύμφωνα με αξιωματούχους της κυβέρνησης.

Το μήνυμά τους υπερβαίνει τις προειδοποιήσεις για την αναζωπύρωση των εντάσεων με τους Παλαιστίνιους: και να μην διαταράξουν την ευαίσθητη ισορροπία ασφαλείας στη Μέση Ανατολή.

Από τότε που ο Νετανιάχου κέρδισε τις καυτές εκλογές πέρυσι με τεράστια υποστήριξη από την ισραηλινή δεξιά, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι προσπάθησαν να περιορίσουν τις προβλέψεις για πορεία σύγκρουσης, λέγοντας ότι θα κρίνουν την κυβέρνησή του με βάση τις πράξεις και όχι τις προσωπικότητες. Ο ίδιος ο Μπάιντεν μίλησε για την πολυετή σχέση του με τον Νετανιάχου.

«Ανυπομονώ να συνεργαστώ με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου, ο οποίος είναι φίλος μου εδώ και δεκαετίες, για να αντιμετωπίσουμε από κοινού τις πολλές προκλήσεις και ευκαιρίες που αντιμετωπίζει το Ισραήλ και η περιοχή της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων των απειλών από το Ιράν», είχε δηλώσει ο Μπάιντεν όταν ο Νετανιάχου ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 29 Δεκεμβρίου.

Ωστόσο, ενώ ο Μπάιντεν και ο Νετανιάχου γνωρίζονται εδώ και χρόνια, δεν είναι στενοί φίλοι. Ο Μπάιντεν και οι πρώην αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ομπάμα που εργάζονται τώρα για τον ίδιο εξακολουθούν να τρέφουν δυσαρέσκεια προς τον πρωθυπουργό Νετανιάχου, ο οποίος, κατά την προηγούμενη επανάληψή του ως ηγέτης του Ισραήλ, προσπάθησε να εκτροχιάσει το επίτευγμα της εξωτερικής πολιτικής που υπέγραψαν: την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν.

Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση Μπάιντεν στέλνει μήνυμα ότι θα συνεργαστεί με τον Νετανιάχου, αποφεύγοντας τα πιο ακραία μέλη της κυβέρνησής του. Αυτή η προσέγγιση δεν θα ήταν πρωτοφανής στην περιοχή: Οι ΗΠΑ συναλλάσσονται με την κυβέρνηση του Λιβάνου, αποφεύγοντας τα μέλη του κινήματος Χεζμπολάχ, μιας αναγνωρισμένης ξένης τρομοκρατικής οργάνωσης που ωστόσο αποτελεί εγχώρια πολιτική δύναμη. Αλλά, θα ήταν αξιοσημείωτο για τις ΗΠΑ να ακολουθήσουν παρόμοια προσέγγιση με έναν τόσο στενό σύμμαχο.

«Θα ασχοληθούμε απευθείας με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου», δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νεντ Πράις, όταν ρωτήθηκε σχετικά με πιθανές επαφές με τον Ισραηλινό υπουργό Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν-Γκβίρ, του οποίου η επίσκεψη στον χώρο που είναι γνωστός στους Εβραίους ως Όρος του Ναού και στους μουσουλμάνους ως Ευγενές Ιερό προκάλεσε μεγάλη κατακραυγή.

Η συμπερίληψη του Μπεν-Γκβίρ, ενός ηγέτη εποίκων της Δυτικής Όχθης, και άλλων ακροδεξιών στελεχών στην κυβέρνηση Νετανιάχου που είναι εχθρικά διακείμενοι προς τους Παλαιστίνιους και αντίθετοι σε μια λύση δύο κρατών έχει φέρει το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες σε αντίθετους δρόμους.

Την Πέμπτη, ο αναπληρωτής πρεσβευτής των ΗΠΑ στα Ηνωμένα Έθνη, Ρόμπερτ Γουντ, σε μια έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που συγκάλεσαν αραβικά κράτη για να καταδικάσουν την επίσκεψη του Μπεν-Γβιρ σε ιερό χώρο, υπογράμμισε τη σταθερή υποστήριξη του Μπάιντεν στο «ιστορικό status quo», ιδιαίτερα στο «Χαράμ Αλ-Σαρίφ/Ταφικό Όρος».

Ο Γουντ σημείωσε ότι ο Νετανιάχου είχε δεσμευτεί να διατηρήσει το status quo - «Περιμένουμε από την κυβέρνηση του Ισραήλ να τηρήσει αυτή τη δέσμευση», είπε - και τόνισε ότι η κυβέρνηση θέτει ως προτεραιότητα τη διατήρηση της δυνατότητας λύσης δύο κρατών.

Όμως, την Παρασκευή, το Υπουργικό Συμβούλιο ασφαλείας του Νετανιάχου ενέκρινε μια σειρά από τιμωρητικά μέτρα κατά της παλαιστινιακής ηγεσίας σε αντίποινα για το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι πίεσαν το ανώτατο δικαστικό όργανο του ΟΗΕ να γνωμοδοτήσει για την ισραηλινή κατοχή της Δυτικής Όχθης.

Οι κινήσεις αυτές υπογράμμισαν τη σκληρή προσέγγιση απέναντι στους Παλαιστίνιους που έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση Νετανιάχου σε μια περίοδο αύξησης της βίας στα κατεχόμενα εδάφη.

Το ισραηλινό Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε να παρακρατήσει εκατομμύρια δολάρια από την Παλαιστινιακή Αρχή και να μεταφέρει τα χρήματα αυτά σε ένα πρόγραμμα αποζημίωσης για τις οικογένειες των ισραηλινών θυμάτων επιθέσεων Παλαιστινίων μαχητών. Αναμένεται δε να αρνηθεί παροχές, συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιωτικών αδειών, σε Παλαιστίνιους αξιωματούχους που «ηγούνται του πολιτικού και νομικού πολέμου κατά του Ισραήλ».

Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση του Μπάιντεν κινείται σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση. Από την ανάληψη των καθηκόντων της, η κυβέρνηση έχει αντιστρέψει την απαγόρευση του Τραμπ για την παροχή βοήθειας και έχει παράσχει περισσότερα από 800 εκατομμύρια δολάρια σε οικονομική, αναπτυξιακή, ασφαλιστική και άλλη βοήθεια στους Παλαιστίνιους και στην υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες.

Το φθινόπωρο, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέσπασε γνωμοδότηση του υπουργείου Δικαιοσύνης που επιτρέπει στους Παλαιστίνιους αξιωματούχους να επισκέπτονται τις Ηνωμένες Πολιτείες και να ξοδεύουν χρήματα στις ΗΠΑ, παρά τους νόμους που απαγορεύουν τέτοια ταξίδια και συναλλαγές και την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου ότι το Κογκρέσο έχει εκτελεστό ρόλο στη διαδικασία εξωτερικής πολιτικής.

«Η κυβέρνηση μπορεί εύλογα να εκτιμήσει ότι η παρεμπόδιση της φιλοξενίας της αντιπροσωπείας της PLO στην Ουάσινγκτον θα έβλαπτε σοβαρά τις διπλωματικές προσπάθειες του προέδρου», ανέφερε το υπουργείο Δικαιοσύνης σε μια ελάχιστα αξιοσημείωτη γνωμοδότηση της 28ης Οκτωβρίου.

Στη συνέχεια, ακριβώς μία εβδομάδα πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του Νετανιάχου στα τέλη Δεκεμβρίου, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επέβαλε αλλά αμέσως κατάργησε τις τρομοκρατικές κυρώσεις κατά της παλαιστινιακής ηγεσίας, λέγοντας ότι η δέσμευση με τους Παλαιστίνιους αποτελεί κρίσιμο συμφέρον εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ.

Στις 22 Δεκεμβρίου, η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Γουέντι Σέρμαν ενημέρωσε το Κογκρέσο ότι είχε επιβάλει ταξιδιωτικές απαγορεύσεις σε ανώτερους ηγέτες της Παλαιστινιακής Αρχής και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, επειδή «δεν συμμορφώνονται» με τις απαιτήσεις να περιορίσουν και να καταδικάσουν δημοσίως τις τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον Ισραηλινών.

Όμως, στην ίδια κοινοποίηση, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε ότι η Σέρμαν είχε παραιτηθεί από τις ταξιδιωτικές απαγορεύσεις "με βάση την απόφασή της ότι μια τέτοια παραίτηση είναι προς το συμφέρον της εθνικής ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών".

«Μια διαρκής και συνολική ειρήνη μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων παραμένει ένας μακροχρόνιος στόχος της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ», ανέφερε το υπουργείο.

«Η καθολική άρνηση χορήγησης βίζας σε μέλη της PLO και αξιωματούχους της Παλαιστινιακής Αρχής, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των οποίων τα ταξίδια στις Ηνωμένες Πολιτείες προωθούν τους στόχους και τους σκοπούς των ΗΠΑ, δεν συνάδει με την εκπεφρασμένη βούληση της αμερικανικής κυβέρνησης να συνεργαστεί με την ηγεσία της PLO και της Παλαιστινιακής Αρχής».

Παρά το ετήσιο πακέτο βοήθειας προς το Ισραήλ που ξεπερνά τα 3 δισ. δολάρια και τη διπλωματική υποστήριξη σε διεθνή φόρουμ, η ταλάντευση των ΗΠΑ με τον Νετανιάχου φαίνεται περιορισμένη.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν έχει ακόμη υλοποιήσει την υπόσχεσή της να ανοίξει εκ νέου το προξενείο των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ, το οποίο ιστορικά αποτελούσε το κύριο σημείο επαφής με τους Παλαιστίνιους, και δεν έχει κάνει καμία κίνηση για την επαναλειτουργία της παλαιστινιακής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον. Και οι δύο εγκαταστάσεις έκλεισαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ.

Ο Αλόν Λιέλ, πρώην γενικός διευθυντής του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών, δήλωσε ότι η περαιτέρω προσέγγιση των ΗΠΑ με τους Παλαιστίνιους μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος για να επηρεαστεί ο Νετανιάχου.

«Αν θέλουν πραγματικά να ασκήσουν πίεση (στο Ισραήλ), ο Μπάιντεν αύριο θα πρέπει να πει ότι τους επόμενους μήνες θα εξετάσουμε το ενδεχόμενο να ανοίξουμε ξανά την παλαιστινιακή πρεσβεία στην Ουάσιγκτον. Τότε θα δουν τη γη να τρέμει εδώ», δήλωσε ο Λιέλ.

«Αλλά δεν υπάρχει κανένα σημάδι για κάτι τέτοιο», είπε. «Όσο λένε: "Ανησυχούμε για τη δημοκρατία σας", αυτά τα λόγια δεν έχουν νόημα, γιατί έχουν ειπωθεί πολλά λόγια. Δεν υπάρχει τίποτα πίσω από αυτές τις λέξεις».

Επιμέλεια - Νοηματική απόδοση κειμένου: Χρήστος Θ. Παναγόπουλος