Σαν σήμερα: 3 Ιανουαρίου - Ο ελληνικός στρατός στην Κριμαία: Μια πολύ κακή ιδέα που πληρώθηκε ακριβά

Η ιστορία είναι γεμάτη από κακές ιδέες...

Μια από αυτές ήταν η ιδέα των συμμάχων της Αντάντ να πάνε στη Ρωσία και να προσπαθήσουν να καταπνίξουν την επανάσταση των Μπολσεβίκων. Μια ακόμη χειρότερη είναι να τους βοηθήσει η Ελλάδα με ένα ισχυρό για τα δεδομένα μας εκστρατευτικό σώμα, περίπου 25.000 άντρες, το οποίο ξεκίνησε στις αρχές Ιανουαρίου 1919 για την Κριμαία.

Η εκστρατεία της Κριμαίας ήταν μια κάπως αψυχολόγητη ενέργεια όχι τόσο εκ μέρους του Βενιζέλου, ο οποίος επεδίωκε με κάθε τρόπο την εύνοια των συμμάχων, όσο κυρίως εκ μέρους των Αγγλογάλλων.

Ο Βενιζέλος είχε κερδίσει το μπρα ντε φερ με τον Κωνσταντίνο, είχε καταφέρει να βάλει την Ελλάδα στο Μεγάλο Πόλεμο με τη σωστή πλευρά, τη νικηφόρα δηλαδή, ο Κωνσταντίνος είχε πάει στην ευχή του Θεού και οι Σύμμαχοι είχαν νικήσει. Δεν αρκούσαν όλα αυτά για να ησυχάσουμε και να επικεντρωθούμε στα δικά μας, στη Μικρά Ασία δηλαδή; Προφανώς όχι.

Όταν το Νοέμβριο του 1917 ξέσπασε η επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία, οι Σύμμαχοι είχαν πράγματι πολλούς λόγους για ν' ανησυχούν. Στις 3 Μαρτίου οι Μπολσεβίκοι συνάπτουν συνθήκη ειρήνης στο Μπρεστ-Λίτοφσκ με τη Γερμανία, δίνοντάς της έτσι μια πολύτιμη ανάσα και επιτρέποντας στα γερμανικά στρατεύματα να αποχωρήσουν από το ανατολικό μέτωπο και να επικεντρωθούν στο δυτικό, εκεί που κρινόταν το παιχνίδι.

Οι Μπολσεβίκοι ήθελαν να τελειώνουν τον πόλεμο με τους Γερμανούς υποτίθεται για ιδεολογικούς λόγους, ήταν και ένα από τα βασικά συνθήματα της επανάστασης αυτό. Στην πραγματικότητα ήθελαν την ησυχία τους για να αρχίσουν να καθαρίζουν τις πόλεις και την ύπαιθρο από τα τσαρικά στρατεύματα. Ανάμεσα στους όρους της ειρήνης ήταν και η αναγνώριση της Ουκρανικής Δημοκρατίας.

Στην Ουκρανία γίνεται, ακολούθως, το αυτονόητο: Όλοι στρέφονται εναντίον όλων, καθώς η υποτιθέμενη «αυτονόμηση» γίνεται υπό εντελώς χαοτικές συνθήκες και με τους Μπολσεβίκους να κερδίζουν έδαφος παντού. Ουκρανοί, Πολωνοί και Ρωσικές αντιμπολσεβικικές δυνάμεις αγωνίζονται εναντίον των Μπολσεβίκων αλλά και μεταξύ τους.

Κι αν μέχρι εκείνη τη στιγμή οι Αγγλογάλλοι ενδιαφέρονται να νικηθούν οι Μπολσεβίκοι και να επανέλθει η Ρωσία στη συμμαχία τους ώστε να ανασυσταθεί το ανατολικό μέτωπο εναντίον της Γερμανίας, μετά το 1918 που η Γερμανία παραδόθηκε και ο πόλεμος τελείωσε δεν είχαν κανένα λόγο να ανακατεύονται στα εσωτερικά της Ρωσίας.

Χωρίς να υπάρχει πλέον λόγος ανασύστασης του ανατολικού μετώπου, Άγγλοι και Γάλλοι δεν παραιτούνται από τον σκοπό τους να επέμβουν, καθένας για να προστατεύσει τα συμφέροντά του. Οι Γάλλοι ειδικότερα, διότι έχουν δανείσει θάλασσες λεφτά στον Τσάρο: η τσαρική οικονομία στηριζόταν κυρίως σε γαλλικά κεφάλαια και πλέον οι γαλλικές τράπεζες έβλεπαν τα αποθέματά τους να μειώνονται σημαντικά μετά την άρνηση των μπολσεβίκων να αποπληρώσουν τα χρέη της προεπαναστατικής Ρωσίας.

Η Ελλάδα σε απόλυτη εξάρτηση

Η Ελληνική Κυβέρνηση την περίοδο εκείνη προετοίμαζε το Α’ Σώμα Στρατού στην Καβάλα, το οποίο ο Βενιζέλος ήθελε να στείλει στα ανατολικά και τη Σμύρνη, αλλά τελικά κατέληξε στην Κριμαία.

Ήταν τέτοια η εξάρτηση της Ελλάδας από τους Συμμάχους που ο Βενιζέλος δεν μπορούσε να κάνει το παραμικρό χωρίς την έγκρισή τους. Ήταν και πολύ φρέσκα στη μνήμη τα γεγονότα του αποκλεισμού του Πειραιά από τους Άγγλους...

Τελικά ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να προτείνει μόνος του να στείλουμε το Α' Σώμα Στρατού στη Ρωσία, αποβλέποντας στην υποστήριξη των συμμάχων για την μετέπειτα κατάληψη της Θράκης και της Σμύρνης. Η Γαλλική Κυβέρνηση αποδέχθηκε με ευγνωμοσύνη την Ελληνική συμμετοχή και υποσχέθηκε την υποστήριξη των Ελληνικών διεκδικήσεων. Έχουμε πει σε άλλα κείμενα πόσο -ειδικά οι Γάλλοι- κράτησαν το λόγο τους, εξοπλίζοντας το στρατό του Κεμάλ...

Σχεδόν 25.000 άνδρες θα επιβιβαστούν σε γαλλικά πολεμικά πλοία στο λιμάνι των Ελευθερών της Καβάλας και μετά από μία εβδομάδα θα φτάσουν στην Οδησσό.

Η αντιπολίτευση και ο Τύπος της εποχής θα επικρίνουν τον Βενιζέλο για την απόφασή του να στείλει το εκστρατευτικό σώμα στη Μεσημβρινή Ρωσία, λεγοντας ευθέως ότι «η Ελλάδα απλώς στηρίζει τα οικονομικά συμφέροντα τρίτων», που είναι απολύτως σωστό. Ωστόσο, επρόκειτο για μία ειλημμένη απόφαση των συμμάχων που η τότε ελληνική κυβέρνηση εκτέλεσε με προθυμία.

Το επείγον στρατιωτικό τηλεγράφημα προς το Α' Σώμα Στρατού, που εκείνη την περίοδο στρατοπέδευε στην Ανατολική Μακεδονία, όριζε επακριβώς τις οδηγίες της άμεσης αναχώρησης για τη Ρωσία. Το μεγαλύτερο μέρος της δύναμής του θα αναχωρούσεσει δύο ημέρες αργότερα για την Κριμαία.

Η ιστορία του Α' Σώματος Στρατού θα συνδεθεί αργότερα με τη μικρασιατική καταστροφή. Η 1η ταξιαρχία θα αναλάβει το 1919 την κατάληψη της Σμύρνης και της χερσονήσου Ερυθρέας, ενώ οι μεραρχίες που βρίσκονταν στη Μεσημβρινή Ρωσία, από την άνοιξη του 1919 και αργότερα, θα αναχωρήσουν αρχικώς από την Οδησσό και μέσω των ρουμανικών λιμανιών (Βραΐλα, Γαλάτσι, Κωνστάντζα) θα φτάσουν τελικώς εξοντωμένοι ηθικά και πρακτικά στα εδάφη της Ιωνίας προκειμένου να πάρουν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις της μικρασιατικής εκστρατείας.

Μια άσκοπη και θλιβερή αποτυχία

Για τη χρήση των Ελλήνων στρατιωτών που έφταναν στην Ουκρανία δεν υπήρχε κανένα σχέδιο και όποιο τμήμα έφθανε το έθεταν υπό διοίκηση Γαλλικών δυνάμεων. Τα Ελληνικά τμήματα αλλά και τα συμμαχικά (Ρώσοι, Γάλλοι και Πολωνοί) εκτός από τις δυνάμεις των Μπολσεβίκων είχαν να αντιμετωπίσουν τον τοπικό εργατικό πληθυσμό που ήταν φιλικά διακείμενος στην επανάσταση.

Η συμμαχική απόβαση στη Ρωσία θα εξελιχθεί πολύ σύντομα σε πλήρη αποτυχία. Η εξέλιξη των μαχών δημιούργησε στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα ψυχολογία ηττοπάθειας και τρόμου. Ο εύζωνας Χρήστος Καραγιάννης αναφέρει στο ημερολόγιό του ένα περιστατικό για τη δολοφονία ενός Έλληνα στρατιώτη από τον Γεώργιο Κονδύλη.

Ο στρατιώτης σε ανύποπτο χρόνο είπε στους συναδέλφους του: «Πού πηγαίνετε βρε αδέλφια, καλύτερα μην πάτε στο μέτωπο γιατί οι μπολσεβίκοι είναι πάρα πολλοί και είμαστε και είσαστε χαμένοι». Ο Καραγιάννης σημειώνει ότι τότε «ο διοικητής μας οργισμένος βγάζει το περίστροφό του και σκότωσε το παλικάρι μπροστά στα μάτια όλων μας. Κρίμα. Αυτός είναι ο Γεώργιος Κονδύλης» (Χρήστος Καραγιάννης, «Το ημερολόγιον Χρήστου Καραγιάννη 1918-1922», εκδ. «Απόστολος Αποστολόπουλος», Αθήνα, 1976, σελ. 51).

Η Γαλλική κυβέρνηση, παρότι η ίδια οραματίστηκε την επέμβαση, άρχισε να εγκαταλείπει την προσπάθεια. Ο πολυάριθμος Ελληνικός πληθυσμός της νότιας Ρωσίας έμεινε εκτεθειμένος σε αντεκδικήσεις λόγω της ελληνικής συμμετοχής στις επιχειρήσεις, κάτι εντελώς αναμενόμενο. Η Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε βοήθεια από τους συμμάχους, αλλά αντιμετώπισε πλήρη αδιαφορία και τελικά ανέλαβε μόνη της την μεταφορά όσων Ελλήνων μπορούσε στη πατρίδα.

Μεγάλο μέρος του Ελληνικού πληθυσμού έμεινε στη Ρωσία. Στις 19 Απριλίου 1919 έγινε ανακωχή και αποφασίστηκε η εκκένωση της Κριμαίας. Οι απώλειες του Ελληνικού Στρατού ήταν 1.055 άτομα. Μία από τις Μεραρχίες του Ελληνικού Στρατού που προετοιμαζόταν για την Κριμαία αποβιβάστηκε τελικά στη Σμύρνη.

Ήταν η εποχή των πολύ κακών ιδεών. Ακολούθησε η εποχή που τις πληρώσαμε πανάκριβα.

Σαν σήμερα: H 3η Ιανουαρίου στην Ιστορία

1911. Πεθαίνει στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σκιάθο, ο σπουδαίος διηγηματογράφος και ποιητής Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

1935. Ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Χέρμαν Γκέρινγκ και άλλα μέλη του ναζιστικού κόμματος, στην όπερα. Παρακολουθούν το έργο «Τανχόιζερ» του Βάγκνερ.

1941. Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου και δείχνει το Λονδίνο να φλέγεται μετά από τον ολονύχτιο βομβαρδισμό τη γερμανική αεροπορία.

1947. Στο Βερολίνο τα τρόφιμα δεν επαρκούν για τις ανάγκες των κατοίκων οι οποίοι κάνουν ουρές για να πάρουν ψωμί.

1951. Πεθαίνει ο Έλληνας ποιητής και πεζογράφος Γεώργιος Δροσίνης.

1961. Πυρηνικός αντιδραστήρας του αμερικανικού στρατού στο Αϊνάχο Φολς εξεράγη με συνέπεια να χάσουν τη ζωή τους τρία άτομα και να υπάτρξει διαρροή ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα.

1967. Ο Τζόνι Χάλιντεϊ και η Σιλβί Βαρτάν στην Τεχεράνη, έναν από τους σταθμούς της παγκόσμιας περιοδείας τους.

1988. Ο πρίγκιπας Κάρολος κοιτάει τον 5χρονο Ουίλιαμ, ο οποίος παίζει πάνω σε ένα πυροσβεστικό όχημα-αντίκα.

1988. Τέσσερα εκατομμύρια λίτρα αργού πετρελαίου χύνονται στον ποταμό Μονονγκεχέλα, που διασχίζει το Πίτσμπουργκ, μετά από τη σύγκρουση δύο τάνκερ. Περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους λόγω του κινδύνου ανάφλεξης του πετρελαίου.

2003. Γεννιέται η Γκρέτα Τούνμπεργκ, Σουηδή ακτιβίστρια που δρα με σκοπό τη καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της κλιματικής αλλαγής.