Σαν σήμερα: 26 Δεκεμβρίου - Θέλει ο Πούτιν να ξαναφτιάξει τη Σοβιετική Ένωση;

Την ίδια μέρα υπεστάλη η σημαία της Σοβιετικής Ένωσης στο Κρεμλίνο. Ήταν το τέλος μιας σύγχρονης Αυτοκρατορίας και μιας ολόκληρης εποχής για τον πλανήτη.

Ο τότε πρόεδρος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αποφάσισε να παραιτηθεί καθώς οι μεταρρυθμίσεις που δρομολόγησε κατέληγαν σε αδιέξοδο. Επισήμως η 26η Δεκεμβρίου σηματοδότησε το τέλος του πρώτου κομμουνιστικού καθεστώτος, το οποίο διήρκεσε 70 χρόνια.

«Ό,τι χτίσαμε σε μια χιλιετία χάθηκε σε μεγάλο ποσοστό», είχε πει πέρυσι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, συνδέοντας με το δικό του εντελώς μοναδικό τρόπο τη ρωσική αυτοκρατορία με τη Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών και τις 15 δημοκρατίες της.

Την ίδια περίοδο, το κρατικό ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Wziom πραγματοποίησε σφυγμομέτρηση που κατέδειξε το αναμενόμενο: ο κόσμος στη Ρωσία θυμάται από την κομμουνιστική περίοδο κυρίως το κράτος πρόνοιας, τη σταθερότητα και την αίσθηση ότι ζούσε σε μια υπερδύναμη με παγκόσμια ισχύ και ακτινοβολία.

Πολλοί είναι εκείνοι που ξεχνούν τις σκοτεινές πλευρές της Σοβιετικής Ένωσης: τις ελλείψεις λόγω της κατευθυνόμενης οικονομίας, τις ουρές στα καταστήματα, την ανελευθερία του λόγου και τις πολιτικές διώξεις.

Παρότι το Κρεμλίνο αρνείται σθεναρά και κατηγορηματικά κάθε πρόθεση επιστροφής στην ΕΣΣΔ, η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία και αυξανόμενη εξάρτηση της Λευκορωσίας από τη Μόσχα, δημιουργούν διαφορετική αίσθηση παγκοσμίως.

Ο Λευκορώσος πρόεδρος, Αλεξάντερ Λουκασένκο, διατείνεται ότι η χώρα του παραμένει ανεξάρτητη, όμως όσο περνά ο χρόνος τόσο παίρνει αργά, αλλά σταθερά σάρκα και οστά αυτό που φαίνεται να είναι η σχεδιαζόμενη ένωση των δύο κρατών. Δεν είναι λίγοι εκείνοι στη Λευκορωσία που φοβούνται ότι σύντομα η χώρα τους θα προσχωρήσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στη γειτονική Ρωσία.

Την ίδια στιγμή, υψηλόβαθμα στελέχη της ρωσικής κυβέρνησης κατηγορούν ανοιχτά τη Δύση ότι στέκεται εμπόδιο σε προσπάθειες επαναπροσέγγισης των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών λέγοντας ότι «οι δυτικές χώρες θέλουν να μετατρέψουν τη μετασοβιετική ευρύτερη περιοχή σε ζώνη μόνιμων διενέξεων και εντάσεων». Η αναφορά φυσικά, αφορά τις προσπάθειες που καταβάλλουν Ουκρανία και Γεωργία να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.

Τριάντα ένα χρόνια μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η επαναδημιουργία της είναι εντελώς απίθανη, τουλάχιστον με τη μορφή που είχε τότε, αν και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Πούτιν είναι παρόμοια: Η άσχημη οικονομική κατάσταση, οι χαμηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και οι υψηλές αμυντικές δαπάνες οδήγησαν τότε την αχανή χώρα στην χρεοκοπία.

Ο Γκορμπατσόφ στάθηκε ανίκανος να συγκρατήσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις, παρακολουθώντας, ανήμπορος ν' αντιδράσει, την ανακήρυξη ανεξαρτησίας αρχικά των βαλτικών χωρών και στη συνέχεια των υπόλοιπων σοβιετικών δημοκρατιών.

Μια νέα, ιδιότυπη Σοβιετική Αυτοκρατορία

Ο Πούτιν αντιμετωπίζει περίπου τα ίδια προβλήματα με ακριβώς τον αντίθετο τρόπο: Κάνοντας πόλεμο και προσπαθώντας να προσαρτήσει κομμάτια της Ουκρανίας, ενώ ταυτόχρονα «στραγγαλίζει» τη Λευκορωσία και εκβιάζει πολλές από τις γειτονικές του χώρες. Και το κάνει με τον μόνο τρόπο που μπορεί: Η Ρωσία είναι οικονομικά αδύναμη. Αυτό που της απομένει είναι η δυνατότητα να απειλεί ως υπερεξοπλισμένη πυρηνική δύναμη.

Μια απειλή που κανείς δεν μπορεί να ξέρει εάν είναι εντελώς κενή περιεχομένου. Εμείς πιστεύουμε ότι είναι, αλλά εμείς είμαστε εμείς και σκεφτόμαστε με βάση την κοινή λογική. Κάτι που δεν συμβαίνει απαραίτητα και στην περίπτωση του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο Πούτιν είναι στην εξουσία, είτε ως Πρόεδρος είτε ως Πρωθυπουργός, από τις 9 Αυγούστου 1999. Όλα αυτά τα χρόνια δεν έχει κρύψει ποτέ την πρόθεσή του να «κάνει τη Ρωσία μεγάλη ξανά», τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Εν μέρει τα έχει καταφέρει. Δημιουργώντας στην πορεία αυτή πάρα πολλούς εχθρούς και επαναφέροντας τελικά, αν όχι τη σοβιετική εποχή, πάντως το ψυχροπολεμικό κλίμα εκείνης της περιόδου.

Στην αίσθηση ότι επιθυμεί κατά βάθος την επαναφορά της ΕΣΣΔ, βοηθά πιθανώς και το γεγονός ότι ήταν για πολλά χρόνια (15 περίπου) Καγκεμπίτης, κάτι που τον «καταδιώκει» από απόψεως βιογραφικού.

Στην εξουσία τον εκτόξευσε η πολιτική του στο θέμα της Τσετσενίας, από τη θέση τότε του Γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας. Σε αντίθεση με τον ήδη παραπαίοντα Γέλτσιν, ο Πούτιν επέδειξε μια σκληρή και άκαμπτη αποφασιστικότητα στην αντιμετώπιση των «επαναστατών» του Καυκάσου.

Σε μια Ρωσία η οποία αναζητούσε το συστατικό εκείνο που θα συνέχιζε να ενώνει τα διαφορετικά έθνη σε μια χώρα, αυτό ήταν καταλυτικής σημασίας. Η πτώση της ΕΣΣΔ διέλυσε το συνεκτικό ιστό και οι διαφορετικοί λαοί δεν είχαν πλέον τίποτε που να τους κάνει να αισθάνονται ως μέρος της «μεγάλης εικόνας».

Με τι θα μπορούσε, λοιπόν, να αντικατασταθεί η μαρξιστική ιδεολογία, που λειτούργησε ως τέτοια επί ΕΣΣΔ;

«Κανένας από αυτούς τους στόχους δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να επιβληθεί στοιχειώδης τάξη και πειθαρχία σε αυτή τη χώρα, χωρίς να ενισχυθεί η κάθετη αλυσίδα… Η Ρωσία υπήρξε μια μεγάλη δύναμη για αιώνες και παραμένει. Πάντα είχε και εξακολουθεί να έχει νόμιμες ζώνες ενδιαφέροντος. Δεν πρέπει να παραμελούμε αυτό το θέμα, ούτε να επιτρέψουμε να αγνοηθεί η γνώμη μας», είχε πει ο Πούτιν το 1999 στο κοινοβούλιο, στον πρώτο του λόγο. Ήταν ξεκάθαρο: Την ΕΣΣΔ θα αντικαθιστουσε η «μεγάλη Ρωσία», μια διεθνής υπερδύναμη.

Για να γίνει αυτό, οι μέθοδοί του πράγματι δεν διέφεραν πολύ από εκείνες της ΕΣΣΔ: Αμέσως ο Πούτιν πήρε τον απόλυτο έλεγχο των ΜΜΕ, συχνά με διώξεις των Ολιγαρχών που τα είχαν στα χέρια τους.

Μετά χώρισε τη Ρωσία σε επτά διοικητικές ζώνες και έστειλε ανθρώπους της Μόσχας να επιβλέπουν τις 89 τοπικές διοικήσεις και να τις κρατάνε υπό τον έλεγχο του Κρεμλίνου.

Ιδεολογικά, έκανε το προφανές: Το κενό που άφησε ο Μαρξισμός ανέλαβε να γεμίσει η Ορθόδοξη εκκλησία. Και τέλος, επανέφερε τον ύμνο της Σοβιετικής Ένωσης, δημιουργώντας ένα υπέροχο και ελαφρώς σουρεαλιστικό μείγμα όλων εκείνων των στοιχείων που θα μπορούσαν να θυμίζουν στους κατοίκους της χώρας το ένδοξο παρελθόν της.

Μετά την αποκατάσταση της εσωτερικής τάξης και τη σταθερή βελτίωση των οικονομικών της χώρας, άρα και του λαού, έστρεψε το ενδιαφέρον του στο εξωτερικό. Το 2007, όταν πλέον ήταν έτοιμος, ανακοίνωσε στο Μόναχο, ότι η Ρωσία απορρίπτει την υπάρχουσα αμυντική αρχιτεκτονική της Ευρώπης, βγήκε από την ευρωπαϊκή Συνθήκη για τις Συμβατικές Ένοπλες Δυνάμεις (CFE) και τα έσπασε με το ΝΑΤΟ, με το οποίο πρωτύτερα η Ρωσία συνεργαζόταν στενά.

Ήθελε να δημιουργήσει μια νέα παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων και φυσικά τα κατάφερε. Ταυτόχρονα άρχισε να ενισχύει την επιρροή της Μόσχας στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, όχι πάντα ειρηνικά, όπως έγινε στην περίπτωση της Γεωργίας τον Αύγουστο του 2008. Τότε ο Βλαντιμίρ Πούτιν προετοίμασε τον κόσμο γι αυτό που θα γινόταν στην Ουκρανία, αλλά ο κόσμος έκανε ότι δεν έβλεπε. Ακολούθησε η Κριμαία το 2004. Πάλι ο κόσμος κοιτούσε αλλού...

Τώρα που δεν μπορεί πλέον (ο κόσμος) να κάνει ότι κοιτάει αλλού, ίσως είναι λίγο αργά. «Ο Πούτιν δείχνει αποφασισμένος να ξαναχτίσει τη Ρωσική Αυτοκρατορία», είπε ο Πολωνός Πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι στο κοινοβούλιό του τον Ιανουάριο του 2022. οι Πολωνοί «καμμένοι» πολλαπλώς από τους Ρώσους, ίσως είναι λίγο υστερικοί απέναντί τους, όμως δεν έχουν και πολύ άδικο.

Χρησιμοποιώντας πολλές από τις σοβιετικές μεθόδους και καπελώνοντας ατελείωτα τις πρώην σοβιετικές χώρες, ο Πούτιν ίσως δεν έχει ακριβώς στο μυαλό του την επαναδημιουργία της ΕΣΣΔ όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε, αλλά με μια νέα μορφή που μοιάζει πολύ και με τη Ρωσική Αυτοκρατορία.

Στην τελική ανάλυση το όνομα και οι λεπτομέρειες λίγη σημασία έχουν. Αρκεί που υπάρχει ο κοινός όλων αυτών εχθρός:

Η Δύση.

Σαν σήμερα: H 26η Δεκεμβρίου στην Iστορία

1941, Σοβιετική Ένωση. Γερμανοί στρατιώτες με χειμερινές στολές που τους καμουφλάρουν στο χιόνι, στα περίχωρα της Μόσχας.

1941, ΗΠΑ. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος βρίσκεται σε επίσημη επίσκεψη στην Ουάσινγκτον, κάνει το χαρακτηριστικό σήμα της νίκης αποχωρώντας από το Καπιτώλιο.

1944, Αθήνα. Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Ουίνστον Τσόρτσιλ, συμμετέχει σε σύσκεψη με τον Έλληνα πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και τους εκπροσώπους του ΕΑΜ στο Υπουργείο Εξωτερικών. Η σύσκεψη ολοκληρώνεται χωρίς αποτέλεσμα. Την ίδια ημέρα, ένας Βρετανός στρατιώτης ανακαλύπτει μεγάλη ποσότητα δυναμίτιδας σε υπόνομο κοντά στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», με την οποία το ΕΑΜ σκόπευε να ανατινάξει το ιστορικό ξενοδοχείο, όπου είχε καταλύσει η αγγλική αντιπροσωπεία.

1947, Νέα Υόρκη. Το λεωφορείο κινείται μετά δυσκολίας στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, καθώς, μετά από δύο μέρες ασταμάτητης χιονόπτωσης, το ύψος του χιονιού έχει φτάσει τους 30 πόντους.

1962, νότια Γαλλία. Ο ασυνήθιστα ζεστός για την εποχή καιρός, έχει βγάλει τους κατοίκους της Νίκαιας, στις παραθαλάσσιες περιοχές της πόλης.

1968, Αθήνα. Σημειώνεται τρομοκρατική επίθεση από δύο άντρες του Λαϊκού Μετώπου Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης, με στόχο ισραηλινό αεροπλάνο στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Οι δράστες συλλαμβάνονται από την αστυνομία, αφού πρώτα εκσφενδονίζουν τις χειροβομβίδες τους προς το Μπόινγκ 707 της El-Al που ετοιμάζεται να αναχωρήσει για Παρίσι και Νέα Υόρκη. Από τις ριπές των αυτομάτων τους σκοτώνεται ο ισραηλινός μηχανικός Λεόν Σιρντάν και τραυματίζεται μία αεροσυνοδός.

1991. Διαλύεται η Σοβιετική Ένωση. Την προηγούμενη ημέρα, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, ο όγδοος και τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, παραιτήθηκε και έδωσε τις εξουσίες του -συμπεριλαμβανομένων των κωδικών εκτόξευσης των σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων– στον Ρώσο πρόεδρο Μπόρις Γέλτσιν. Εκείνο το βράδυ, στις 7:32 μ.μ. η κόκκινη σημαία υπεστάλη από το Κρεμλίνο για τελευταία φορά και αντικαταστάθηκε με την προεπαναστατική Ρωσική σημαία.

1992, Σομαλία. Ένα αποστεωμένο πεντάχρονο αγόρι στο κέντρο υποδοχής προσφύγων της Μπαντέρα.

2004. Πολύ ισχυρός σεισμός, μεγέθους 9,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, σημειώνεται στ’ ανοιχτά της Βόρειας Σουμάτρας. Τα παλιρροϊκά κύματα που ακολουθούν, σαρώνουν τα παράλια της Ινδονησίας, της Ταϊλάνδης, της Μαλαισίας, του Μπαγκλαντές, της Ινδίας, των Μαλδίβων Νήσων, της Σομαλίας και της Τανζανίας, αφήνοντας πίσω τους 228.429 νεκρούς.