Σαν σήμερα: H 22η Δεκεμβρίου στην Ιστορία - «Κατηγορώ»: Τι ήταν και τι σήμαινε η υπόθεση Ντρέιφους

Στα τέλη του 19ου αιώνα στη Γαλλία, τη γενέτειρα της ευρωπαϊκής εβραϊκής χειραφέτησης, ξέσπασε ένα σκάνδαλο κατασκοπείας που αφορούσε έναν αφομοιωμένο εβραϊκό λοχαγό και ερωτήματα σχετικά με την «πίστη» του στο κράτος.

Στην πραγματικότητα η υπόθεση Ντρέιφους ήταν η κορυφή του παγόβουνου στο αντι-εβραϊκό κλίμα που αργότερα θα οδηγούσε στο Ολοκαύτωμα.

Ο αντισημιτισμός που χαρακτήριζε τη σύλληψη, τη δίκη και την εκ νέου δίκη του λοχαγού Άλφρεντ Ντρέιφους συγκλόνισε τον παγκόσμιο εβραϊσμό και με τη σειρά του δημιούργησε μια πιο σκληροπυρηνική στάση στους Εβραίους της Ευρώπης και όχι μόνο.

«Διεθνείς σιωνιστικές συνομωσίες»

Το 1894, ο Ντρέιφους συνελήφθη και κατηγορήθηκε για κατασκοπία. Καταδικάστηκε από στρατοδικείο για υποτιθέμενη πώληση γαλλικών στρατιωτικών μυστικών στους Γερμανούς. Τα φυσικά αποδεικτικά στοιχεία αποτελούνταν από ένα χαρτί που ανακαλύφθηκε σε έναν γερμανικό στρατιωτικό κάδο απορριμμάτων στο οποίο ήταν γραμμένη μια υπόσχεση, στα γαλλικά, να παραδώσει ένα πολύτιμο γαλλικό εγχειρίδιο πυροβολικού στους Γερμανούς.

Οι γραφολόγοι δεν μπόρεσαν ποτέ να συνδέσουν το σημείωμα με τον Ντρέιφους.

Ο Ντρέιφους ήταν πλούσιος και Εβραίος. Ήταν επίσης από την Αλσατία, τη συνοριακή περιοχή της Γαλλίας που παραχωρήθηκε στη Γερμανία μετά το Γαλλοπρωσικό πόλεμο το 1870-71. Μετά την επιστροφή της περιοχής στη Γερμανία, η οικογένεια Ντρέιφους μετακόμισε στο Παρίσι. Ο Τύπος δημοσίευσε ιστορίες αμφισβητώντας την πίστη του: Ήταν πάνω απ' όλα Γάλλος; Γερμανός; Ή μέρος μιας «διεθνούς εβραϊκής συνωμοσίας»;

Ενώ το ιστορικό του τον έκανε «ύποπτο», το στρατοδικείο δίστασε να καταδικάσει τον Ντρέιφους χωρίς πιο ουσιαστικές αποδείξεις. Ο συνταγματάρχης Ανρί, ένας Γάλλος της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών, κατέθεσε ότι είχε πρόσθετες πληροφορίες που εμπλέκουν τελεσίδικα τον Ντρέιφους, αλλά ότι αυτές οι πληροφορίες αφορούσαν απόρρητα στρατιωτικά μυστικά και επομένως δεν μπορούσαν να αποκαλυφθούν.

Με βάση τη μαρτυρία του συνταγματάρχη Ανρί και μόνο, ο Ντρέιφους καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη στο περιβόητο Νησί του Διαβόλου.

Το Μάρτιο του 1896, οι γαλλικές μυστικές υπηρεσίες ανακάλυψαν ένα άλλο κομμάτι χαρτί -στο ίδιο γερμανικό γραφείο- το οποίο υποσχόταν νέες παραδόσεις γαλλικών στρατιωτικών μυστικών στους Γερμανούς. Το χειρόγραφο ήταν πανομοιότυπο με αυτό που βρέθηκε στο κομμάτι χαρτί που χρησιμοποιήθηκε στη δίκη του Ντρέιφους.

Δεδομένου ότι ο Ντρέιφους ήταν φυλακισμένος στο Νησί του Διαβόλου την εποχή που ανακαλύφθηκε το δεύτερο έγγραφο, δεν θα μπορούσε να έχει γράψει ούτε αυτό αλλά ούτε και το αρχικό σημείωμα. Αυτήν τη φορά, οι γραφολόγοι συνέδεσαν τα σημειώματα με έναν άλλο αξιωματικό, τον Βαλτέρ Εστερχάζι. Όταν έμαθε για αυτές τις νέες εξελίξεις, ο συνταγματάρχης Ανρί, με το επιχείρημα ότι διακυβευόταν η αξιοπιστία του στρατού, ξεκίνησε εκστρατεία συγκάλυψης.

Οι νέες πληροφορίες διέρρευσαν, ωστόσο, στην κυβέρνηση. Μια ομάδα φιλελεύθερων γερουσιαστών κατηγόρησε τον στρατό ότι υπονόμευσε ένα από τα ίδια τα θεμέλια της δημοκρατικής κυβέρνησης, την ισότητα ενώπιον του νόμου, και απαίτησε εκ νέου δίκη.

Ο Ζολά και το «J’accuse»

Όταν οι πληροφορίες κυκλοφόρησαν στον Τύπο, ο στρατός δεν είχε άλλη επιλογή από το να φέρει την Εστερχάζι ενώπιον στρατοδικείου. Παρά τα σοβαρά αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του, ο Εστερχάζι αθωώθηκε.

Η υπόθεση Ντρέιφους εξελίχθηκε σε εθνικό σκάνδαλο όταν ο Εμίλ Ζολά, ο διάσημος Γάλλος μυθιστοριογράφος, δημοσίευσε μια ανοιχτή επιστολή προς τον πρόεδρο της Γαλλίας με τίτλο «J’accuse» «Κατηγορώ», η οποία δημοσιεύτηκε στο πρωτοσέλιδο μιας κορυφαίας παριζιάνικης εφημερίδας.

Ο Ζόλα υποστήριξε ότι η κυβέρνηση και ο στρατός είχαν συνωμοτήσει για να καταδικάσουν τον Ντρέιφους με ψευδή στοιχεία. Κατηγόρησε την κυβέρνηση και τον στρατό ότι διαπράττουν «προδοσία κατά της ανθρωπότητας» παίζοντας με τον αντισημιτισμό του κοινού σε μια προσπάθεια να αποσπάσουν την προσοχή του λαού από τις δικές τους δημόσιες αποτυχίες.

Το άρθρο του Zola είχε τρομερό αντίκτυπο, 200.000 αντίτυπα της εφημερίδας πουλήθηκαν μόνο στο Παρίσι. Ο Ζολά δικάστηκε και καταδικάστηκε για συκοφαντική δυσφήμιση. Εν τω μεταξύ, το στρατοδικείο ανακάλεσε τον Ανρί και ζήτησε τα μυστικά στοιχεία της υπόθεσης Ντρέιφους. Τα στοιχεία του Ανρί αποκαλύφθηκε ότι δεν ήταν παρά μια αδέξια πλαστογραφία. Ο ίδιος ο Ανρί ρίχτηκε στη φυλακή, όπου αυτοκτόνησε.

Ο Ντρέιφους επέστρεψε από το Νησί του Διαβόλου για εκ νέου δίκη. Καθώς προχωρούσε η δίκη του, αξιωματούχοι του στρατού προέβησαν σε απειλές και ο καθεστωτικός Τύπος δημοσίευσε απίστευτες αντισημιτικές δηλώσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας προειδοποίησης ότι οι Εβραίοι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μαζική εξόντωση.

Παρά αυτές τις τακτικές τρόμου, ο Ντρέιφους είχε τα αποδεικτικά στοιχεία -συμπεριλαμβανομένων των εγγράφων, του χειρόγραφου και των πλαστών αποδείξεων του Ανρί- υπέρ του κατά τη διάρκεια της επανάληψης της δίκης. Παρά το βάρος αυτών των γεγονότων, το στρατοδικείο κήρυξε τον Ντρέιφους ένοχο μετά από λιγότερο από μία ώρα διαβούλευσης. Ωστόσο, το δικαστήριο ήταν πρόθυμο να μειώσει την ποινή του από ισόβια σε 10 χρόνια λόγω «ελαφρυντικών». Η φιλελεύθερη κοινωνία σε αυτήν την ετυμηγορία τόσο στη Γαλλία όσο και στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη ήταν απόλυτο σοκ. Ο φιλελεύθερος πρόεδρος της Γαλλίας, Εμίλ Λουμπέ, έσπευσε να δώσει αμέσως χάρη στον Ντρέιφους. Η πλήρης δικαστική απαλλαγή του Ντρέιφους ήρθε επτά χρόνια αργότερα.

Η υπόθεση Ντρέιφους ήταν ένα ορόσημο στην ιστορία του ευρωπαϊκού αντισημιτισμού. Οι Εβραίοι παγκοσμίως έμειναν έκπληκτοι που μια τέτοια υπόθεση θα μπορούσε να συμβεί στη Γαλλία, το λίκνο της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας.

Το γεγονός ότι το κοινό, συμπεριλαμβανομένων των ευγενών και των μελών του κλήρου, έβλεπε τον Ντρέιφους –έναν αφομοιωμένο Εβραίο– ως ξένο φαινόταν να υποδηλώνει ότι η αφομοίωση δεν ήταν πλέον άμυνα ενάντια στον αντισημιτισμό.

Η υπόθεση Ντρέιφους επηρέασε επίσης μια σημαντική προσωπικότητα στην εβραϊκή ιστορία και την πορεία της ιστορίας αυτής εν γένει.

Ο Τέοντορ Χερζλ, ο πατέρας του σύγχρονου Σιωνισμού, έγραψε για το σκάνδαλο Ντρέιφους ως νεαρός ανταποκριτής μιας βιεννέζικης εφημερίδας. Ο αντισημιτισμός που είδε ο Χερζλ στη Γαλλία τον έπεισε ότι η εβραϊκή χειραφέτηση και αφομοίωση ήταν μια αποτυχημένη διαδικασία και τον παρακίνησε να επιδιώξει μια εναλλακτική λύση, τον εβραϊκό εθνικισμό.

Λιγότερο από 40 χρόνια αργότερα, η ιστορία θα τον δικαίωνε με τον πιο τραγικό τρόπο.

Σαν σήμερα: H 22η Δεκεμβρίου στην Ιστορία

1915. Γεννιέται στην Αμαλιάδα ο αγωνιστής Νίκος Μπελογιάννης.

1882. Ο Τόμας Έντισον στολίζει το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο με ηλεκτρικά φωτάκια.

1955. Οι τελευταίες βρετανικές και γαλλικές δυνάμεις εγκαταλείπουν την Αίγυπτο σημαίνοντας το τέλος εκατοντάδων ετών βρετανικής και γαλλικής κυριαρχίας στη χώρα.

1963. Το ελληνικό κρουαζιερόπλοιο «Λακωνία», συμφερόντων Γουλανδρή, πιάνει φωτιά και βυθίζεται δύο ημέρες αργότερα στα ανοιχτά των νησιών Μαδέρα στον Ατλαντικό, προκαλώντας το θάνατο 128 ανθρώπων.

1979, Τεχεράνη. Μια μουσουλμάνα κοιτάει τις χριστουγεννιάτικες διακοσμήσεις σε μια βιτρίνα. Μετά από την ισλαμική επανάσταση, τα χριστούγεννα στο Ιράν αλλάζουν και τέτοιες εικόνες γίνονται όλο και πιο σπάνιες.

1982, Λονδίνο. Ο Κάρολος η Νταϊάνα και ο έξι μηνών πρίγκιπας Ουίλιαμ στο παλάτι του Μπάκιγχαμ.

1989. Πεθαίνει στο Παρίσι ο Ιρλανδός συγγραφέας Σάμιουελ Μπέκετ. Ο Μπέκετ έζησε στο Παρίσι το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και έγραφε τόσο στην αγγλική όσο και στη γαλλική γλώσσα.

1989. Μετά από μία εβδομάδα αιματηρών διαδηλώσεων, ο Ίον Ιλιέσκου αναλαμβάνει την Προεδρία της Ρουμανίας, θέτοντας τέλος στο κομμουνιστικό καθεστώς του Νικολάι Τσαουσέσκου.

1989, Βερολίνο. Ένα μεγάλο πλήθος έχει συγκεντρωθεί στην πύλη του Βραδεμβούργου, η οποία ανοίγει και πάλι για το κοινό, μετά από 28 χρόνια, από τότε που το χτίστηκε το τείχος και το Βερολίνο διχοτομήθηκε.

2002, Πεθαίνει ο Τζον Γκρέιαμ Μέλορ, γνωστός ως Τζο Στράμερ, Βρετανός συνθέτης και τραγουδιστής, ιδρυτής των Clash και μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της βρετανικής μουσικής σκηνής.