Σαν σήμερα: 10 Δεκεμβρίου - Ο Σεφέρης παίρνει ένα βραβείο που δύο τεράστιοι λογοτέχνες αρνήθηκαν

Ο τεράστιος Ζαν Πολ Σαρτρ δεν χρειάζεται συστάσεις, θα έπαιρνε πολύ περισσότερο από ένα απλό κείμενο εξάλλου για να εξηγήσουμε τη σημασία του έργου του αλλά και της προσωπικότητάς του και τη συμβολή του στη διαμόρφωση της σύγχρονης φιλοσοφικής σκέψης.

Στις αρχές του 1964 ο Σαρτρ μαθαίνει ότι είναι ανάμεσα στους υποψήφιους για το βραβείο λογοτεχνίας. Ο ίδιος έγραψε μια επιστολή στη Σουηδική Ακαδημία, με την οποία ενημερώνει ότι θέλει να αποσυρθεί άμεσα το όνομά του από τις υποψηφιότητες.

Η Ακαδημία τον αγνοεί όχι επειδή τον σνομπάρει, αλλά επειδή είναι στον κανονισμό της να μην μπορεί να κάνει οποιαδήποτε διαβούλευση με τους υποψήφιους. Ο Σαρτρ από την πλευρά του δεν το ξέρει, σιγά μην ασχολιόταν με τους κανονισμούς μιας Ακαδημίας της οποίας τη βράβευση δεν επιθυμούσε καν.

Στις 22 Οκτωβρίου ανακοινώνεται τελικά ότι ο Σαρτρ τιμάται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, για το έργο του που ήταν «πλούσιο σε ιδέες, με πνεύμα ελευθερίας και αναζήτηση της αλήθειας». Ο ίδιος αρνήθηκε να το παραλάβει, επικαλούμενος προσωπικούς και αντικειμενικούς λόγους σε μια δήλωση που έκανε στο σουηδικό Τύπο.

Ο ίδιος είπε ότι η απόφασή του δεν ήταν μια «παρορμητική κίνηση». Ήταν πάγια τακτική του, εξάλλου, να αρνείται όλες τις επίσημες τιμές. Ήταν μια παλιά απόφαση.

Το 1939, ο Σαρτρ κατετάγη στο γαλλικό στρατό ως μετεωρολόγος και συνελήφθη από τα γερμανικά στρατεύματα το 1940. Πέρασε εννέα μήνες ως αιχμάλωτος πολέμου και το 1945, όταν του προσφέρθηκε η ύψιστη τιμή, το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, αρνήθηκε.

Με την αποδοχή οποιουδήποτε βραβείου, ο Σαρτρ, θεωρούσε ότι θα συνέδεε το όνομά του, με το όργανο ή τον οργανισμό που θα τον τιμούσε. Είχε την πάγια πεποίθηση ότι οι ανταλλαγή ιδεών πρέπει να γίνεται μεταξύ ανθρώπων, χωρίς την παρέμβαση των θεσμικών οργάνων.

«Ο συγγραφέας πρέπει να αρνηθεί να μετατρέψει τον εαυτό του σε όργανο, ακόμα κι αν αυτό συμβαίνει κάτω από τις πιο τιμητικές περιστάσεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση» είπε στις δηλώσεις του στον Τύπο. «Αυτή η στάση είναι φυσικά, εντελώς δική μου και δεν περιέχει καμία κριτική σε όσους έχει ήδη απονεμηθεί το βραβείο», συμπλήρωσε.

«Αν υπογράφω τώρα ως Ζαν Πολ Σαρτρ δεν θα είναι το ίδιο πράγμα με το να υπογράψω ως ο βραβευμένος με Νόμπελ Ζαν Πολ Σαρτρ», έλεγε όποτε τον ρωτούσαν.

Αν ο Σαρτρ απαρνήθηκε το βραβείο επειδή ήταν πάρα πολύ ελεύθερος και ήθελε να παραμείνει τέτοιος, ο έτερος λογοτέχνης που δεν το παρέλαβε ποτέ, αναγκάστηκε να το απαρνηθεί επειδή δεν ήταν καθόλου.

Ένα Νόμπελ για το «Δόκτορ Ζιβάγκο»

Ο Μπορίς Λεονίντοβιτς Πάστερνακ ήταν Ρώσος συγγραφέας, που τον ξέρετε από το μυθιστόρημα Δόκτωρ Ζιβάγκο, το οποίο που εκδόθηκε το 1957 στην Ιταλία. Για το έργο του αυτό βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1958, αλλά το αρνήθηκε για πολιτικούς λόγους.

Ο Πάστερνακ ξεκίνησε τη λογοτεχνική του παραγωγή ως φουτουριστής ποιητής, με την ποιητική συλλογή «Αδελφή μου η ζωή», η οποία ανέτρεψε εκ βάθρων τα έως τότε δεδομένα στη ρωσική λογοτεχνία και επηρέασε όσο λίγα έργα τους σύγχρονους και μεταγενέστερούς του λογοτέχνες.

Στα τέλη της δεκαετίας του '20, ο Πάστερνακ συναισθάνθηκε ότι το μοντερνιστικό στιλ του βρισκόταν σε ασυμφωνία με το δόγμα του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού που εισήγαγε το Κομμουνιστικό Κόμμα. Άρχισε να απολοποιεί το στιλ του για να το κάνει κατανοητό στις μάζες και να το εναρμονίσει με τα ιδανικά της Επανάστασης.

Κατά τη διάρκεια των μεγάλων διωγμών του σταλινικού καθεστώτος στα τέλη της δεκαετίας του 1930, όμως, ο ποιητής απογοητεύτηκε όταν άρχισε να έρχεται αντιμέτωπος με τις αυταπάτες των κομμουνιστικών ιδανικών. Σταμάτησε να γράφει ποίηση και άρχισε να μεταφράζει Σαίξπηρ, Γκαίτε, Ρίλκε και Βερλαίν.

Μερικά χρόνια πριν από την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Πάστερνακ εγκαταστάθηκε με τη σύζυγό του στο Περεντέλκινο, ένα χωριό μερικά χιλιόμετρα από τη Μόσχα. Εκεί έγραψε το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Δόκτωρ Ζιβάγκο».

Το βιβλίο απαγορεύτηκε από το σοβιετικό καθεστώς, μεταφέρθηκε λαθραία στο εξωτερικό και εκδόθηκε στα ιταλικά από τον εκδοτικό οίκο Φελτρινέλλι το 1957.

Προκάλεσε αμέσως αίσθηση και ακολούθησαν εκδόσεις του σε πολλές μη κομμουνιστικές χώρες. Το 1958 και 1959, η αμερικανική έκδοσή του έμεινε για 26 εβδομάδες στην κορυφή της λίστας με τα μπεστ σέλερ των Τάιμς της Νέας Υόρκης. Το βιβλίο του κυκλοφόρησε στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου εκτός από τη μητρική του και έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή μυθιστορήματα όλων των εποχών. Η δε ταινία με πρωταγωνιστή τον Ομάρ Σαρίφ, το απογείωσε στη σφαίρα του μύθου.

Εάν έχετε δει μόνο την ταινία, μπείτε στον κόπο να διαβάσετε και το βιβλίο. Είναι πολύ περισσότερα πράγματα από ένα απλό ρομαντικό μυθιστόρημα. Εάν ήταν μόνο αυτό, άλλωστε, δεν θα είχε αντιδράσει κανείς.

Τελικά, το 1988 το μυθιστόρημα εκδόθηκε και στη Σοβιετική Ένωση.

Το 1958 ο συγγραφέας κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ενώ αρχικά δήλωσε ενθουσιασμένος, στη συνέχεια, δεχόμενος πιέσεις από το σοβιετικό καθεστώς, αποποιήθηκε το βραβείο «εξαιτίας του νοήματος που απέδωσε στη διάκριση αυτή η κοινωνία στους κόλπους της οποίας ζούσε».

Ακόμη και μετά την άρνηση παραλαβής του βραβείου, το καθεστώς της χώρας του συνέχισε να τον απειλεί με εξορία.

Η «τολμηροτέρα φωνή της μετεπαναστατικής Ρωσίας», ο Μπορίς Πάστερνακ, πέθανε από καρκίνο των πνευμόνων στα 70 του, στις 30 Μαΐου 1960. Χιλιάδες άνθρωποι ταξίδεψαν από τη Μόσχα στο Περεντέλκινο για να παραστούν στην κηδεία του.

Το 1989, το βραβείο παραδόθηκε στο γιο του Πάστερνακ, Γιεβγκένι, σε ειδική τελετή στη Στοκχόλμη.

Σαν σήμερα: Η 10η Δεκεμβρίου στην Ιστορία

1893. Η Ελλάδα κηρύσσει πτώχευση. Ο Χαρίλαος Τρικούπης λέει στη Βουλή το περίφημο: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν».

1930, Βομβάη. Ο βαθύς σεβασμός που έχουν οι Ινδουιστές της Ινδίας για τις αγελάδες αντικατοπτρίζεται σε αυτήν την εικόνα: Ένας άνθρωπος δίνει όρκο, κρατώντας την ουρά μιας αγελάδας. Εάν παραβεί τον όρκο που έδωσε στην ουρά της αγελάδας, θα έχει διαπράξει την πιο βέβηλη πράξη που υπάρχει για τους Ινδουιστές. Είναι ένας όρκος πιο ιερός από εκείνον που δίνουν οι μουσουλμάνοι στο Κοράνι ή οι χριστιανοί στη Βίβλο.

1949, Φλόριντα. Ο Άγιος Βασίλης θα αργήσει... Πέφτοντας με αλεξίπτωτο από το αεροπλάνο του, για να πάει σε ένα παιδικό πάρτι, πιάστηκε στα καλώδια του ηλεκτρικού ρεύματος. Τελικά απελευθερώθηκε και συνέχισε να μοιράζει δώρα στα παιδιά που τον περίμεναν.

1953, Ρώμη. Η Αμερικανίδα ηθοποιός Άβα Γκάρντνερ μιλάει με δημοσιογράφους σε πάρτι που γίνεται προς τιμή της σε ξενοδοχείο της Ρώμης. Η Γκάρντνερ πρωταγωνιστεί στην ταινία «Η ξυπόλητη κοντέσσα».

1961, Παρίσι. Ο Αμερικανός ηθοποιός Άντονι Πέρκινς και η Ιταλίδα σταρ Σοφία Λόρεν, συμπρωταγωνιστές στην ταινία «Η Τρίτη Διάσταση», στο στούντιο Σεντ Μορίς στο Παρίσι.

1963. Ο Έλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης (Σεφεριάδης) βραβεύεται με Νόμπελ Λογοτεχνίας.

1964, Όσλο. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είναι ο νεώτερος άνθρωπος που έχει βραβευτεί ποτέ με Νόμπελ Ειρήνης, το οποίο του δόθηκε σε αναγνώριση της ηγετικής του δράσης στο κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Αμερική.

1971, Καράτσι. Σπίτια έχουν μετατραπεί σε ερείπια στο Καράτσι του Πακιστάν, μετά από βομβαρδισμους των ινδικών δυνάμεων, κατά τη διάρκεια του πολέμου ανάμεσα στις δύο χώρες.

1974, Παρίσι. Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν Πολ Σαρτρ σε συνέντευξη Τύπου στο Παρίσι, μιλάει για την επίσκεψή του στις φυλακές της Στουτγάρδης, όπου είδε τον Αντρέας Μπάαντερ, μέλος της γερμανικής οργάνωσης ανταρτών πόλεων RAF. Στις 10 Δεκεμβρίου 1964, ο Σαρτρ αρνείται να παραλάβει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, υποστηρίζοντας ότι θα μειώσει το γόητρο της συγγραφικής του αξίας.

1977, Σιγκαπούρη. Το υπερηχητικό αεροσκάφος Κονκόρντ, έχει μόλις φτάσει στη Σιγκαπούρη από το Λονδίνο στην παρθενική του πτήση στο συγκεκριμένο δρομολόγιο, μια πτήση που κράτησε 8 ώρες και 45 λεπτά. Ένα παραδοσιακό κινεζικό συγκρότημα χορεύει για να υποδεχτεί τους 65 επιβάτες του αεροσκάφους, αλλά και για τους 70 που θα επιστρέψουν με την επόμενη πτήση στο Λονδίνο.

1979, Τεχεράνη. Οι ιρανικές δυνάμεις διατηρούν τον έλεγχο του τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού σταθμού της Τεχεράνης, την ώρα που σε όλο το Ιράν μαίνονται οι μάχες ανάμεσα στο στρατό και τους υποστηρικτές του Αγιατολάχ Χομεϊνί.

1984, Όσλο. Ο Ντέσμοντ Τούτου από τη Νότιο Αφρική, παραλαμβάνει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης από τον Πρόεδρο της Επιτροπής για τα Νόμπελ, Egil Aarvik, στην ετήσια τελετή στο Όσλο.

1984, Ουάσινγκτον. Η Ρόζα Παρκς, η γυναίκα που πυροδότησε το κίνημα για τα κοινωνικά δικαιώματα των μαύρων στη δεκαετία του '50, όταν αρνήθηκε να σηκωθεί από θέση λευκού σε λεωφορείο, στην Αλαμπάμα, διαδηλώνει έξω από την πρεσβεία της Νοτίου Αφρικής στην Ουάσινγκτον κατά του Απαρτχάιντ.

1989, Πράγα. Μια αχτίδα φωτός περνάει πάνω από το τεράστιο πλήθος που έχει συγκεντρωθεί στο κέντρο της Πράγας, σε μια από τις μαζικές, ειρηνικές διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος, οι οποίες τελικά οδήγησαν και στην πτώση του.

1990, Σαουδική Αραβία. Αμερικανοί πεζοναύτες του 3ου Σώματος, το οποίο εδρεύει στη Χαβάη, ασκούνται στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας, εν όψει του πολέμου στον Περσικό Κόλπο.