Κατάρ: Ο… αντίχειρας που κολυμπάει στο πετρέλαιο και η αθλητική διπλωματία

Όχι πάντα, βέβαια, για τους λόγους που θα ήθελε. Η διεξαγωγή σ’ αυτή τη μικρή αλλά ζάπλουτη χώρα του Κόλπου του Παγκοσμίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου (το οποίο ήδη έχει κλείσει μία εβδομάδα) στρέφει προς τα εκεί τα φώτα της δημοσιότητας, κι όχι μόνο της αθλητικής.

Αναδεικνύει, παράλληλα, και ζητήματα που ενοχλούν την ηγεσία του εμιράτου, όπως και τις περισσότερες συντηρητικές αραβικές κοινωνίες: Τα δικαιώματα των ξένων εργατών (που αποτελούν σχεδόν το 85% του πληθυσμού!), τα δικαιώματα των γυναικών και άλλων κοινοτήτων δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν ούτε στο ελάχιστο. Κι αυτό χαλάει την εικόνα που το ίδιο το εμιράτο έχει ξοδέψει δισεκατομμύρια δολάρια για να φτιάξει και να πλασάρει στον κόσμο.

Ο δρόμος της μετατροπής του Κατάρ από μια περιορισμένης σημασίας άνυδρη χερσόνησο γεμάτη μπαμπέσηδες κουτοπόνηρους τοπικούς φύλαρχους σε ένα από τα πλουσιότερα κράτη του πλανήτη μοιάζει με παραμύθι. Που τα έχει όλα: ήρωες και μειοδότες, συμμάχους και εχθρούς, ίντριγκες και δολοπλοκίες.

Η οικογένεια Αλ Θανί, που διαφεντεύει το Κατάρ εδώ και σχεδόν δύο αιώνες, είναι βασικά υπεύθυνη γι’ αυτή την τεράστια αλλαγή.

Και το τελευταίο μέλος της μεγάλη αλυσίδας εμίρηδων, ο 42χρονος σήμερα Ταμίμ μπιν Χαμάντ, είναι ο εμπνευστής και δημιουργός μιας ιδιότυπης «αθλητικής διπλωματίας», στην οποία κάνει κουμάντο ο πακτωλός των πετροδολαρίων.

Καμήλες, εμπόριο και σεϊχηδες

Η χερσόνησος του Κατάρ, μια παρά φύσιν απόληξη θα’ λεγε κανείς των δυτικών ακτών του Περσικού Κόλπου, έχει έκταση περίπου 11.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σχεδόν όσο η περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας (Αιτωλοακαρνανία, Αχαϊα, Ηλεία).

Κατοικείται εδώ και 50.000 χρόνια, αν και σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες ο πληθυσμός της ήταν πάντα ελάχιστος και συγκεντρωμένος στα παράλια.

Το όνομα Κατάρ αναφέρεται ήδη από τον πρώτο αιώνα μ.Χ. στα έργα του σπουδαίου Ρωμαίου φυσιοδίφη Πλίνιου του Πρεσβύτερου (οι κάτοικοί της αναφέρονταν ως Cahtarrei, οι Καθαροί).

Το υιοθέτησε έναν αιώνα αργότερα ο Πτολεμαίος στην πρώτη σοβαρή απόπειρα χαρτογράφησης του γνωστού κόσμου, ονόμασε την χερσόνησο Catara.

Οι αραβικές φυλές που πηγαινοέρχονταν εκεί το υιοθέτησαν, αν και δεν σημαίνει κάτι στα αραβικά.

Η περιοχή οικονομικά δεν είχε να προσφέρει κάτι. Απλά οι κάτοικοί της φημίζονταν ως εκτροφείς καμηλών και μάλιστα προμήθευαν με καμήλες τους στρατούς των αυτοκρατοριών της περιοχής, κυρίως της Περσικής.

Η στρατηγική της θέση, βέβαια, στον Περσικό Κόλπο της έδωσε κάποιο πρεστίζ: τα λιμάνια της υπήρξαν σταθμοί του εμπορίου ανάμεσα στη Βασόρα, το μεγάλο λιμάνι της Περσικής Αυτοκρατορίας στο μυχό του Κόλπου, με μεγάλα λιμάνια των Ινδιών, της σημερινής Ινδονησίας, μέχρι και της Ταϊλάνδης.

Η χερσόνησος ακολούθησε την τύχη των γύρω περιοχών, περνώντας από δυναστεία σε δυναστεία χωρίς ιδιαίτερες εντάσεις. Ο έλεγχος, βέβαια, ειδικά στην ενδοχώρα ήταν κατ’ όνομα μόνο. Ουσιαστικά οι αραβικές φυλές ζούσαν τελείως αυτόνομα, κάτω από την εξουσία τοπικών φυλάρχων (σεΐχηδων), οι οποίοι ήταν πολύ αδύναμοι για να κατατροπώσουν τους γείτονές τους και για αιώνες δεν έδειχναν καμία διάθεση να συνεργαστούν.

Η πρώτη κοινή απόφαση των αμέτρητων φυλών (στην ουσία εκτεταμένων οικογενειών) της περιοχής ήλθε περίπου στο 1550 κι έγινε περισσότερο από ανάγκη, παρά από επιλογή.

Οι Πορτογάλοι είχαν αρχίσει ήδη να διεισδύουν στην περιοχή, αφού έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το σουλτανάτο του Ορμούς (το σημερινό Ομάν), στο άνοιγμα του Κόλπου.

Θορυβημένοι από την επέκταση, οι φύλαρχοι της περιοχής Αλ Χάσα (έτσι λέγεται όλη η δυτική πλευρά του Περσικού Κόλπου, από το Κουβέιτ ως τα Εμιράτα) αποφάσισαν να υποταχθούν στους ομόθρησκους Οθωμανούς, από τους οποίους ζήτησαν προστασία.

Και οι Οθωμανοί, που είχαν ήδη βάλει πόδι στις δυτικές ακτές της Αραβικής χερσονήσου, δέχτηκαν μετά χαράς να παίξουν το ρόλο των προστατών.

Η ζωή, βέβαια, άλλαξε λίγο, δεδομένου ότι η όποια οθωμανική εξουσία περιοριζόταν σε μικρές στρατιωτικές φρουρές και κάποιους αξιωματούχους.

Έτσι, λοιπόν, οποιοσδήποτε είχε βλέψεις στην ευρύτερη περιοχή έκανε την προσπάθειά του να κατακτήσει εδάφη, με συνέπεια την ύπαρξη πολλών «γκρίζων ζωνών», όπου κανείς δεν ήξερε ακριβώς ποιος ήταν ο μεγάλος αφέντης πέρα από τον τοπικό σεΐχη.

Ο «αντίχειρας» ανάμεσα σε μαργαριτάρια και πειρατές

Από το 1783 ως το 1868 το Κατάρ βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης πολλές φορές κι έγινε θέατρο μαχών μεταξύ των Οθωμανών (και των συμμάχων τους Αιγυπτίων) με τους Ουαχαμπί (την φατρία των Σαούντ που αργότερα δημιούργησε τη Σαουδική Αραβία) και την οικογένεια Αλ Καλίφα, που είχε εδραιώσει την κυριαρχία της στα γειτονικά νησιά Μπαχρέιν.

Οι Βρετανοί, που είχαν συμφέροντα στην περιοχή με απώτερο στόχο να κρατήσουν ανοιχτό τον εμπορικό δρόμο προς τις Ινδίες, άρχισαν να ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο τον 19ο αιώνα για τον Κόλπο και τις φυλές του. Ως εκείνη τη στιγμή, όμως παρακολουθούσαν εξ αποστάσεως κι επενέβαιναν μόνο όταν έκριναν σκόπιμο.

Συνήθως, δηλαδή, βομβάρδιζαν κάποιο κακόμοιρο λιμάνι, ως αντίποινα για πειρατικές επιδρομές στα πλοία της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών.

Πριν το πετρελαϊκό μπουμ, η περιοχή ήταν διάσημη για δύο πράγματα: Τα μαργαριτάρια της και τους πειρατές της. Το Κατάρ, όμως, δεν διέθετε ούτε στο ελάχιστο τα μαργαριτάρια του γειτονικού Μπαχρέιν, ούτε οι φυλές που ζούσαν εκεί ήταν τόσο επιδέξιοι ναυτικοί, όσο αυτοί των Εμιράτων στο νότο.

Γενικά, η χερσόνησος αντιμετωπιζόταν ως ένα αναγκαίο κακό. O Bρετανός αντιστράτηγος Λούις Πέλι, ένας από τους πρώτους Βρετανούς αξιωματούχους που εγκαταστάθηκαν ως άτυποι πρέσβεις στην περιοχή, συνήθιζε να αποκαλεί το Κατάρ ως «thumb», δηλαδή αντίχειρα. Το νόημα της λέξης την εποχή εκείνη ήταν πολύ πιο πονηρό απ’ όσο φαίνεται σήμερα…

Αλ Θάνι, οι σεΐχηδες της περιοχής

Τα χρόνια γύρω στο 1825 θεωρούνται ιστορικά σήμερα, δεδομένου ότι τότε ολοκληρώθηκε η μετοίκηση της οικογένειας Αλ Θάνι στο Κατάρ.

Οι Αλ Θάνι, μια μεγάλη οικογένεια που χωρίζεται σε τέσσερις υπο-φατρίες, είναι οι αφέντες του Κατάρ. Η κοιτίδα τους βρίσκεται στην σημερινή Σαουδική Αραβία, σ’ έναν οικισμό περίπου 150 χλμ. από την πρωτεύουσα Ριάντ. Η μετοίκηση της οικογένειας στο Κατάρ φέρεται να ξεκίνησε ήδη από το 1720, ωστόσο στις αρχές του 19ου αιώνα μετακινήθηκαν εκεί οι σεΐχηδες και μετατοπίστηκε η πραγματική της δύναμη.

Ο πρώτος σεΐχης που σκέφτηκε να θέσει υπό τον έλεγχό του όλη τη χερσόνησο ήταν ο Θανί μπιν Μοχάμεντ. Οι περίπου 2.000 συγγενείς-πολεμιστές του έφταναν και περίσσευαν για να υποταχθούν όλες οι φυλές και υπο-φυλές που βρήκε μπροστά του.

Όταν κατέλαβε και την Ζουμπάρα, το σημερινό ερειπωμένο φρούριο στα βόρεια της χερσονήσου, άρχισαν να τον υπολογίζουν και οι γειτονικές μεγαλύτερες δυνάμεις.

Το μεγάλο βήμα, όμως, έγινε το 1847 από τον γιο του, τον Μοχάμεντ μπιν Θανί. Οι κεφαλές της οικογένειας μετακόμισαν στο ακμαίο λιμάνι της Ντόχα, το οποίο θεωρούνταν το σπουδαιότερο της περιοχής, μια άτυπη πρωτεύουσα. Αυτή η χρονολογία μνημονεύεται ακόμα και σήμερα ως η αρχή του εμιράτου του Κατάρ. Η εξουσία των Αλ Θανί στην αρχή ήταν περιορισμένη, καθώςεπισήμως η περιοχή διεκδικούνταν τόσο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όσο και από την οικογένεια Αλ Καλίφα του γειτονικού Μπαχρέιν.

Το 1867 ο σεΐχης Μοχάμεντ αποφάσισε να εδραιώσει την κυριαρχία του και ξεκίνησε έναν πικρό πόλεμο με τους Αλ Καλίφα του Μπαχρέιν, στον οποίο ενεπλάκησαν και σεϊχηδες από τη σημερινή Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, ανάλογα με τα συμφέροντά τους. Το Κατάρ έχασε τον πόλεμο, όμως του βγήκε σε καλό. Οι ακρότητες των πολεμιστών του Μπαχρέιν όταν κατέλαβαν κάποια οχυρά της χερσονήσου έδωσαν την κατάλληλη αφορμή στην Βρετανία να παρέμβει.

Μύλος με Οθωμανούς και Βρετανούς

Μία χρονιά αργότερα (1868) ο σεϊχης Μοχάμεντ υπέγραψε μια συνθήκη με τον Λούις Πέλι, τον Βρετανό αξιωματούχο της περιοχής, όπως αναφέραμε. Στη συνθήκη η Βρετανική Αυτοκρατορία αναγνώριζε την ανεξαρτησία του Κατάρ και την «ιδιαιτερότητα» (distinctiveness αναφέρεται στο κείμενο) του πληθυσμού της έναντι αυτού του Μπαχρέιν! Με όπλο αυτό το χαρτί, και το γεγονός ότι οι Βρετανοί είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους σχεδόν όλα τα σεϊχάτα της δυτικής ακτής του Κόλπου, η κυριαρχία των Αλ Θάνι στο Κατάρ αναγνωρίστηκε, αν και οι Τούρκοι είχαν άλλα σχέδια.

Από το 1871 οι Οθωμανοί ασκούσαν πίεση στον Μοχάμεντ να τους δεχτεί ως ανώτερούς του, κάτι που είχαν κάνει οι πρόγονοί του πριν 200 χρόνια, αντί των Βρετανών. Στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του ο Μοχάμεντ αναγκάστηκε να δεχτεί.

Το γεγονός προσπαθούν να το παρουσιάσουν σήμερα οι ιστορικοί ως αναπόφευκτο, κάποιοι το θεωρούν εθνική μειοδοσία. Το Κατάρ λειτούργησε περίπου ως αυτόνομο κράτος υπό την επικυριαρχία του Οθωμανού σουλτάνου, μέχρι το 1916.

Ο Μοχάμεντ πέθανε το 1878 και νέος εμίρης ανέλαβε ο γιος του Τζασίμ μπιν Μοχάμεντ. Αυτός βασίλεψε ως το 1913 και εξαρχής προσπάθησε να εκμεταλλευθεί τις διαφορές μεταξύ Οθωμανικής και Βρετανικής Αυτοκρατορίας για να δυναμώσει. Ενώ επισήμως ήταν υποτελής στον Οθωμανό σουλτάνο, συνεχώς ζητούσε τουρκική στρατιωτική βοήθεια για να επεκτείνει την κυριαρχία του κι όταν δεν την έπαιρνε έτρεχε στους Βρετανούς. Οι σχέσεις τους διακόπηκαν τελείως όταν οι Οθωμανοί προσπάθησαν να τον καθαιρέσουν ορίζοντας νέο «καϊμακάμη» (κυβερνήτη) της περιοχής από άλλη οικογένεια. Ο Τζασίμ δεν το συγχώρησε ποτέ.

Το τέλος του 19ου αιώνα και οι αρχές του 20ου βρήκαν πολλές ανακατατάξεις στο Κατάρ και την αρχή του άγραφου κανόνα των «παραιτήσεων». Δηλαδή της βίαιης αλλαγής εξουσίας, ενός πραξικοπήματος αναίμακτου, στο οποίο ο εμίρης «παραιτείται» υπέρ ενός άλλου μέλους της οικογένειας, νεότερου και ισχυρότερου εκείνη τη στιγμή, για να μην χάσει τη ζωή του και τα προνόμιά του. Αυτές οι παραιτήσεις έγιναν έκτοτε ο κανόνας στην αλλαγή ηγεσίας στο Κατάρ.

Η πρώτη τέτοια «παραίτηση» σημειώθηκε το 1898. Ο Τζαζίμ μεταβίβασε την εξουσία στον αδελφό του Αχμέντ, ο οποίος θεωρούνταν εξυπνότερος και ισχυρότερος, και είχε καλλιεργήσει σχέσεις με τους Βρετανούς. Δεν έζησε, όμως, πολύ για να χαρεί την εξουσία του: Δολοφονήθηκε το 1905 από έναν υπηρέτη του. Τα ακριβή αίτια της δολοφονίας και το ποιος πραγματικά κρυβόταν από πίσω δεν θα γίνουν ποτέ γνωστά. Από τα βρετανικά έγγραφα της εποχής, πάντως, φαινόταν ότι οι Βρετανοί είχαν αρχίσει να φοβούνται την υπέρμετρη φιλοδοξία του να ενώσει όλα τα σεϊχάτα της περιοχής σε ένα κράτος.

Ο Τζασίμ ανέλαβε και πάλι, και η βασιλεία του τερματίστηκε με τον θάνατό του το 1913, λίγο πριν ξεσπάσει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τον διαδέχτηκε ο Μοχάμεντ μπιν Τζασίμ, ο έβδομος στη σειρά γιος του, ο οποίος όμως απέτυχε να πείσει τις φυλές και τα πολυάριθμα στελέχη της οικογένειας ότι είχε την πυγμή να διοικήσει το κράτος στα δύσκολα χρόνια που έρχονταν. Τι έγινε, λοιπόν; «Παραιτήθηκε» κι αυτός υπέρ του αδελφού του Αμπτνουλάχ μπιν Τζασίμ, το 1914.

Προτεκτοράτο και πετρέλαιο

Η βασιλεία του Αμπντουλάχ κράτησε ως το 1949, δηλαδή περίπου 35 χρόνια. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα έγιναν τα δύο σημαντικά γεγονότα που άλλαξαν τη μοίρα του Κατάρ:

Το 1916, μέσα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η χερσόνησος ανακηρύχθηκε επισήμως σε βρετανικό προτεκτοράτο (άρα τελείωσε και οποιοδήποτε ζήτημα κυριαρχίας) και στις αρχές της δεκαετίας του 1940 έγιναν πετρελαϊκές έρευνες, οι οποίες επιβεβαίωσαν αυτό που οι Βρετανοί οσφραίνονταν από νωρίς: Η χερσόνησος κολυμπούσε στο πετρέλαιο! Η εξόρυξη άρχισε αμέσως και το πρώτο εξαγωγικό φορτίο με αργό πετρέλαιο έγινε το 1948.

Από τότε η ζωή στο Κατάρ άλλαξε τελείως. Τα πετροδολάρια έφεραν θηριώδη ανάπτυξη όχι μόνο στη Ντόχα, αλλά και σε ολόκληρη την περιοχή. Η ζήτησε για ειδικευμένους και ανειδίκευτους εργάτες εκτόξευσε τον πληθυσμό στην περιοχή.

Σήμερα από τους 3,2 εκατομμύρια κατοίκους του Κατάρ μόνο οι 300.000 θεωρούνται γηγενείς! Οι υπόλοιποι είναι ξένοι εργάτες, κυρίως από την Ινδία και το Πακιστάν, αλλά και τη νοτιοανατολική Ασία. Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ραγδαία και η παρουσία Ευρωπαίων, κυρίως σε πιο ειδικευμένες θέσεις σε διάφορους τομείς.

Οι δε «παραιτήσεις» διαδέχονταν η μία την άλλη. Ο Τζασίμ ήταν ο μοναδικός που πέθανε εμίρης, αλλά κι αυτός από το 1940 συγκυβερνούσε ουσιαστικά με το γιο του Χαμάντ, ο οποίος όμως πέθανε ξαφνικά το 1948 από έμφραγμα, πριν γίνει η αλλαγή εξουσίας. Το 1949 ανέλαβε ο Αλί μπιν Αμπντάλα και το 1960 «παραιτήθηκε» κι αυτός υπέρ του γιου του Αχμάντ μπιν Αλί.

Το 1971 η Βρετανία παραχώρησε στο Κατάρ την ανεξαρτησία του. Είχαν προηγηθεί δραματικές διαβουλεύσεις για τρία χρόνια, με τους Βρετανούς να προσπαθούν να πείσουν το Κατάρ και το Μπαχρέιν να μπουν σε μια ομοσπονδία σεϊχάτων που ήταν στα σκαριά και τελικά «γέννησε» τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο Αχμάντ αρνήθηκε κι έτσι το Κατάρ συνέχισε το μοναδικό του δρόμο. Οι σχέσεις του, όμως, με αραβικά εθνικιστικά κινήματα του στοίχισαν το θρόνο. Το 1972, υπό ασφυκτική βρετανική πίεση, «παραιτήθηκε» κι αυτός.

Το παράξενο, όμως, ήταν ότι δεν ανέλαβε κάποιος από τους γιους του, αλλά ο πρώτος του ξάδελφος Καλίφα μπιν Χαμάντ!

Ο μοντέρνος Καλίφα και ο επενδυτής Χαμάντ

Ο Καλίφα θεωρείται ο πρώτος «μοντέρνος» εμίρης στην ιστορία του Κατάρ. Ήταν ο πρώτος που διόρισε υπουργό Εξωτερικών και ένα άτυπο υπουργικό συμβούλιο, στην ουσία κάποιους συμβούλους που τον ενημέρωναν για τα καθημερινά θέματα. Επίσης με νόμο περιόρισε τις εξουσίες των μελών της οικογένειας Αλ Θανί, τα οποία λειτουργούσαν σαν αφέντες σε όλους τους τομείς. Σήμερα η οικογένεια των Αλ Θανί υπολογίζεται ότι έχει περισσότερα από 20.000 μέλη! Σε μια απόλυτη μοναρχία, όπως θεωρούνταν μέχρι τότε το Κατάρ, αυτά χαιρετίστηκαν ως μεγάλα βήματα προόδου…

Το λάθος που έκανε ήταν ότι αποφάσισε να συνεργαστεί στην εξόρυξη του πετρελαϊκού πλούτου και με άλλες εταιρίες εκτός από την BP, που παραδοσιακά είχε τα ηνία στην περιοχή. Υπέγραψε συμφωνίες με την StandardOil, την Amoco και τη γαλλική Elf-Aquitanie για την εκμετάλλευση του μεγαλύτερου κοιτάσματος φυσικού αερίου στη γη (250 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια).

Το 1995 ήλθε και η σειρά του να «παραιτηθεί». Με άγαρμπο τρόπο. Βρισκόταν στην αγαπημένη του Γενεύη της Ελβετίας όταν ανακοινώθηκε η μεταβίβαση της εξουσίας στο γιο του Χαμάντ. Αποφάσισε να μην χτυπήσει το μαχαίρι στο τραπέζι, έμεινε εννέα χρόνια σε καθεστώς ιδιότυπης εξορίας στην Ευρώπη και επέστρεψε στο Κατάρ το 2004, όταν του το επέτρεψε ο γιος του.

Αν το διεθνές παρατσούκλι του Καλίφα ήταν «μοντέρνος», του Χαμάντ ήταν σίγουρα «επενδυτής». Βασισμένος στις εκτιμήσεις «ειδικών», που τον συμβούλευαν να τοποθετήσει σωστά τα πολλά λεφτά των πετρελαϊκών κερδών για να δέσει το γάιδαρό του όταν θα τελείωναν τα αποθέματα, άρχισε να ψάχνει ευκαιρίες για τοποθετήσεις. Σε κολοσσιαίο επίπεδο, βέβαια, δεδομένου ότι τα λεφτά είναι πολλά και οι ευκαιρίες για επενδύσεις πολλές, σε παγκόσμια κλίμακα.

To 2005, ύστερα από εντολή του Καλίφα, ιδρύθηκε η QatarInvestmentAuthority. Ένα επενδυτικό fund με στόχο να τοποθετήσει τα λεφτά του εμιράτου σε ασφαλείς επενδύσεις σε όλο τον κόσμο, ώστε να αυγατίζουν. Το χαρτοφυλάκιο είναι εντυπωσιακό: Από το Shard, που διαχειρίζεται τον ουρανοξύστη της Γέφυρας του Λονδίνου, μέχρι την τράπεζα Barclays και από το αεροδρόμιο Χίθροου μέχρι την αλυσίδα Harrod’s, τη Siemensκαι τη RoyalDutchShell. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, οι επενδύσεις που έχει κάνει το κράτος του Κατάρ μέσω αυτού του fund ξεπερνούν τα 450 δισ. δολάρια παγκοσμίως. Κι όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, τα κέρδη απ’ αυτές τις επενδύσεις συναγωνίζονται πια αυτά του πετρελαίου, που παραμένουν υψηλότατα.

Οι δύο διεθνείς ναυαρχίδες του Χαμάντ, πάντως, είναι οι διεθνείς αερογραμμές QatarAirways(ιδρύθηκε το 1993) και το παναραβικό τηλεοπτικό δίκτυο Αλ Τζαζίρα (ιδρύθηκε το 1996). Δύο προσπάθειες που εξελίχθηκαν σε εμβλήματα της χώρας και προειδοποίησαν την περιοχή και τον κόσμο ολόκληρο ότι το εμιράτο αφήνει την εσωστρέφεια και θέλει να παίξει έναν πιο σημαντικό ρόλο στη Μέση Ανατολή. Το Αλ Τζαζίρα εξαρχής συναγωνίστηκε με τα μεγάλα αιγυπτιακά μέσα για την πρωτοκαθεδρία στον αραβικό κόσμο όσον αφορά αυτό που λέμε «περιφερειακή γραμμή». Παρά το ότι έχει κατηγορηθεί αρκετές φορές για προπαγάνδα, δεν υπάρχει αραβόφωνο σπίτι που να μην το βλέπει και να μην το υπολογίζει.

Η αθλητική διπλωματία του Ταμίμ

Το 2013 ήλθε και η σειρά του Χαμάντ να «παραιτηθεί» υπέρ του γιου του Ταμίμ. Υπήρξε μια φημολογία ότι αντέδρασε, δεδομένου ότι ήταν μόνο 61 ετών και δεν θεωρούσε ότι είχε περάσει η μπογιά του. Αλλά, πάντα κατά τις ίδιες φήμες, ο γιος του δεν του άφησε περιθώρια. Σε μια επίσημη επιστολή που του έστειλε έγραψε ότι «νομίζω ότι έχει έλθει η ώρα να ηγηθώ».

Βιαστική φιλοδοξία; Συγκεκαλυμμένη απειλή;

Ο καθένας το παίρνει όπως θέλει. Το σίγουρο είναι ότι ο Χαμάντ έγινε ο πρώτος εμίρης που ανακοίνωσε την «παραίτησή» του σε τηλεοπτικό διάγγελμα.

Ο Ταμίμ είναι ο τέταρτος γιος του Χαμάντ, όμως φαινόταν εξαρχής ότι προορίζεται για ηγέτης, οπότε ξεπέρασε μάλλον με ευκολία την άτυπη ιεραρχία που φέρνει τον πρωτότοκο γιο να έχει το προβάδισμα. Ο Ταμίμ, μάλιστα, φέρεται να έχει και τις ευλογίες των μεγαλύτερων αδελφών του: Ο σεΐχης Τζασίμ, ο πρώτος σε ηλικία γιος, βιάστηκε να ανακοινώσει ότι δεν θέλει το θρόνο όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου μόλις το 2003, όταν ο Ταμίμ ήταν μόλις 20 ετών.

Ο Ταμίμ σπούδασε εξ ολοκλήρου στην Αγγλία, στο Σέρμπορν, στο Χάροου και στην στρατιωτική ακαδημία Σάντχερστ, όπου φοιτούν όλοι οι αραβικοί γόνοι, για να αποκτήσουν τα παράσημα που χρειάζεται για να συνεχιστεί η στρατιωτική παράδοση των σεΐχηδων.

Εξαρχής, πάντως, φάνηκε ότι δεν είχε διάθεση να ακολουθήσει στρατιωτική καριέρα, αλλά αντίθετα τον γοήτευαν τα σπορ. Κι αφού δεν είχε το ταλέντο να πρωταγωνιστήσει σε κάποιο απ’ αυτά, αποφάσισε να κάνει τη χώρα του παγκόσμια πρωταγωνίστρια στο παραγοντιλίκι.

Το 2005, στα 22 του, έπεισε τον πατέρα του να δημιουργήσει το OryxQatarSportsInvestment, ένα επενδυτικό fund με στόχο να σπρώξει λεφτά στον αθλητισμό. Τότε εγκαινιάστηκε αυτό που οι υπόλοιποι Άραβες αποκαλούν «διπλωματία των σπορ».

Το Κατάρ αποφάσισε να γίνει διεθνής αθλητικός κόμβος και συστήθηκε στις διοργανώσεις υψηλού επιπέδου φιλοξενώντας τους 15ους Ασιατικούς Αγώνες το 2006.

Ακολούθησαν ουκ ολίγα περιφερειακά και παγκόσμια ραντεβού πριν από το Μουντιάλ που διεξάγεται αυτές τις ημέρες. Τα’ χει κάνει όλα, από Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου μέχρι Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Υγρού Στίβου. Έκανε μια πρώτη προσπάθεια για να διοργανώσει Ολυμπιακούς Αγώνες (2020) κι άρχισε να μετράει φίλους. Έχει ήδη ανακοινωθεί ότι θα διοργανώσει πάλι τους Ασιατικούς Αγώνες το 2030.

Μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα, το Κατάρ αποφάσισε να αγοράσει και αθλητικές επιτυχίες, εκτός από διοργανώσεις. Σε όποιο σπορ βρίσκει πρόσφορο έδαφος προσφέρει αφειδώς υπηκοότητα και γερά τσεκ σε πρωταθλητές άλλων χωρών: Το έκανε στον στίβο, στην άρση βαρών, στο χάντμπολ. Στο ποδόσφαιρο δεν τους αφήνει η ΦΙΦΑ να «καταροποιήσουν» όσους θέλουν, παρ’ όλα αυτά οι 10 από τους 26 της αποστολής του Κατάρ στο Μουντιάλ δεν έχουν γεννηθεί στη χώρα.

Ο Ταμίμ καλλιεργεί ένα ευγενικό, αλλά στιβαρό προφίλ. Δεν παύει, όμως, να είναι ένας απόλυτος μονάρχης, ιδιαίτερα συντηρητικός για την ηλικία του, λένε όσοι τον έχουν συναναστραφεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη από τις τρεις συζύγους του βγήκε από τη χώρα για να τον συνοδέψει μόλις πριν από λίγους μήνες, όταν επισκέφθηκαν την Ισπανία.

Έχει ήδη 13 παιδιά -7 αγόρια κι 6 κορίτσια.

Αν μπορούσατε να ρωτήσετε τον ίδιο και τους υποστηρικτές του, θα σας έλεγαν ότι η κατάσταση στη χώρα για τους ξένους εργάτες και τις γυναίκες έχει βελτιωθεί πολύ τα τελευταία 15 χρόνια. Λένε, μάλιστα, με υπερηφάνεια ότι το Κατάρ είναι η πιο φιλελεύθερη χώρα στην περιοχή. Υπερβάλλουν, βέβαια. Το Κουβέιτ είναι. Με διαφορά.

Αλλά προφανώς τα στάνταρ ελευθεριών και δικαιωμάτων που θέτουν αυτοί απέχουν πολύ από αυτά του δυτικού κόσμου. Δεν πρέπει να περιμένουμε στη δική του βασιλεία ούτε ότι θα εξισωθούν ακόμα και οι απόγονοι των ξένων εργατών που γεννήθηκαν στη χώρα με τους γηγενείς Καταριανούς, ούτε ότι θα φτάσουν οι γυναίκες να κυκλοφορούν χωρίς μαντήλα και θα μπορούν ελεύθερα να κάνουν όσα και οι άνδρες. Κι όσο το χρήμα θα ρέει σε όλο τον κόσμο απ’ αυτή την χωρίς νερό αλλά με μπόλικο πετρέλαιο χερσόνησο, τόσο λιγότερες θα είναι οι φωνές διαμαρτυρίας και αντίθεσης στο καθεστώς.