Σαν σήμερα: 25 Νοεμβρίου - Ο Γοργοπόταμος ήταν και παραμένει κάτι πολύ παραπάνω από ένα σαμποτάζ

Η γέφυρα του Γοργοπόταμου είναι ακόμη μια απόδειξη της ισχύος των συμβολισμών. Η ανατίναξή της, το 1942, από τους αντάρτες του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ και υπό την καθοδήγηση Βρετανών κομάντο, στην πραγματικότητα έκανε λιγότερη ζημιά στους Γερμανούς από εκείνη που σκόπευε. Την είχαν ήδη πάθει τη ζημιά.

Η μάχη του Ελ Αλαμέιν, πολλά χιλιόμετρα νοτιότερα, στη Β. Αφρική, είχε ήδη τελειώσει, κι έτσι ο στρτιωτικός στόχος της ανατίναξης, που ήταν να διακοπεί ο γερμανικός ανεφοδιασμός πρός νότο, ήταν ήδη ξεπερασμένος.

Τίποτε δεν θα μπορούσε και δεν θα μπορέσει, όμως, να ξεπεράσει τη σημασία που είχε εκείνη η επιχείρηση για την ελληνική αντίσταση κατά των δυνάμεων κατοχής.

Λίγα χρόνια αργότερα, όλοι οι εμπλεκόμενοι στο Γοργοπόταμο θα πολεμούσαν μεταξύ τους σε έναν ακόμη αιματηρό πόλεμο, τον εμφύλιο. Και η ανατίναξη της γέφυρας θα έμενε -δικαίως- στην ιστορία ως ορόσημο της ενωμένης Εθνικής Αντίστασης, την οποία και γιορτάζουμε πλέον στην επέτειο της επιχείρησης εκείνης.

Στην ανατίναξη έλαβαν μέρος 120 άνδρες του ΕΑΜ, 65 του Ε.Δ.Ε.Σ και 12 Άγγλοι κάτω από την προσωπική καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα.

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1942 επετουν προς την Ελλάδα από το Κάιρο τρία αεροπλάνα με 12 βρετανούς σαμποτέρ και 150 κιλά εκρηκτικά.

Αρχηγός της «επιχείρησης Χάρλιγκ» ήταν ο συνταγματάρχης Έντι Μάγιερς και υπαρχηγός ο ταγματάρχης Κρις Γούντχαουζ. Σκοπός του Μάγιερς, να έρθει σε επαφή και να συνεργαστεί με τους Έλληνες αντάρτες για την ανατίναξη μιας εκ των σιδηροδρομικών γεφυρών Γοργοποτάμου, Ασωπού και Παπαδιάς, που βρίσκονται στην ορεινή περιοχή της Λαμίας.

Ο Ρόμελ προχωρουσε ακάθεκτος στην Αφρική και οι Βρετανοί ήταν σε έναν σχετικό πανικό να τον καθυστερήσουν με κάθε τρόπο.

Μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα να πέσουν οι άντρες και τα εφόδια με αλεξίπτωτα, ακολουθεί δεύτερη και τελικά οι σαμποτέρ από τα δύο αεροπλάνα έπεσαν κοντά στο χωριό Καρούτες της Γκιώνας. Το τρίτο αεροπλάνο γύρισε στο Κάιρο και επέστρεψε με τους αλεξιπτωτιστές στις 27 Οκτωβρίου.

Μετά από αρκετές περιπλανήσεις, οι Βρετανοι κατάφεραν να έρθουν σε επαφή με τους αντάρτες των δύο μεγάλων αντιστασιακών οργανώσεων: του ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Ως τελικός στόχος επελέγη ο Γοργοπόταμος και το βράδυ της 25ης προς 26η Νοέμβριου 1942 ξεκίνησε η επιχείρηση. Τη φρουρά της γέφυρας αποτελούσαν 100 Ιταλοί και 3-4 Γερμανοί με βαρύ οπλισμό.

Στις 11 το βράδυ οι αντάρτες είχαν πάρει θέσεις. Έκοψαν τις τηλεφωνικές γραμμές και δόθηκε με πυροβολισμό το σύνθημα έναρξης της μάχης. Όσο οι αντάρτες πολεμούσαν τη φρουρά της γέφυρας, οι Βρετανοί τοποθέτησαν εκρηκτικά στις ράγές του τρένου και τους πυλώνες της γέφυρας.

Στη 01.30 έγινε η πρώτη έκρηξη. Την ώρα εκείνη κατέφθανε μια αμαξοστοιχία με γερμανικές ενισχύσεις από το Λιανοκλάδι. Το τρένο είχε μπει στη γέφυρα όταν έγινε η έκρηξη και έπεσε στη χαράδρα μαζί με ένα τμήμα της. Λίγο αργότερα σημειώθηκε και δεύτερη έκρηξη και ολοκληρώθηκε η καταστροφή.

Οι αντάρτες, με ελάχιστες απώλειες, υποχώρησαν στο χωριό Μαυρολιθάρι. Οι απώλειες των Ιταλών ήταν 7 νεκροί, 5 τραυματίες και 2 αιχμάλωτοι. Μετά από λίγες ημέρες, για αντίποινα οι Γερμανοί εκτέλεσαν 26 Έλληνες από τα γύρω χωριά.

Το 1964, ο Γοργοπόταμος αποδείχθηκε ότι δεν είχε πει την τελευταία του λέξη: Στον πρώτο επίσημο εορτασμό της επετείου της ανατίναξης και ενώ περίπου 10.000 άτομα, κυρίως οπαδοί της Αριστεράς είχαν μαζευτεί στην περιοχή, μια ξεχασμένη από τον πόλεμο νάρκη -όπως απεφάνθη το επίσημο πόρισμα- εξεράγη με συνέπεια να χάσουν τη ζωή τους 13 άνθρωποι και να τραυματιστούν περισσότεροι από 80. Στα χρόνια που ακολούθησαν δεν εξασθένησαν οι υποψίες περί εσκεμμένης ενέργειας.

Από το 1982, με τον Νόμο 1285 του ΠΑΣΟΚ, η επέτειος της μάχης καθιερώθηκε ως ετήσιος πανελλαδικός εορτασμός της Εθνικής Αντίστασης.

Η θέσπιση από την τότε Κυβέρνηση της ημέρας αυτής ως επίσημης εορτής της Εθνικής Αντίστασης, έχει καθαρά συμβολικό χαρακτήρα: Η γέφυρα συμβολίζει την ενότητα των δύο μεγάλων αντιστασιακών οργανώσεων ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ. Πράγματι, σύμφωνα με τον Γουντχαουζ, ο οποίος μετά το τέλος του πολέμου έγινε ιστορικός, μπορεί η επιχείρηση αυτή να μη πέτυχε τον αρχικό της στόχο λόγω του ότι τα στρατεύματα του Άξονα στο μέτωπο της Β. Αφρικής είχαν ήδη απωθηθεί στη Λιβύη, αλλά απετέλεσε μια κορυφαία στιγμή της Αντίστασης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Και η αναγνώρισή της ως τέτοιας από το ΠΑΣΟΚ του Παπανδρέου ήταν ένα σημείο καμπής για τη μεταπολιτευτική ελληνική ιστορία. Η οποία «βγήκε από το χρονοντουλαπο» και άρχισε επιτέλους να αναγνωρίζει τις αλήθειες, φεύγοντας από το ως τότε κυρίαρχο ιδεολογικό αφήγημα, που ήταν ο αντικομμουνισμός.

Σαν σήμερα: Η 25η Νοεμβρίου στην Iστορία

1935, Αθήνα. Ο λαός της Αθήνας υποδέχεται το βασιλιά Γεώργιο, ο οποίος επέστρεψε στην εξουσία. Ο βασιλιάς κατέφθασε στο λιμάνι του Φαλήρου και διέσχισε την Αθήνα ως το Παλάτι. Στην πύλη του Αδριανού, την είσοδο της αρχαίας Αθήνας, ο βασιλιάς συναντήθηκε με τους Ευζώνους και βγαίνοντας από το αυτοκίνητό του, είπε: “Είμαι ο βασιλεύς των Ελλήνων”. Το πλήθος ήταν τόσο πυκνό και ενθουσιώδες γύρω του, που μετά βίας κατάφερε να επιστρέψει στο αυτοκίνητό του.

1942. Άγγλοι κομάντος και Έλληνες αντάρτες, ανάμεσα στους οποίους ο Ναπολέων Ζέρβας και ο Άρης Βελουχιώτης, ανατινάζουν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου.

1951, Σαν Φρανσίσκο. Μια βροχερή μέρα στο Σαν Φρανσίσκο, ένα ουράνιο τόξο κάνει την εμφάνισή του πάνω από το νησί του Αλκατράζ, στο οποίο βρίσκεται η Ομοσπονδιακή Φυλακή υψίστης ασφαλείας.

1959, Παρίσι. Η γιορτή της Αγίας Αικατερίνης γιορτάζεται σε όλα τα καταστήματα του Παρισιού και ο νεαρός σχεδιαστής μόδας Ιβ Σεντ Λοράν, συμμετέχει στον εορτασμό. Ανήμερα της Αγίας Αικατερίνης, γιορτάζουν όλα τα ανύπαντρα κορίτσια, των οποίων η Αγία ήταν προστάτιδα. Η γιορτή παραδοσιακά γιορτάζεται ιδιαίτερα στα καταστήματα ένδυσης.

1960, Σικάγο. Μια γκέισα στον κήπο έξω από ένα καφέ στο Σικάγο. Η παραδοσιακή φορεσιά της πιθανώς κόστισε εκατομμύρια γιέν, αλλά κάποια κορίτσια κάνουν οικονομίες και δανείζονται προκειμένου να την αποκτήσουν.

1963, Ουάσινγκτον. Η Τζάκι Κένεντι, χήρα του δολοφονηθέντος Προέδρου Τζον Φ. Κένεντι, μαζί με τα παιδιά της, έξω από την εκκλησία του Αγίου Ματθαίου στην Ουάσινγκτον, μετά την κηδεία του Κένεντι. Πίσω της στέκονται οι αδελφοί του, Έντουαρντ και Μπομπ.

1969, Μασσαχουσέτη. Η μαθηματικός και προγραμματίστρια υπολογιστών Μάργκαρετ Χάμιλτον, του Πανεπιστημίου MIT, κάθεται μπροστά σε έναν προσομοιωτή του κέντρου ελέγχου του διαστημικού προγράμματος Apollo. Η Χάμιλτον είναι επικεφαλής της ομάδας που προγραμμάτισε την προσελήνωση στη Θάλασσα των Καταιγίδων, στο φεγγάρι.

1969, Λονδίνο. Ο Τζον Λένον και η σύζυγός του, Γιόκο Όνο, στα γραφεία της Apple Records, δείχνουν μια επιστολή που έγραψε ο Λένον στον Πρωθυπουργό της Βρετανίας Χάρολντ Ουίλσον. Η επιστολή εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ο Λένον επέστρεψε το μετάλλιο ττου Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ανάμεσα στους οποίους είναι και η υποστήριξη της Βρετανίας στις ΗΠΑ για τον πόλεμο του Βιετνάμ και η βρετανική εμπλοκή στη Μπιάφρα και τη Νιγηρία.

1971, Σαντιάγο. Ο ηγέτης της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, ντυμένος με το παραδοσιακό χιλιανό πόντσο, σε επίσκεψή του στο Σαντιάγο της Χιλής.

1973. Ανατρέπεται η κυβέρνηση Μαρκεζίνη και ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος τίθεται υπό περιορισμό στο σπίτι του στο Λαγονήσι. Νέος ισχυρός άντρας του απριλιανού καθεστώτος είναι πλέον ο ταξίαρχος Ιωαννίδης. Νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας ορκίζεται ο στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης και πρωθυπουργός ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος.

1973, Φρανκφούρτη. Το κέντρο της Φρανκφούρτης είναι άδειο από αυτοκίνητα μετά την απαγόρευση κυκλοφορίας που επιβλήθηκε λόγω της ενεργειακής κρίσης.

1989, Πράγα. Περισσότεροι από 100,000 άνθρωποι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα για μια μαζική συγκέντρωση υπέρ της ελευθερίας και της Δημοκρατίας, στο κεντρικό στάδιο της Πράγας. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ ήταν ο κεντρικός ομιλητής της συγκέντρωσης.

1992, Μογκαντίσου. Δύο Σομαλές μεταφέρουν νερό στο χωριό τους, περίπου 30 χιλιόμετρα νότια του Μογκαντίσου στη Σομαλία. Οι χωρικοί στην περιοχή δεν έχουν λάβει καμία ανθρωπιστική βοήθεια, καθώς τα Ηνωμένα Έθνη σταμάτησαν τις αποστολές λόγω των επιθέσεων που δέχονταν τα κομβόι τους.