Σαν σήμερα: 5 Νοεμβρίου - Η Οικουμενική του Ζολώτα, ο «καθρέπτης» του πολιτικού μας συστήματος

Μετά το σκάνδαλο Κοσκωτά και την πτώση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου, στις 18 Ιουνίου 1989 γίνονται εκλογές με μια παραλλαγή της απλής αναλογικής που είχε ψηφίσει το ΠΑΣΟΚ και κανένα κόμμα δεν καταφέρνει να πάρει την απαραίτητη αυτοδυναμία για να σχηματίσει κυβέρνηση.

Αναλαμβάνει ο Τζαννής Τζανετάκης -με τη στήριξη της ΝΔ και του Αριστερού Συνασπισμού- και αφού παραπέμπει τον Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο παραιτείται και προκηρύσσει νέες εκλογές.

Γίνονται και αυτές, στις 5 Νοεμβρίου, και παρά τη σκιά του σκανδάλου, η Νέα Δημοκρατία όχι απλώς δεν καταφέρνει και πάλι να σχηματίσει κυβέρνηση, με 46,19% και 148 έδρες, αλλά βλέπει και το ΠΑΣΟΚ να ανεβάζει τα ποσοστά του στο 40,67%, διαψεύδοντας όλες τις δημοσκοπήσεις και τις προφητείες περί «διάλυσής» του.

Μετά τη συνεργασία με τη ΝΔ, αυτός που καταρρέει εκλογικά είναι ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου με το ποσοστό του να πέφτει στο 10,97% από το 13,13% του Ιουνίου, παίρνοντας 21 έδρες.

Οι εκλογές γίνονται μέσα σε ένα πολύ βαρύ κλίμα. Δεν ήταν μόνο η παραπομπή του Παπανδρέου και των άλλων στελεχών του ΠΑΣΟΚ, αλλά και δύο άλλα γεγονότα, που σημάδεψαν την περίοδο εκείνη: Στις 26 Σεπτεμβρίου, ημέρα που επρόκειτο να συζητηθεί η παραπομπή του Παπανδρέου στη Βουλή, είχε δολοφονηθεί ο Παύλος Μπακογιάννης, βουλευτής της ΝΔ και κοινοβουλευτικός της εισηγητής για το θέμα της παραπομπής.

Ένα μήνα αργότερα, ο Μιχάλης Παυλής, ανθυπασπιστής της Πολεμικής Αεροπορίας που επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ υπηρετούσε στην ΕΥΠ, προσπαθεί να σκοτώσει τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στη Μυτιλήνη.

Η ΝΔ κατηγορεί -άδικα- το ΠΑΣΟΚ ότι βρίσκεται πίσω από τους τρομοκράτες και το κλίμα δυναμιτίζεται περεταίρω.

Παρότι θα περίμενε πράγματι κανείς να καταρρεύσει το ΠΑΣΟΚ, τα αποτελέσματα των εκλογών δείχνουν μια εκπληκτική δυναμική για το ίδιο αλλά και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Υπό τον κίνδυνο της ακυβερνησίας, τα τρία μεγάλα κόμματα, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμός συμφωνούν να σχηματιστεί οικουμενική κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Ξενοφώντα Ζολώτα.

Είναι μια ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα, αλλά κυρίως για το πολιτικό της σύστημα, να αλλάξει τα πάντα. Αλλά αυτό προϋπέθετε να αλλάξει πρώτα τον εαυτό του, κάτι που αποδείχθηκε ανίκανο και βασικά απρόθυμο να κάνει.

Καθένας τα δικά του

Ο καθηγητής Ζολώτας παίρνει στα χέρια του μια χώρα της οποίας η οικονομική κατάσταση ήταν «δραματική αλλά αναστρέψιμη», όπως τη χαρακτήρισε ο ίδιος. Όσο ο εκείνος είχε το νου του στο πώς θα αποτραπεί το «μη αναστρέψιμο» της ελληνικής οικονομίας, τα κόμματα αρχίζουν να σκέφτονται την επόμενη μέρα.

Ήδη έχουν συμφωνήσει ότι θα συγκυβερνουσαν μέχρι τον Απρίλιο του 1990 και την προγραμματισμένη εκλογή του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Είναι α πριόρι αποφασισμένο ότι δεν θα υπάρξει υποψήφιος κοινής αποδοχής, συνεπώς η Βουλή θα διαλυόταν και η χώρα θα ήγαινε ξανά σε εκλογές.

Ήταν μια περίοδος ανασύνταξης για τα πολιτικά κόμματα, τα οποία ελάχιστα ενδιαφέρονταν για την επιτυχία ή μη της οικουμενικής κυβέρνησης, έχοντας στραμμένο το βλέμμα στις επόμενες εκλογές.

Η Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη είχε δύο θέματα: Το ένα ήταν ο εκλογικός νόμος, ο οποίος την εμπόδισε να κυβερνήσει μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου. Το άλλο ήταν το ΠΑΣΟΚ, που ανέκαμψε θεαματικά και ταχύτατα και συσπειρώθηκε μετά την παραπομπή και την ασθένεια του αρχηγού του.

Το ΠΑΣΟΚ προφανώς λαβωμένο από το σκάνδαλο Κοσκωτά, έπρεπε πρώτα να καθαρίσει με τα ειδικά δικαστήρια και μετά να ανασυνταχθεί επιχειρώντας να πάρει πάλι την εξουσία.

Ο Συνασπισμός της Αριστεράς, έχοντας κάνει το μεγαλύτερο ίσως ιστορικό λάθος της σύγχρονης περιόδου του, τη συνεργασία με τη Νέα Δημοκρατία, το είχε ήδη πληρώσει στις εκλογές και θα το πλήρωνε κι άλλο, υπό μια έννοια το πληρώνει μέχρι σήμερα.

Ένα «αναγκαίο λάθος»

Το ΚΚΕ παραδέχτηκε αργότερα ότι η συμμετοχή στις κυβερνήσεις Τζανετάκη και Ζολώτα ήταν «ένα αναγκαίο λάθος», ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, και έκανε λόγο για «ιστορικό προηγούμενο» με τη συμμετοχή του ΕΑΜ με δύο κομμουνιστές υπουργούς στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου το 1944.

Προσπαθώντας να εξηγήσει τα ανεξήγητα και σε μια ιδεολογική σαλάτα αυτοκριτικής αλλά και αυτοδικαιολόγησης, έκανε λόγο για «δυσκολία του αστικού πολιτικού συστήματος να εξασφαλίσει σταθερή αστική κυβέρνηση» και άρα για ιστορική ανάγκη του ΚΚΕ να «μετέχει και να στηρίζει κυβέρνηση για τη σταθεροποίηση, που θα εξασφάλιζε βελτίωση της θέσης του».

Ωραία όλα αυτά, αλλά δεν φάνηκαν να πείθουν τους ψηφοφόρους της Αριστεράς. Μέχρι σήμερα το ΚΚΕ κυρίως, αλλά και η υπόλοιπη αριστερά, υπό τον Λεωνίδα Κύρκο τότε, κουβαλάνε το στίγμα εκείνης της συνεργασίας.

Η οικουμενική κυβέρνηση τελικά διαλύθηκε πολύ νωρίτερα από το προβλεπόμενο, καθώς δεν υπήρχε και λόγος ύπαρξής της, σε τίποτε επί της ουσίας δεν συνεργάστηκαν τα τρία κόμματα, πολύ απασχολημένα να εργάζονται παρασκηνιακά καθένα για τον εαυτό του.

Στις 13 Φεβρουαρίου 1990, ο Μητσοτάκης είναι πλέον βέβαιος ότι θα πάρει την αυτοδυναμία και κάνει με τη σειρά του ένα μεγάλο λάθος: με τον τροποποιημένο εκλογικό νόμο στον οποίον έχει μπει η ρήτρα του «σύν ένα», χρησιμοποιεί ως πρόσχημα τη διαφωνία που ανέκυψε μεταξύ των πολιτικών αρχηγών για την εκλογή της νέας ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, η Βουλή διαλύεται και πάμε σε εκλογές.

Πήρε πράγματι τις επόμενες εκλογές, στις 8 Απριλίου, αλλά η αυτοδυναμία της κυβέρνησής του ήταν τόσο ισχνή που χρειάστηκε ελάχιστη προσπάθεια ο Αντώνης Σαμαράς για να τη ρίξει λίγα χρόνια αργότερα.

Βέβαια, εάν είχε περιμένει κι άλλο μπορεί να έχανε τις εκλογές από τον Ανδρέα. Μπορεί και όχι, όμως.

Κάθαρση μέσω σκανδάλων

Τέλος πάντων, η εμπειρία της οικουμενικής είναι το θέμα μας εδώ, όχι τι θα συνέβαινε εάν. Η εμπειρία της οικουμενικής, εκείνης της οικουμενικής τουλάχιστον, κατέδειξε κάτι που ξέραμε ήδη. Κανείς δεν είχε το παραμικρό ενδιαφέρον και την παραμικρή πρόθεση να συγκυβερνήσει με κανέναν. Όλοι έκαναν την ανάγκη φιλότιμο και περίμεναν τη σειρά τους.

Στο μεταξύ, όσο στο Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών, Μητσοτάκης και Παπανδρέου προσφωνούν ο ένας τον άλλον «Κώστα μου» και «Ανδρέα μου» και η αριστερά βαίνει ταχύτατα προς διάσπαση, υπογράφεται η συμφωνία-σκάνδαλο με τη Siemens και την Ιntracom για την προμήθεια 470.000 ψηφιακών παροχών στον ΟΤΕ, μια συμφωνία που είχε μπλοκαριστεί με εντολή εισαγγελέα την άνοιξη του 1989 και η κυβέρνηση Ζολώτα παραχώρησε, με απευθείας ανάθεση μάλιστα.

Η κυβέρνηση «κάθαρσης» και εθνικής ενότητας που με τόση ιδεολογική «αυτοθυσία» είχε στηρίξει η αριστερά, γίνεται η απαρχή ενός από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα διαπλοκής στη σύγχρονη ιστορία.

Στις 17 Ιανουαρίου 1992, ο Ανδρέας Παπανδρέου αθωώνεται από το Ειδικό Δικαστήριο, για το οποίο τόση αγωνία επέδειξαν όλοι προκειμένου να μην παραγραφούν τα αδικήματα και λίγο αργότερα επανέρχεται στην εξουσία, χάρη στον Αντώνη Σαμαρά.

Στο μεταξύ η αριστερά έχει οδηγηθεί τελικά σε μια προδιαγεγραμμένη εσωτερική σύγκρουση και έχει διασπαστεί.

Όλα αυτά απέδειξαν εν μέρει και πόσο προβλέψιμο είναι το πολιτικό μας σύστημα. Κάτι που το ίδιο φροντίζει να αποδεικνύει ξανά και ξανά μέχρι σήμερα.

Σαν σήμερα: Η 5η Νοεμβρίου στην Ιστορία

1935, Αθήνα. Ένας στρατιώτης με την παραδοσιακή φορεσιά των Ευζώνων ψηφίζει στο δημοψήφισμα της Αθήνας.

1937, Νιου Τζέρζεϊ. Αυτός είναι ένας ηλεκτρικός λαμπτήρας, αλλά όχι για οικιακή χρήση. Έχει ύψος πέντε μέτρα και κατασκευάστηκε για να φωτίσει το μνημείο του Τόμας Έντισον. Η λάμπα χρειάστηκε ένα τόνο γυαλί για να κατασκευαστεί, ο σκελετός της ζυγίζει 3 τόνους και πήρε 8 μήνες για να ολοκληρωθεί.

1952, Μιλάνο. Αυτό το τατουάζ, στην πλάτη μιας κοπέλας, είναι η νέα μόδα που ακολουθούν οι οπαδοί του υπαρξιστή φιλοσόφου Ζαν Πολ Σαρτρ. Το τατουάζ γράφει: «Έχω αγαπήσει, είναι ευγνώμων στο Θεό».

1958, Βοστώνη. Ο γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Τζόν Φ. Κένεντι και η σύζυγός του Τζάκι Μπουβιέ μαθαίνουν ότι ο Κένεντι επανεκλέγεται, με μικρή πλειοψηφία έναντι του Ρεπουμπλικάνου αντιπάλου του.

1966, Βενετία. Το παλάτι των Δόγηδων (αριστερά) και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο βάθος, έχουν βυθιστεί εν μέρει, καθώς τα νερά έχουν ανέβει στη Βενετία μετά από καταρρακτώδεις βροχές.

1989, Νικαράγουα. Στρατιώτες του στρατού των Σαντινίστας, κρατούν αιχμαλώτους από το στρατό των «Κόντρας», έξω από τη Μανάγκουα. Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, περισσότερα από 30 εκατομμύρια δολάρια δόθηκαν μυστικά στους «Κόντρας» από την κυβέρνηση Ρέιγκαν, προκειμένου να ανατρέψουν την κυβέρνηση των Σαντινίστας.

1993, Ντιτρόιτ. Ο δρ. Τζακ Κεβορκιάν και ο δικηγόρος του συνομιλούν στο δικαστήριο. Ο δικαστής Τόμας Τζάκσον ανέβασε την εγγύηση του Κεβόρκιαν στις 20.000 δολάρια, κατά τη διάρκεια της δίκης του για υποβοηθούμενες αυτοκτονίες.

1996, Τόκιο. Μια πωλήτρια επιδεικνύει το τελευταίο μοντέλο της Apple, το Powerbook 1400, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου.

2006, Βαγδάτη. Ο πρώην Πρόεδρος του Ιράκ, Σαντάμ Χουσείν, φωνάζει στο δικαστήριο, μόλις ακούει την απόφασή του. Το δικαστήριο έκρινε ένοχο τον Χουσείν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τον καταδίκασε σε θάνατο δι απαγχονισμού.