Σαν σήμερα: 30 Οκτωβρίου - Το τέλος του Μεγάλου Πολέμου

Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, όπως και ο Β' άλλωστε, δεν τελείωσε μια κι έξω, αλλά σε φάσεις.

Αν σημαντικότερη Συνθήκη του θεωρείται εκείνη της 11ης Νοεμβρίου 1918, η «συνθήκη της 11ης ώρας, της 11ης μέρας, του 11ου μήνα», η οποία υπεγράφη πάνω σ' ένα τρένο ανάμεσα στη Γερμανία και τη Γαλλία, η πρώτη ήταν εκείνη που υπεγράφη πάνω στο βρετανικό θωρηκτό «Αγαμέμνων», ανοιχτά του Μούδρου στη Λήμνο, στις 30 Οκτωβρίου του ίδιου έτους.

Εκεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία συνθηκολόγησε και δέχτηκε 25 άκρως ταπεινωτικούς όρους, οι οποίοι σήμαιναν και τη διάλυσή της.

Ανάμεσά τους ήταν η παράδοση όλου του οπλισμού και η αποστράτευση του τουρκικού στρατού, το άνοιγμα των στενών του Βοσπόρου, αλλά και την παροχή δυνατότητας στους Συμμάχους να καταλάβουν, για λόγους ασφάλειας, οποιαδήποτε στρατηγικά σημεία επί του εδάφους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έκριναν εκείνοι, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με την Οθωμανική κυβέρνηση.

Η Ελλάδα ήταν με τους Συμμάχους, όπως έχουμε πει σε προηγούμενα επεισόδια, συνεπώς περιλαμβανόταν στον όρο περί «κατάληψης, για λόγους ασφάλειας, οποιουδήποτε στρατηγικού σημείου επί του εδάφους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας». Πράγμα που έκανε κιόλας, όταν μετά από λίγους μήνες ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη.

Μέχρι εδώ όλα καλά, ή τουλάχιστον έτσι νομίζαμε.

Με τη συνθήκη του Μούδρου, η οποία ήταν ένας θρίαμβος της Βρετανικής διπλωματίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, η Οθωμανική Αυτοκρατορία περιήλθε σε καθεστώς πλήρους ελέγχου από τους ίδιους κυρίως -αλλά και δευτερευόντως από τους Άγγλους, τους Ιταλούς και τους Έλληνες- και κόπηκε σε διάφορα κομμάτια, εκ των οποίων η περιοχή της Σμύρνης δόθηκε, με την επακόλουθη Συνθήκη των Σεβρών, στην Ελλάδα.

Οι σύμμαχοι, όμως και ιδιαίτερα οι Άγγλοι, οι οποίοι φυσικά ήθελαν να διαφυλάξουν τα δικά τους συμφέροντα κυρίως, μπορεί να «σκότωσαν» το μεγάλο ανατολικό ασθενή, αλλά άνοιξαν το δρόμο για να γεννηθεί στη θέση του κάτι άλλο: Η Τουρκία του Κεμάλ Ατατούρκ.

Πιεσμένη ασφυκτικά και ταπεινωμένη, η Τουρκία ανακαλύπτει κάτι που δεν είχε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: Την εθνική της συνείδηση. Και την ανακαλύπτει με το χειρότερο δυνατό τρόπο για όλους τους άλλους και κυρίως για τους μη τουρκικούς πληθυσμούς που ζουν στα εδάφη της.

Ουαί τοις ηττημέννοις

Ιδιαίτερα η ελληνική στρατιωτική παρουσία στη Σμύρνη, την απειλούσε πολλαπλά: Ήταν μια απειλή που «χτύπησε» μια φλέβα αιώνων, την πιθανότητα οι Έλληνες να διεκδικήσουν αυτά που κάποτε τους ανήκαν. Ο φόβος αυτός των Τούρκων απεδείχθη λίαν συντόμως ότι δεν ήταν και πολύ εκτός πραγματικότητας.

Την ώρα που υπέγραφαν τη συνθήκη της Κομπιέν, έντεκα μέρες αργότερα, ο εκπρόσωπος της Γερμανίας Ματίας Ερτζμπέργκερ είχε πει στο Γάλλο στρατάρχη Φερντινάν Φος: «Δείξτε οίκτο στον ηττημένο». Ο Φος που είχε χάσει κι αυτός μερικά εκατομμύρια άντρες στα λασπόνερα της πατρίδας του, τον κοίταξε σε έξαλλη κατάσταση και του είπε: «Μιλάτε εσείς (οι Γερμανοί) για οίκτο;».

Εάν ο Φος είχε ακούσει τον Ερτζμπέργκερ, ίσως η ιστορία να είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά. Ταπεινώνοντας με εξοντωτικούς και εξεφτελιστικούς όρους τη Γερμανία, οι σύμμαχοι οδήγησαν εκεί που ξέρουμε όλοι: Στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, με βασική ρητορική την ανάκτηση της εθνικής αξιοπρέπειας των Γερμανών.

Αρκετά χιλιόμετρα στα νοτιοανατολικά, παιζόταν ακριβώς το ίδιο έργο: Ο Κεμάλ πάτησε στα ίδια ζητήματα, μίλησε την ίδια «γλώσσα» στο δικό του λαό και διαχειρίστηκε την ταπεινωτική ήττα με τον ίδιο τρόπο. Εξάλλου, εκεί που είχαν φτάσει τα πράγματα, η Τουρκία δεν είχε πλέον απολύτως τίποτε να χάσει. Οι σύμμαχοι την έφτασαν στο απόλυτο μηδέν κι από κει ο μόνος δρόμος είναι προς τα πάνω.

Στις 19 Μαΐου του 1919, ο Κεμάλ φθάνει στη Σαμψούντα, για να «προστατεύσει τους ντόπιους τουρκικούς πληθυσμους». Έχει ήδη ξεκινήσει την ταχύτατη αναμόρφωση του κράτους και του στρατού του από τις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Απέναντί του είναι η διαλυμένη συμμαχία της Αντάντ, καθώς οι λοιποί σύμμαχοι έχουν εξοργιστεί με την πολιτική και διπλωματική αμετροέπεια των Άγγλων.

Και οι Έλληνες. Κι αυτοί θα τα πληρώσουν όλα.

Σαν σήμερα: Η 30ή Οκτωβρίου στην Ιστορία

1918. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπογράφει την Ανακωχή του Μούδρου, την πρώτη από τις συνθήκες λήξης του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

1938, Βερολίνο. Ο υπουργός Προπαγάνδας, δρ. Γιόζεφ Γκέμπελς μιλάει σε μέλη του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, στη 10η επέτειο της ίδρυσης του κόμματος.

1938, Νέα Υόρκη. Ο ηθοποιός Όρσον Γουέλς, μετά τη ραδιοφωνική μετάδοση του έργου «Ο Πόλεμος των Κόσμων», στη Νέα Υόρκη. Η ραδιοφωνική δραματοποίηση του έργου, οδήγησε σε πανικό πολλούς Νεοϋορκέζους, οι οποίοι πίστεψαν ότι επρόκειτο για πραγματική εισβολή των Αρειανών στη Γη.

1948, Πενσιλβάνια. Η εμπορική συνοικία στην Ντονόρα της Πενσιλβάνια, όπου 20 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους και 7.000 -ο μισός πληθυσμός της πόλης- έχουν αρρωστήσει από τη μόλυνση της ατμόσφαιρας.

1947, Ουάσινγκτον. Ο Γερμανός συγγραφέας, Μπέρτολντ Μπρεχτ, εμφανίζεται μπροστά στην Επιτροπή Αντι-Αμερικανικών δραστηριοτήτων του Κογκρέσου, όπου καταθέτει ότι δεν υπήρξε ποτέ μέλος κανενός κομμουνιστικού κόμματος.

1952, Όσλο. Ο Άλμπερτ Σβάιτσερ (αριστερά), είναι ο νικητής του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης.

1958, Τόκιο. Μια νεαρή Γιαπωνέζα παίρνει μέρος σε διαγωνισμό χούλα-χουπ, της τρέλας που έχει καταλάβει τους πάντες στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.

1960. Γεννιέται o Αργεντινός ποδοσφαιριστής Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα.

1970, Μαϊάμι. Ο τραγουδιστής Τζιμ Μόρισον στο δικαστήριο του Μαϊάμι, όπου δικάζεται για απρεπή δημόσια εμφάνιση. Οι κατηγορίες αφορούν σε συναυλία του στο Μαϊάμι με τους Doors, το 1969.

1990, Ντόβερ. Το εργοτάξιο του τούνελ της Μάγχης στο Ντόβερ της Μεγάλης Βρετανίας. Η τρύπα που ανοίγεται, κάποια στιγμή θα φτάσει στη Γαλλία.

1995, Μασαχουσέτη. Περίπου 250 αστρονόμοι και φυσικοί από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ έχουν συγκεντρωθεί κάτω από το γιγαντιαίο τηλεσκόπιο του Πανεπιστημίου. Ο μεγαλύτερος δέκτης της γης λειτούργησε για πρώτη φορά πριν από λίγες μέρες και σκοπός του είναι να «ακούσει» το σύμπαν για εξωγήινα σήματα.