Φίλης στο CNN Greece: Τα «όπλα» του Ερντογάν πριν από τις εκλογές - «Τέλειος εχθρός» η Ελλάδα

Οι βουλευτικές και προεδρικές εκλογές που θα διεξαχθούν στην Τουρκία τον Ιούνιο του 2023 είναι αναμφισβήτητα οι πιο κρίσιμες στην ιστορία της χώρας, αφού το αποτέλεσμα θα καθορίσει την πορεία της. Πιστεύεται ευρέως ότι θα βάλουν τέλος στη μακρόχρονη διακυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος φαίνεται να βρίσκεται πίσω στις δημοσκοπήσεις.

«Πράγματι, ο Ερντογάν μετά από 20 χρόνια απόλυτης κυριαρχίας και έχοντας κερδίσει 14 συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, είτε εθνικού χαρακτήρα είτε προεδρικές, είτε περιφερειακές, με εξαίρεση την απώλεια που υπέστη σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη στις τελευταίες εκλογές, είχε μάθει μόνο να κερδίζει από το 2002 και μετά, στα 20 χρόνια της κυριαρχίας του. Και είχε μάθει επίσης να είναι και πολύ μπροστά το κόμμα του ΑΚΡ και ο ίδιος στις δημοσκοπήσεις. Αυτό, αυτή τη στιγμή δεν ισχύει», τονίζει στο CNN Greece ο κ. Φίλης.

Και συνεχίζει:

«Ο Ερντογάν στις δημοσκοπήσεις, σε σχέση με όλους τους ανθυποψηφίους του υπολείπεται αυτών πάρα πολύ, πλην Κιλιτσντάρογλου, από τον οποίο έχει ένα ελαφρύ προβάδισμα και προφανώς είναι ο ιδανικός ανθυποψήφιος για τον Ερντογάν. Διότι με τον Κιλιτσντάρογλου απέναντί του, ο Ερντογάν έχει πάρα πολύ καλές πιθανότητες επανεκλογής».

Ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων υπογραμμίζει, μάλιστα, ακόμα, πως ο Ερντογάν «βρίσκεται σε μεγάλη πίεση στο εσωτερικό, διότι είναι η πρώτη φορά που βλέπει ότι η πιθανότητα να χάσει τις εκλογές, εφόσον αυτές διεξαχθούν υπό κανονικές συνθήκες, είναι ισχυρή».

«Αυτό τον βάζει σε μία πίεση, και ως προς την εσωτερική και ως προς την εξωτερική πολιτική», προσθέτει.

«Τέλειος εχθρός η Ελλάδα» - Τα τρία πεδία στα οποία θα κινηθεί

Ο Κωνσταντίνος Φίλης εκφράζει την ανησυχία ότι μέχρι τις εκλογές στην Τουρκία, -εκτός αν έχουμε κάτι θεαματικό όπως λέει-, η Ελλάδα θα βρίσκεται στην ατζέντα.

«Και θα βρίσκεται στην ατζέντα με αρνητικό πρόσημο και θα χρησιμοποιείται από την τουρκική ηγεσία και ως κομμάτι της προεκλογικής εκστρατείας».

Και ο αναπληρωτής καθηγητής εξηγεί: «Είναι αρκετά βολικό αυτό για τον Ερντογάν και από ό,τι φαίνεται τσιμπάει, όχι πολύ, αλλά τσιμπάει λίγο και από το εθνικιστικό ακροατήριο, το οποίο θέλει να το προσεταιριστεί διότι οι περισσότεροι εθνικιστές αυτή τη στιγμή δεν ψηφίζουν τον Μπαχτσελί που είναι ο συγκυβερνήτης του Ερντογάν, ψηφίζουν την Αξενέρ που είναι στην αντιπολίτευση, οι βαθιά εθνικιστές. Οπότε, με αυτά που κάνει ο Ερντογάν απέναντι στην Ελλάδα, προσπαθεί να κρατήσει ένα κομμάτι του εθνικιστικού ακροατηρίου για αυτόν. Και είναι βολικό γιατί έχει δαιμονοποιήσει την Ελλάδα και νομίζω ότι δεν θα σταματήσει να το κάνει αυτό. Δεν θα βρει άλλο εξωτερικό εχθρό πέρα από τη Δύση, όπου είναι λίγο πιο γενικές οι επιθέσεις. Στην Ελλάδα έχει βρει τον τέλειο εχθρό, το τέλειο άλλοθι για να μπορεί ο ίδιος να ισχυροποιείται στο εσωτερικό».

Σύμφωνα με τον ίδιο, τρία είναι τα πεδία στα οποία θα κινηθεί ο Τούρκος πρόεδρος σε σχέση με την Ελλάδα.

• «Το ένα είναι το μεταναστευτικό. Οι μεταναστευτικές ροές απ’ότι φαίνεται θα συνεχίσουν να είναι αυξημένες, κυρίως γιατί η Τουρκία έχει αντικειμενικό πρόβλημα. Οι μετανάστες αυτή τη στιγμή είναι πρόβλημα για τον Ερντογάν, γιατί υπάρχει οικονομική κρίση δεν είναι πλέον ευπρόσδεκτοι μέσα στην τουρκική κοινωνία. Κάνει αυτές τις βίαιες προωθήσεις Σύρων στη Συρία ακριβώς επειδή ο ίδιος αντιλαμβάνεται ότι η παρουσία τους, όχι μόνο των Σύρων και άλλων, είναι για αυτόν πρόβλημα και κοινωνικό και οικονομικό και γίνεται και πολιτικό. Άρα λοιπόν οι ροές, ακόμα και αν δεν ήθελε να τις εργαλειοποιήσει έτσι όπως έχει κάνει στο παρελθόν σε βάρος της Ελλάδας και της ΕΕ θα συνεχίσουν, γιατί αυτό είναι το οποίο βολεύει τον Ερντογάν για να μπορέσει να πάει σε εκλογές υπό καλύτερες συνθήκες. Για να μην είναι δηλαδή το μεταναστευτικό ένα ζήτημα στο οποίο θα τον χτυπάει η αντιπολίτευση και είναι θέμα καλό για την αντιπολίτευση για να μπορεί να έχει τον Ερντογάν ‘στην πρίζα’».
• «Το δεύτερο θέμα είναι της αποστρατικοποίησης. Εκεί η Τουρκία θα επιμείνει, θα τραβήξει το σκοινί, είναι βέβαιο, με διεθνή εκστρατεία, με απειλές και εκφοβισμούς απέναντι στην Ελλάδα, θα μπορούσε να κάνει και μια ακόμα πιο δυναμική κίνηση, όπως είναι να παρεμποδίσει ένα πλοίο δικό μας το οποίο θα μεταφέρει οπλισμό σε κάποιο από τα νησιά. Θα μπορούσε να κάνει ακόμη και αυτό, δεν θα το απέκλεια, σε μια βέβαια ακραία εκδοχή. Πάντως η αποστρατικοποίηση θα παραμείνει ψηλά για την Τουρκία τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές και θα συνεχίσει να το συνδέει με το θέμα της κυριαρχίας, το οποίο είναι για μας όπως αντιλαμβάνεστε πάρα μα πάρα πολύ σημαντικό».
• «Και το τρίτο είναι τα ενεργειακά. Εκεί, επειδή ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι στα δικά του χρόνια, η Τουρκία πρόκειται να γίνει μια αυτόνομη ενεργειακά δύναμη, πράγμα το οποίο βέβαια δεν ισχύει, αλλά είναι κάτι το οποίο ο ίδιος το χρησιμοποιεί. Η Τουρκία αυτή τη στιγμή εισάγει σχεδόν το 98% της ενέργειας που καταναλώνει. Ο Ερντογάν λέει ότι ‘εγώ θα βρω κάποια κοιτάσματα στην Μαύρη Θάλασσα’, μάλιστα από ότι φαίνεται αρχές του 2023 θα γίνουν και σχετικές ανακοινώσεις, για να το συνδέσει και με τις εκλογές και με τα 100 χρόνια από τη συνθήκη της Λωζάνης. ‘Εγώ αναζητώ ενέργεια και πρόσβαση σε υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο, προσπαθώ να συνεργαστώ πλέον και με το Ισραήλ, αλλά θέλω να έχω και πρόσβαση σε περιοχές-πεδία ενεργειακά που θεωρώ ότι ανήκουν στη δική μου υφαλοκρηπίδα’. Αυτό βέβαια με σφετερισμό των δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά με την πολιτική του τσαμπουκά, του νταή προσπαθεί να επιβληθεί και σε αυτό το πεδίο».

«Γι’αυτό η ενέργεια είναι σημαντική γι’αυτόν. Πρώτον ότι προσπαθεί να καταστήσει τη χώρα του ενεργειακά αυτόνομη, κόντρα στους προκατόχους του, οι οποίοι την είχαν ενεργειακά εξαρτημένη και δεύτερον να κάνει και προβολή ισχύος μέσα από πλωτά γεωτρύπανα και σεισμικά σκάφη, τα οποία όπως ξέρετε κάνουν έρευνες ή γεωτρήσεις σε περιοχές που είναι παράνομο να συμβαίνει από πλευράς Τουρκίας γιατί δεν ανήκουν στην Τουρκία ή γιατί είναι διαφιλονικούμενες», συνεχίζει, ενώ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να «να δούμε κάποιο πλωτό γεωτρύπανο στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ».

«Άρα λοιπόν για το ενεργειακό θεωρώ ότι μπορεί πράγματι να δούμε κάποιο πλωτό γεωτρύπανο στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αν θέλει να τραβήξει περισσότερο το σκοινί θα μπορούσε να κάνει κάτι αντίστοιχο νοτίως του Καστελόριζου, και να δούμε και σεισμικά σκάφη της Τουρκίας στην περιοχή του τουρκολιβυκού συμφώνου, στο τμήμα της Λιβύης όχι στο τμήμα της Τουρκίας, δήθεν κατόπιν πρόσκλησης που έχει γίνει από τους Λίβυους μετά και τη συμφωνία που εκαναν πριν από τρεις Δευτέρες οι δύο χώρες».

«Δεν έχει αποφασίσει με ποια ατζέντα θα πάει στις εκλογές»

Συνεχίζοντας την ανάλυση, ο κ. Φίλης επισημαίνει πως ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει ακόμα κατασταλάξει ποια θα είναι η ατζέντα του προς τις εκλογές, παρόλα αυτά θα έχει αρκετή αντιδυτική και κατ’επέκταση αντιαμερικανική ρητορική.

«Θα σας έλεγα ότι ακόμα και σήμερα, ο Ερντογάν δεν έχει αποφασίσει με ποια ακριβώς ατζέντα θα πάει στις εκλογές. Αχνοφαίνεται μία ατζέντα η οποία θα είναι με μεγάλη έμφαση στον ρόλο της Τουρκίας που ανέπτυξε στα 20 χρόνια του Ερντογάν παγκοσμίως. Ότι είναι δηλαδή ένας ρυθμιστικός παράγοντας, με αυτά που κάνει στην Ουκρανία, που διευθετεί την επισιτιστική κρίση, που διαμεσολαβεί για να γίνει ανταλλαγή αιχμαλώτων ανάμεσα σε Ρωσία και Ουκρανία, που προσπαθεί να συγκαλέσει μία συνάντηση Ζελένσκι-Πούτιν για να βρεθεί ειρήνη, ότι είναι μια χώρα πλέον η οποία έχει μια ανεξάρτητη πολιτική, η οποία δεν αρέσει στους ξένους, ειδικότερα δε στους Δυτικούς. Έχει η προεκλογική ατζέντα Ερντογάν αρκετή αντιδυτική ρητορική και κατ’ επέκταση αντιαμερικανική, ότι δεν τους είναι αρεστός ο Ερντογάν γιατί είναι ο ηγέτης που καθιστά την Τουρκία αυτόνομη, ανεξάρτητη στις επιταγές των Αμερικανών και όλων των ξένων. Είναι πλέον μια χώρα η οποία επιλέγει αυτή για τα συμφέροντά της και δεν επιλέγουν οι άλλοι. Προσπαθεί να κάνει ένα διαχωρισμό μεταξύ του ιδίου και του Κεμάλ και όλων των προκατόχων του, λέγοντας ότι ο Ερντογάν είναι αυτός ο οποίος υπερασπίζεται καλύτερα τα συμφέροντα της Τουρκίας γιατί ο Κεμάλ παρότι είχε μία νίκη στα χέρια του, η συνθήκη της Λωζάνης κατά τον Ερντογάν δεν είναι ικανοποιητική για τα τουρκικά συμφέροντα», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Τα «χαρτιά» στα χέρια του Ερντογάν

Σύμφωνα με τον κ. Φίλη, ωστόσο, ο Ερντογάν έχει χαρτιά στα χέρια του, άρα δεν θα πρέπει να τον «ξεγράφουμε». «Όπως λέω εδώ και καιρό, τον Ερντογάν δεν πρέπει να τον ξεγράψουμε, γιατί έχει πολλά χαρτιά στο εσωτερικό τα οποία μπορεί να παίξει. Ήδη έχει αρχίσει κάποια από αυτά να τα χρησιμοποιεί, για 500.000 νέες κατοικίες σε βάθος πενταετίας, δηλαδή από τη στιγμή που θα επανεκλεγεί ουσιαστικά και μετά, για θέσεις εργασίας, για επενδύσεις, για την μετεξέλιξη της Τουρκίας σε μία μικρή Κίνα της περιοχής, τώρα που έχουμε και αυτά τα προβλήματα με τις αλυσίδες τροφοδοσίας λόγω κορωνοϊού και λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, προσπαθεί να προσεταιριστεί τους Κούρδους, διότι ο κουρδικός πληθυσμός και η ψήφος των Κούρδων είναι καθοριστική για τις εκλογές».

Η επίκληση στο θυμικό των Τούρκων και η «Γαλάζια Πατρίδα»

Ο κ. Φίλης επισημαίνει το «παιχνίδι» του Τούρκου προέδρου, ο οποίος ζητά από τους Τούρκους να ανακαλέσουν στη μνήμη τους το ρόλο που είχε η Τουρκία ως οθωμανική αυτοκρατορία, ένω στρέφεται παράλληλα και στη θρησκεία.

«Παίζει πάρα πολύ στο θυμικό των συμπατριωτών του, προσπαθώντας να ανακαλέσει στη μνήμη τους το ρόλο που είχε η Τουρκία ως οθωμανική αυτοκρατορία, παίζει πάρα πολύ το στοιχείο της θρησκείας, το οποίο είναι σημαντικό. Να κρατήσουμε ότι ακόμη και όταν ο Ερντογάν φύγει από τα πράγματα, έχοντας αφήσει ένα βαθύ αποτύπωμα στην τουρκική κοινωνία, που είναι συντηρητική σε σημαντικό βαθμό και θρησκευόμενη, θα είναι δύσκολο για τον όποιο επόμενο ηγέτη, να αποποιηθεί της ταυτότητας που έχει προσδώσει ο Ερντογάν στην Τουρκία, η οποία ταυτότητα έχει έντονα ισλαμικά χαρακτηριστικά. Και ξέρετε η Τουρκία δεν είναι μόνο τα παράλια και η Κωνσταντινούπολη. Η Τουρκία είναι και τα βάθη του οροπεδίου της Ανατολίας, που είναι ο συντηρητικός πληθυσμός, που είναι αυτοί οι οποίοι ακόμα και σήμερα πίνουν νερό στο όνομα του Ερντογάν», τονίζει.

«Όπως επίσης δύσκολο θα είναι για τον όποιο διάδοχο του Ερντογάν να αποκηρύξει και τη Γαλάζια Πατρίδα, που πλέον έχει γίνει δόγμα εξωτερικής πολιτικής, για να έρθουμε σιγά - σιγά στα δικά μας. Και μάλιστα εδώ το πρόβλημα για εμάς, είναι ότι το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας δεν υιοθετήθηκε αρχικά από τον Ερντογάν. Είναι μία αντίληψη, μία σύλληψη κεμαλιστών εθνικιστών, το κεμαλικό κόμμα το CHP της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι αυτό το οποίο έβαλε τις βάσεις για τη γαλάζια πατρίδα πολλά χρόνια πίσω, σχεδόν μια δεκαετία. Ίσως και παραπάνω γιατί το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας είναι από το 2005-2006, από τους ναυάρχους τους περίφημους, αλλά ο Ερντογάν ήρθε να το υιοθετήσει, διότι, πρώτον, δεν ήθελε να κατηγορείται από την αντιπολίτευση ότι είναι ο ίδιος ενδοτικός.

»Δεύτερον διότι ήταν στην αντίληψη των νεοθωμανών, -σας θυμίζω τον Νταβούτογλου που έλεγε για την Τουρκία των θαλασσών και ότι η Τουρκία θα έπρεπε να γίνει πλέον μία ναυτική δύναμη.

»Και τρίτον γιατί το δόγμα εξυπηρετεί και τον πάγιο αναθεωρητισμό της Τουρκίας, ο οποίος δεν αλλάζει από τις εναλλαγές προσώπων και ο οποίος έχει να κάνει με την επιθυμία της Τουρκίας να είναι μια διαπεριφερειακή υπερδύναμη, η οποία θα ηγεμονεύει στην ευρύτερη περιοχή. Εξού και οι αναφορές στο οθωμανικό παρελθόν, ότι δηλαδή η Τουρκία λόγω οθωμανικού παρελθόντος έχει συμφέροντα και ενδιαφέροντα και επιρροή σε μία περιοχή, η οποία συμπεριλαμβάνει κομμάτια της Αφρικής, των Βαλκανίων, της Μαύρης Θάλασσας, του Καυκάσου, φτάνει μέχρι και την περιοχή της κεντρικής Ασίας».

«Θέλει να εξακολουθήσει να πατάει σε δύο βάρκες»

Ο Κωνσταντίνος Φίλης συνεχίζει λέγοντας:

«Είναι δεδομένο ότι θα κάνει παροχές, ότι θα πάει σε μία πόλωση με την αντιπολίτευση, ότι θα προσπαθήσει να προσεταιριστεί τους Κούρδους ή τουλάχιστον να εξασφαλίσει ότι οι Κούρδοι δεν θα τον καταψηφίσουν. Γιατί είναι σημαντικό αυτό να μην συμβεί για τον Ερντογάν».

«Από εκεί και πέρα όμως ως προς την εξωτερική πολιτική, δεν νομίζω ότι είναι απόλυτα κατασταλαγμένος πώς ακριβώς θα ήθελε να πάει στις εκλογές. Δηλαδή θα είναι αντιδυτική η ατζέντα του, θα είναι αντιαμερικανική, θα εξαρτηθεί από το τι πρόκειται να συμβεί με τα F-16, τι πρόκειται να συμβεί με την είσοδο της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, από τα ελληνοτουρκικά, από τα ενεργειακά. Όλα αυτά επηρεάζουν την πολιτική της Τουρκίας και σε σχέση με τις ΗΠΑ, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο ο Ερντογάν θα ήθελε να πάει στις εκλογές ως 'παρίας' του διεθνούς συστήματος σε σχέση με τη Δύση, πράγμα το οποίο δεν το πιστεύω. Θεωρώ θέλει να εξακολουθήσει να πατάει σε δύο βάρκες, να εξακολουθήσει να δείχνει ότι η Τουρκία έχει το ένα της μάτι που βλέπει στην Ανατολή και το άλλο στη Δύση γιατί είναι τόσο μεγάλη και τόσο ισχυρή, ώστε δεν πρέπει να μπαίνει σε καλούπια. Ότι μπορεί να είναι μια ΝΑΤΟική χώρα αλλά πρέπει να έχει ανοχή από τους ΝΑΤΟικούς γιατί έχει έναν «εξαιρετισμό», έχει δηλαδή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Άρα θα πρέπει να ανέχονται πολλές από τις πολιτικές της κλπ κλπ».

Τα F-16 και η ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ

«Οι Αμερικανοί φαίνεται ότι δεν θέλουν να δώσουν τα F-16 στον Ερντογάν ως προεκλογικό δώρο, οπότε μάλλον θα ήθελαν αυτή η απόφαση να πάει μετά τις εκλογές στην Τουρκία. Ο Ερντογάν από την άλλη δεν ξέρω πόσο θα επισπεύσει τις διαδικασίες για την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας, γιατί αυτό είναι ένα ισχυρό χαρτί που έχει στα χέρια του, για να μπορεί να μετριάζει την όποια δυναμική αντίδραση μπορεί να έχουν οι Αμερικάνοι απέναντί του για άλλα θέματα, στα οποία μπορεί να κινηθεί ο ίδιος δυναμικά και να προκαλέσει την αντίδρασή τους. Όπως ας πούμε είναι τα ενεργειακά» τονίζει ο καθηγητής και εξηγεί:

«Όσο αφήνει ανοιχτό το ζήτημα Σουηδίας και Φινλανδίας ο Ερντογάν και κυρίως για τη Σουηδία, αλλά παίρνει η μπάλα και τη Φινλανδία για την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, θεωρεί ότι δεν θα είναι εύκολο για τους Αμερικανούς, σε περίπτωση που πάει να κάνει σεισμικές έρευνες ας πούμε σε ένα σημείο διαφιλονικούμενο με την Ελλάδα και προκαλέσει ένταση με την Ελλάδα, να του 'τραβήξουν πολύ το αφτί', γιατί αυτός θα έχει τον άσο στο μανίκι για Σουηδία και Φινλανδία. Άρα αυτό ενδεχομένως να μην το λύσει τόσο γρήγορα, να περιμένει λίγο καιρό, εκτός αν δεχτεί ασφυκτικές πιέσεις από τους Αμερικανούς και μπουν άλλα πάνω στο τραπέζι».

«Γιατί οι Αμερικανοί αν θέλουν μπορούν πραγματικά να του ασκήσουν πολύ μεγάλη πίεση και στο πεδίο της οικονομίας και με την περίπτωση της Halkbank», λέει, υπενθυμίζοντας την υπόθεση αυτή «που εκκρεμεί ακόμα στα αμερικανικά δικαστήρια και η οποία θα μπορούσε να επιφέρει πρόστιμο στην Halkbank έως και 20 δισ. δολάρια και ουσιαστικά να τινάξει στον αέρα το τραπεζικό σύστημα της Τουρκίας. Έχουν δηλαδή και αυτοί χαρτιά στα χέρια τους, αλλά αν δεν τον πιέσουν πολύ, ο Ερντογάν θα κρατήσει όσο αντέχει το ζήτημα Σουηδίας και Φινλανδίας για να αποφύγει να εγκλωβιστεί σε μία κατάσταση πίεσης από πλευράς Αμερικανών».