Σαν σήμερα: 21 Οκτωβρίου - Από τον Ποδονίφτη στην Αγία Πελαγία: Όσο μπαζώνουμε θα πνιγόμαστε

Το ρέμα του Ποδονίφτη πηγάζει από τις νοτιοδυτικές πηγές της Πεντέλης και μέσω Χαλανδρίου, Φιλοθέης και Νέας Ιωνίας καταλήγει στη Φιλαδέλφεια και από εκεί στον Κηφισό.

Η ονομασία «Ποδονίφτης» προέρχεται από τα συνθετικά «πους» (πόδι) + «νίπτω, πλένω» που σημαίνει «πλένω τα πόδια μου». Η ονομασία του οφείλεται είτε από το γεγονός ότι τα λίγα εκεί νερά αρκούσαν μόνο στο πλύσιμο των ποδιών είτε το δρόμο των Αχαρνών, που πριν να κατασκευασθεί η γέφυρα υποχρέωνε τους διερχόμενους να βρέξουν τα πόδια τους στα λίγα νερά του ποταμού προκειμένου να περάσουν απέναντι.

Επειδή τα νερά του ήταν λίγα, λοιπόν, κι επειδή αυτό κάνουμε γενικά σε τούτη την πόλη, το μεγαλύτερο μέρος του χειμάρου -όπως και των περισσοτέρων της Αθήνας- καλύφθηκε από το σχέδιο πόλης και μετατράπηκε σε υπόγειο αγωγό ομβρίων.

Το τελευταίο μεγάλο τμήμα του που παρέμενε πάνω από την επιφάνεια ήταν εκείνο της Νέας Ιωνίας. Αν είχε παραμείνει ανοιχτό, ίσως είχε αποφευχθεί η τραγωδία του 1994.

Μια πόλη χτίζεται σε χρόνο μηδέν

Στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, ο Ποδονίφτης συνδέθηκε άρρηκτα με τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

Την άνοιξη του 1923, η Επαναστατική κυβέρνηση του Νικόλαου Πλαστήρα έχει ιδρύσει το «Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων», με σκοπό την αποκατάστασή τους στην Ελλάδα. Άρχισαν να γίνονται σχέδια για την οριστική στέγασή τους, αφού στην αρχή έμεναν πρόχειρα σε σκηνές και παράγκες.

Η περιοχή «Ποδαράδες», την οποία διέσχιζε ο Ποδονίφτης, προσφερόταν για την εγκατάσταση προσφύγων που θα απασχολούνταν με την ταπητουργία, των «Σπαρταλήδων».

Βιαστικά άρχισαν να ανοίγονται δρόμοι και να καθαρίζονται κομμάτια γης γύρω από τη σημερινή Λεωφόρο Ηρακλείου και μεταξύ των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου και Σμύρνης. Η άμεση ανάγκη να στεγαστούν όπως όπως οι πρόσφυγες βάρυνε καταλυτικά στην μετέπειτα εξέλιξη της πόλης. Ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι, λίγες πλατείες, στενοί δρόμοι ήταν το αποτέλεσμα του «σχεδιασμού».

Οι πρόσφυγες έφταναν πια κατά εκατοντάδες στους «Ποδαράδες». Μέρα τη μέρα ξεφύτρωναν συνοικίες (Νεάπολη, Σαφράμπολη, Ινέπολη, Ελευθερούπολη, αρκετά αργότερα Περισσός). Αρχικά στο πλάνο της ανέγερσης του οικισμού και της απαλλοτρίωσης του ιστορικού κέντρου από τον «Πανάγιο Τάφο», η περιοχή αυτή είχε πρόχειρα ονομασθεί «Ιωνία» που, αφού πήρε και το πρόθεμα «Νέα» έγινε «Νέα Ιωνία».

Ως το 1934, που έγιναν οι πρώτες Δημοτικές Εκλογές και πλέον επίσημα είχε ονομασθεί ο προσφυγικός συνοικισμός ως Δήμος Νέας Ιωνίας, η πολιτεία των ξεριζωμένων αριθμούσε περισσότερους από 20.000 κατοίκους. Σχεδόν όλοι ήταν πρόσφυγες.

Πώς λέγεται το τσιμέντωμα πιο ευγενικά;

Ο εγκιβωτισμός, όπως ονομάζεται επισήμως το τσιμέντωμα, του Ποδονίφτη στην Νέα Ιωνία, ξεκίνησε το 1974 και πραγματοποιήθηκε σε τρεις φάσεις. Η τελευταία φάση των έργων που ξεκίνησε το 1993, προκάλεσε την τεράστια πλημμύρα στις 21 Οκτωβρίου 1994 κατά τη διάρκεια της οποίας έχασαν τη ζωή τους 17 άνθρωποι, 14 εξ αυτών στην Αττική.

Ανυπολόγιστες υλικές ζημιές καταγράφηκαν σε σπίτια, επιχειρήσεις και αυτοκίνητα. Τεράστιες ήταν και οι καταστροφές που προκλήθηκαν στα κεντρικά γραφεία του ΚΚΕ στον Περισσό, καθώς και στο ιστορικό αρχείο του κόμματος, μεγάλο μέρος του οποίου παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά.

Η κακοκαιρία αναμενόταν από τις 18 Οκτωβρίου. Πράγματι ήταν σφοδρή. Πράγματι η έντασή της ήταν μη αναμενόμενη. Πράγματι ήταν ακραία, όπως γράφτηκε και ξαναγράφτηκε.

Αυτό κάνουν τα καιρικά φαινόμενα, όμως, είναι η δουλειά τους να είναι ενίοτε ακραία. Το θέμα είναι εμείς τι κάνουμε και ποια είναι η δική μας δουλειά, προκειμένου να προστατευτούμε από αυτά.

Το 1995, υπό τον αντίκτυπο της φονικής πλημμύρας στον Ποδονίφτη και με απόφαση του ΣτΕ (ΣτΕ1801/1995, Ε’ τμήμα), σταματάνε τα έργα εγκιβωτισμού του ποταμού, τα οποία ενοχοποιούνται για την έκταση των καταστροφών.

Για τρεις από τους θανάτους (δύο από τα θύματα πνίγηκαν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, στη Λεωφόρο Ηρακλείου 173) παραπέμφθηκαν τέσσερις άνθρωποι:

* Ο νόμιμος εκπρόσωπος της εταιρείας ΑΕΤΕ ΤΕΧΝΟΔΟΜΗ, η οποία
είχε αναλάβει το μπάζωμα του Ποδονίφτη. Σύμφωνα με την κατηγορία, η εταιρεία
φέρεται ότι δεν είχε απομακρύνει, ως όφειλε, τα μπάζα στο ύψος της Λεωφόρου
Ηρακλείου, με αποτέλεσμα να υπερχειλίσει ο αγωγός και να περάσουν τα νερά πάνω
από τη Λεωφόρο

* Ο επιβλέπων εργοδηγός

* Ο πρώην γενικός διευθυντής της ΕΥΔΑΠ

* Ο προϊστάμενος της υπηρεσίας καθαρισμού φρεατίων και ρεμάτων. Οι δυο τους ­
σύμφωνα με την κατηγορία φέρονται ότι δεν μερίμνησαν για τον καθαρισμό των
ρεμάτων και των φρεατίων, με αποτέλεσμα να προκληθούν πλημμύρες στην
Καλογρέζα, τη Φιλοθέη, τη Νέα Ιωνία και το Νέο Ηράκλειο

Όλοι τους αθωώθηκαν, καθώς ως μοναδικός υπαίτιος για τος φονικές πλημμύρες κρίθηκε η κακοκαιρία. Η οποία φυσικά δεν μπορεί να δικαστεί, να καταδικαστεί ή να αποζημιώσει...

Η ιστορία επαναλαμβάνεται

Το Νοέμβριο του 2018, η Περιφέρεια Αττικής επανέρχεται και πετυχαίνει την έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) από τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικού και Χωρικού Σχεδιασμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής (ΑΔΑ) για το έργο με τίτλο «Διευθέτηση του Ρέματος Ποδονίφτη από την γέφυρα της οδού Χαλκίδος, έως τη γέφυρα της οδού Εράτωνος».

Το έργο που προωθούνταν προέβλεπε τον εγκιβωτισμό με οπλισμένο σκυρόδεμα του τελευταίου φυσικού τμήματος του Ποδονίφτη και τη μετατροπή του σε έναν τσιμεντένιο οχετό απορροής ομβρίων υδάτων.

«Η αναγκαιότητα κατασκευής των έργων διευθέτησης στο ρέμα Ποδονίφτη προκύπτει από τη διαχρονική συμπεριφορά του σε πλημμυρικά επεισόδια, όπως π.χ. η σοβαρή πλημμύρα του Οκτωβρίου 1994 που προξένησε μεγάλες υλικές ζημιές και ανθρώπινα θύματα», αναφέρει η μελέτη. Εκτιμά ότι η κατασκευή του συγκεκριμένου έργου είναι αναγκαία εκτός των άλλων «ώστε, αφενός, να προβλεφθούν οι απαιτούμενες ζώνες διέλευσής του και, αφετέρου, να σταματήσει η καταπάτησή του»

Οι δύο εμπλεκόμενοι δήμοι, Δήμος Αθηναίων και Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνας, είχαν γνωμοδοτήσει αρνητικά για το συγκεκριμένο έργο, τονίζοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αλλά και την αντιπλημμυρική ανεπάρκεια της επιστημονικά παρωχημένης διεθνώς πρακτικής του εγκιβωτισμού:

«Η προσέγγιση της επένδυσης της κοίτης ενός ρέματος με τσιμέντο είναι προφανώς μια αναχρονιστική τακτική, που αφενός καταστρέφει το ρέμα ολοσχερώς και αφετέρου είναι τελείως αντίθετη στη λογική της αντιμετώπισης του πλημμυρικού κινδύνου που επιβάλλεται από την οδηγία για τις πλημμύρες».

Την αναίρεση της παραπάνω απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ζήτησαν τόσο οι δύο Δήμοι, όσο και κινήσεις πολιτών με αιτήσεις που κατέθεσαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Τελικά το Νοέμβριο του 2019 το ΣτΕ έκανε δεκτές τις προσφυγές και ακύρωσε την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων που προωθούσε η περιφέρεια.

Πριν από λίγες μέρες, στην Κρήτη, μια γυναίκα πνίγηκε όταν ο άλλοτε παρθένος και νυν χτισμένος πέρα από κάθε λογική οικισμός της Αγίας Πελαγίας μετατράπηκε σε υγρό τάφο.

Δεν χρειάζεται να είσαι Πυθία για να προβλέψεις ότι τα καιρικά φαινόμενα θα γίνονται όλο και πιο συχνά και όλο και πιο σφοδρά. Το λένε οι πάντες, φαίνεται εξάλλου· συμβαίνει ήδη.

Η Αθήνα, μια «εγκιβωτισμένη» στο τσιμέντο πόλη, με καραφλά από τις πυρκαγιές βουνά γύρω της, είναι το τέλειο θύμα της τέλειας καταιγίδας. Όχι μόνο της καιρικής. Κυρίως εκείνης που προκαλείται από την αδιαφορία.

Σαν σήμερα: Η 21η Οκτωβρίου στην Iστορία