Σαν σήμερα: 6 Οκτωβρίου - Η μοιραία σχέση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με το Παλάτι

Για κάποιους ήταν «εθνάρχης», για κάποιους άλλους ένας πολιτικός που ευθύνεται για πολλά από τα δεινά της σύγχρονης Ελλάδας. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν θα μπορουσε να ξεφύγει από τη μοίρα των πολιτικών της εποχής του, οι οποίοι αντιμετωπίζονταν είτε με προσωπολατρεία, είτε με απέχθεια, ανάλογα το πολιτικό πρίσμα μέσα από το οποίο θα τους έβλεπε κανείς.

Φυσικά όλα είναι σχετικά και πρέπει να εξετάζονται υπό τις χρονικές και πολιτικές συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβησαν. Πέρα από όλα τα άλλα, ο Καραμανλής, για τα σημερινά δεδομένα, ήταν ένας πολιτικός «μιας άλλης εποχής».

Η πολιτική του ανέλιξη και πορεία συνδέεται άμεσα με τη σχέση που είχε με τη βασιλική οικογένεια. Όπως όλες οι μοιραίες σχέσεις, έτσι κι αυτή, αφού πέρασε μια περίοδο μεγάλης αγάπης, κατέληξε πάρα πολύ άσχημα...

Ο Καραμανλής γεννήθηκε το 1907 στο χωριό Κιούπκιοϊ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη σημερινή Πρώτη Σερρών και το 1923 μετακόμισε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών απ' όπου έλαβε το πτυχίο της νομικής το 1929.

Άσκησε δικηγορία στις Σέρρες από το 1930 έως το 1935. Έθεσε υποψηφιότητα και εξελέγη σε ηλικία 28 ετών πληρεξούσιος Σερρών με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές για τη συντακτική συνέλευση του 1935, από την οποία απέσχε το Κόμμα Φιλελευθέρων. Η εδραίωσή του στην τοπική πολιτική επιβεβαιώθηκε όταν επανεξελέγη βουλευτής στις εκλογές για τη Γ΄ αναθεωρητική Βουλή του Ιανουαρίου του 1936, οπότε συμμετείχαν και οι βενιζελικοί και ίσχυσε σύστημα απλής αναλογικής.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής παρέμεινε στην Αθήνα χωρίς να αναμιχτεί ενεργά στην πολιτική.

Στις εκλογές του 1946 επανεξελέγη βουλευτής Σερρών με το Λαϊκό Κόμμα στη Δ΄ αναθεωρητική Βουλή. Στη συνέχεια συμμετείχε ως υπουργός Εργασίας για ένα τρίμηνο στις κυβερνήσεις Τσαλδάρη και Μαξίμου (Νοέμβριος 1946 - Φεβρουάριος 1947), Μεταφορών (Μάιος - Νοέμβριος 1948) και Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση συνασπισμού Λαϊκών-Φιλελευθέρων υπό τους Σοφούλη και, στη συνέχεια, Διομήδη (Νοέμβριος 1948 - Ιανουάριος 1950).

Αποχώρησε από το Λαϊκό Κόμμα το Νοέμβριο του 1950 και προσχώρησε τελικά στο κόμμα του «Ελληνικού Συναγερμού», που ίδρυσε ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος τον Αύγουστο του 1951, με τον οποίο και επανεξελέγη βουλευτής Σερρών τον Σεπτέμβριο του 1951 και τον Νοέμβριο του 1952, οπότε ο Συναγερμός επικράτησε στις εκλογές με συντριπτική κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ενώ δεν ανήκε στον στενό κύκλο συνεργατών του Παπάγου, ούτε στην ηγετική ομάδα του Συναγερμού, στην οποία δέσποζε αρχικά ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης και κατόπιν ο Στεφανόπουλος και ο Κανελλόπουλος.

Ξαφνικά Πρωθυπουργός

Στις 5 Οκτωβρίου του 1955, ο βασιλιάς Παύλος Α΄, την επομένη του θανάτου του πρωθυπουργου Παπάγου, ανέθεσε την εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης από το κόμμα της πλειοψηφίας στον Καραμανλή.

Ο διορισμός του προκάλεσε τεράστια έκπληξη στους πάντες, καθώς όλοι περίμεναν ότι η διαδοχή θα κριθεί μεταξύ των δύο αντιπροέδρων της κυβέρνησης, του Στέφανου Στεφανόπουλου και του Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Ο Καραμανλής, αν και υπουργός με πλούσια δράση, δεν είχε ηγετική εικόνα και δεν θεωρούταν υποψήφιος για τη διαδοχή.

Ένας από τους βασικούς λόγους που οδήγησαν στην επιλογή του τον Παύλο ήταν ότι ήθελε να διατηρήσει αρραγές το μέτωπο του «Συναγερμού» ως ανάχωμα στην άνοδο της αριστεράς. Οι δύο αντιπρόεδροι ήταν μεταξύ τους ανταγωνιστικοί και η επιλογή του ενός ή του άλλου θα μπορούσε να φέρει τριγμούς στη συνοχή του κόμματος.

Επίσης ο Καραμανλής ήταν νέος, μόλις 48 ετών, σε αντίθεση με τους δύο αντιπροέδρους και θα μπορούσε να δώσει την εικόνα ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού.

Ο σημαντικότερος όμως λόγος ήταν το Κυπριακό, στη διαχείριση του οποίου είχε αποτύχει ο Παπάγος, ο οποίος είχε εισπράξει ένα ηχηρό και πολύ απαξιωτικό «όχι» από τους Άγγλους, τους Αμερικάνους και τον ΟΗΕ στο αίτημα της Ένωσης της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.

Ο Καραμανλής, τον Σεπτέμβριο του 1955, επέκρινε σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου την πολιτική της κυβέρνησης Παπάγου.

Ο ίδιος πίστευε ότι η Αθήνα δεν μπορούσε να επιδιώξει άμεσα την ένωση, αλλά έπρεπε να αρκεστεί για ένα απροσδιόριστο διάστημα σε καθεστώς ευρείας αυτοκυβέρνησης της Κύπρου υπό βρετανική κυριαρχία, επιτυγχάνοντας έτσι και την αμερικανική συμπαράσταση.

Το Παλάτι συμφωνούσε μαζί του, όπως και οι Αμερικάνοι, οι οποίοι δέχτηκαν με ικανοποίηση το διορισμό του στη θέση του Πρωθυπουργού· τον θεωρούσαν παράγοντα πολιτικής σταθερότητας και πρόσδεσης της Ελλάδος στο δυτικό συνασπισμό, αλλά και όχημα για την εξουδετέρωση της αριστεράς.

Έτσι, ο Καραμανλής έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός σχηματίζοντας κυβέρνηση και εξασφαλίζοντας λίγο αργότερα κοινοβουλευτική πλειοψηφία στις εκλογές του 1956, οπότε σχημάτισε κυβέρνηση εκ νέου. Σε αυτές τις εκλογές ίδρυσε το κόμμα Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (Ε.Ρ.Ε.) και με αυτό κέρδισε την πρώτη του κοινοβουλευτική πλειοψηφία, με την εφαρμογή του λεγόμενου «τριφασικού» εκλογικού συστήματος, παρά το γεγονός ότι η ΕΡΕ, σε απόλυτους αριθμούς ψήφων, είχε έρθει δεύτερο κόμμα (ΕΡΕ 47,3%, Δημοκρατική Ένωση 48,15%).

Παρά τις επικρίσεις για τον τρόπο με τον οποίο εξελέγη, ο Καραμανλής είχε πετύχει την προσωπική του καθιέρωση ως ηγέτη της δεξιάς.

Την περίοδο εκείνη η χώρα κατέβαλε μια τεράστια προσπάθεια για οικονομική και κοινωνική ανοικοδόμηση. Η προσπάθεια αυτή, ως ένα βαθμό, ένωσε τους νικητές και τους ηττημένους του εμφυλίου. Και στην προσπάθεια αυτή ο Καραμανλής έπαιξε πράγματι πρωταγωνιστικό ρόλο, αν και συχνά με αμφιλεγόμενους τρόπους.

Φυσικά και εκείνη η περίοδος διακυβέρνησης είχε σκοτεινά σημεία και ένα από αυτά ήταν η χρηματοδότηση, από το 1956 έως το 1958, του Καραμανλή από τον επιχειρηματία και παλαιός προμηθευτής των ναζιστικών αρχών κατοχής Κωνσταντίνο Γκέρτσο. Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα από έγγραφα της CIA ο Γκέρτσος χάρισε στον Καραμανλή μια βίλα στο Μοντρέ και αργότερα έχτισε για λογαριασμό του δύο πολυκατοικίες στην Ελβετία. Ως αντάλλαγμα, ο Καραμανλής υπέγραψε διάταγμα με το οποίο επεστράφη στους αδελφούς Γκέρτσου το σύνολο της περιουσίας τους στην Ελλάδα.

Επίσης, το Νοέμβριο του 1958 η κυβέρνησή του υπέγραψε νομοσχέδιο με το οποίο επετράπη η αποφυλάκιση εγκληματιιών πολέμου, έναντι σύναψης δανείου με τη Γερμανία. Ο Καραμανλής κατηγορήθηκε για την αποφυλάκιση του ναζί αρχιεγκληματία Μαξ Μέρτεν, ενώ σύμφωνα με τη CIA ο Γκέρτσος χρημάτισε τον Μέρτεν για να μην αποκαλύψει την εμπλοκή του Καραμανλή στην όλη υπόθεση.

Η στενή σχέση με το Παλάτι

Η 4η κυβέρνηση Καραμανλή συγκροτήθηκε μετά τις βουλευτικές εκλογές του 1961 και διήρκεσε από τον Νοέμβριο 1961 έως τον Ιούνιο 1963. Οι εκλογές έγιναν στις 29 Οκτωβρίου 1961 σε κλίμα μεγάλης έντασης και εν μέσω επεισοδίων. Η κυβέρνηση Καραμανλή, τα Σώματα Ασφαλείας και οι Ένοπλες Δυνάμεις κατηγορήθηκαν ότι προέβησαν προεκλογικά σε εκτεταμένη τρομοκρατία εναντίον των κομμάτων του Κέντρου και της Αριστεράς αλλά και σε νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος με το «Σχέδιο Περικλής».

Παροιμιώδης έμεινε η φράση του Γεωργίου Παπανδρέου ότι στις εκλογές αυτές «ψήφισαν ακόμα και τα δένδρα».

Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα ο Καραμανλής διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις με το παλάτι, το οποίο τον είχε φέρει άλλωστε και στην εξουσία.

Τον Μάρτιο του 1962, μετά από πιεστική απαίτηση της βασίλισσας Φρειδερίκης, η κυβέρνηση ψήφισε το νόμο «περί συστάσεως προικός για την πριγκίπισσα Σοφία» με τελικό ύψος 9 εκατομμύρια δραχμές (30.000 χρυσές λίρες) και με επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού της Ελλάδας. Η προίκα σύμφωνα με τον νόμο απαλλασσόταν από κάθε φορολογία και μπορούσε να μετατραπεί σε συνάλλαγμα.

Οι πληροφορίες της βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα ανέφεραν ότι κανείς δεν πληροφορήθηκε, δημόσια τουλάχιστον, το πραγματικό ύψος της προίκας και υποστηρίζουν ότι 100.000-200.000 χρυσές λίρες βγήκαν από τα ταμεία του κράτους.

Το Σεπτέμβριο του 1962 με απόφαση της κυβέρνησης Καραμανλή, μετά και πάλι από έντονες πιέσεις των ανακτόρων προς τον ίδιο, αυξήθηκε η χορηγία προς τη Βασιλικη οικογένεια από τα 11.500.000 δραχμές στα 17.000.000 δραχμές, προκαλώντας ξανά διαμαρτυρίες.

Σφοδρή κριτική δέχτηκε και για τα έξοδα διαφόρων εκδηλώσεων όπως για τους εορτασμούς της εκατονταετηρίδας του βασιλικού θεσμού με την παράλληλη πρόσκληση της βασιλικής οικογένειας της Δανίας. Θεσπίστηκε μάλιστα ειδική χορηγία προς τον τότε διάδοχο Κωνσταντίνο ύψους 83.600 δολαρίων το χρόνο.

Ό,τι αρχίζει ωραία, τελειώνει με ένα δημοψήφισμα

Από τις αρχές του 1963, όμως, οι σχέσεις του με το παλάτι είχαν πάρει πολύ άσχημη τροπή. Όπως αποκαλύπτεται από αμερικανικά έγγραφα που ήρθαν αργότερα στο φως της δημοσιότητας, στις 31 Ιανουαρίου η βασίλισσα Φρειδερίκη συναντήθηκε με τον σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα Λοκ Κάμπελ. Σύμφωνα με τον ίδιον, η Φρειδερίκη του παραπονέθηκε ότι «ο Καραμανλής είναι άνθρωπος με μεγάλες ικανότητες και εξ ολοκλήρου πιστός στη μοναρχία, γίνεται όμως όλο και πιο δύσκολο να συνεργαστεί κανείς μαζί του γιατί έχει πολύ κακή κρίση».

Ένα σημαντικό πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στο βασιλιά και τον Καραμανλή ήταν η συνταγματική αναθεώρηση που είχε προτείνει ο δεύτερος. Από τον Οκτώβριο του 1961, ο Καραμανλής σε προεκλογική του ομιλία στη Θεσσαλονίκη ανήγγειλε αναθεώρηση του Συντάγματος του 1952.

Η πρόταση για την αναθεώρηση κατατέθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1963 από 26 βουλευτές και υπουργούς της ΕΡΕ και είχε αρκετά στοιχεία τα οποία εντάχθηκαν στο μεταπολιτευτικό Σύνταγμα του 1975 (βουλευτές Επικρατείας, θερινές εργασίες της Βουλής, κ.α.) και άλλα που ήταν ενδεικτικά του συντηρητισμού που διακατείχε το κυβερνόν κόμμα την περίοδο εκείνη, όπως την απαγόρευση «επικίνδυνων για το πολίτευμα» οργανώσεων και κομμάτων (δηλαδή των αριστερών), μέσω ενός Συνταγματικού Δικαστηρίου.

Η μεγάλη μεταρρύθμιση όμως που έφερνε η προτεινόμενη από τον Καραμανλή αναθεώρηση ήταν η ισχυροποίηση της αιρετής εκτελεστικής εξουσίας έναντι του Θρόνου και άρα του ίδιου του Καραμανλή έναντι του Παύλου.

Στόχος του Καραμανλή ήταν να προχωρήσει στην ταχύτερη και αποτελεσματικότερη ψήφιση νομοσχεδίων αναγκαίων για την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, κάτι που αποτελούσε προσωπικό του όραμα, ενώ αποδυνάμωνε ταυτόχρονα το βασιλιά. Η διάταξη που προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση του βασιλιά ήταν η ταχύτερη νομοθέτηση σε έκτακτες καταστάσεις, καθώς στερούσε από το Παλάτι αυτή τη δυνατότητα.

Η αναθεώρηση απέτυχε, καθώς την καταψήφισε σύσσωμη η αντιπολίτευση, όμως το Παλάτι έβαλε στόχο να ρίξει τον Καραμανλή. Ο Καραμανλής ακυρώνει ένα βασιλικό ταξίδι στο Λονδίνο, τον Ιούνιο του 1963, φοβούμενος (δικαίως, όπως αποδείχθηκε) αντιμοναρχικές διαδηλώσεις και εκδηλώσεις. Οι βασιλείς τον αγνοοούν και πηγαίνουν στο Λονδίνο, με συνέπεια ο ίδιος να παραιτηθεί, αιφνιδιάζοντας τους πάντες, στις 11 Ιουνίου.

Η σύγκρουση του Καραμανλή με το Στέμμα ήταν ένας από τους παράγοντες της εκλογικής του ήττας του το 1963, μετά από την οποία έφυγε αυτοεξόριστος στο Παρίσι.

Επέστρεψε 11 χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 1974 και πήρε το αίμα του πίσω: Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 γίνεται με δική του εισήγηση και επιμονή το δημοψήφισμα και η μοναρχία καταργείται.

Είχε πει την τελευταία λέξη.

Σαν σήμερα: Η 6η Οκτωβρίου στην Iστορία

1933, Νέα Υόρκη. Η Βάιολετ και η Ντέζη Χίλτον, σιαμαίες δίδυμες, είναι ενωμένες από τη γέννησή τους και δεν μπορούν να χωριστούν. Παρόλα αυτά ανακοίνωσαν ότι αρραβωνιάστηκαν και θα παντρευτούν μέσα στο χρόνο.

1945, Χιροσίμα. Ένας άντρας και μια γυναίκα, θύματα της ατομικής έκρηξης στη Χιροσίμα, σε αυτοσχέδιο νοσοκομείο στο κέντρο της πόλης.

1961, Ταΐτή. Το πολυπληθές συνεργείο και το καστ της ταινίας «Ανταρσία στο Μπάουντι», κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων στην Ταϊτή.

1962. Ο σκηνοθέτης Άλφρεντ Χίτσκοκ, σε μια από τις τηλεοπτικές του εκπομπές. Ο Χίτσκοκ ήταν, ανάμεσα στα άλλα, διάσημος για τον εφευρετικό τρόπο με τον οποίο επέλεγε να φωτογραφηθεί.

1969, Καλιφόρνια, Νεαροί σέρφερ με τα νέα miniboards, σανίδες από ελαφρύ φάιμπεργκλας, που τους επιτρέπουν να είναι πολύ πιο ευκίνητοι και γρήγοροι πάνω στα κύματα.

1973. Αρχίζει ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, μεταξύ Ισραηλινών και Αράβων.

1978, Παρίσι. Η Βρετανίδα ηθοποιός Σαρλότ Ράμπλινγκ και ο Γάλλος συνθέτης Ζαν Μισέλ Ζαρ παντρεύονται στο Δημαρχείο του Παρισιού.

1979, Ουάσινγκτον. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ υποδέχεται στο Λευκό Οίκο τον πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β'. Ο πάπας φιλοξενήθηκε στο Λευκό Οίκο και ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που ηγέτης της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας έμεινε εκεί.

1981, Κάιρο. Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου, Ανουάρ Σαντάτ (στα αριστερά) χαιρετάει το πλήθος από ένα ανοιχτό αυτοκίνητο, κατά τη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης. Λίγα λεπτά αργότερα θα πέσει νεκρός από πυροβολισμούς.

1984, Λος Άντζελες. Η Σοφία Λόρεν, που μόλις έγινε 50 ετών, στη σουίτα του ξενοδοχείου της στο Λος Άντζελες.