Σαν σήμερα: 5 Οκτωβρίου - Η απίστευτη Επανάσταση της Καρπάθου - Πώς απελευθερώθηκε εντελώς μόνη της

«Όλοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ξεχύνονται στους δρόμους, χωρίς να δειλιάσουν. Νέοι και ηλικιωμένοι ήσαν οπλισμένοι. Κιβώτια χειροβομβίδες, σφαίρες, όλμοι μαζεύονται σε λίγες ώρες από τα γύρω βουνά. Η στιγμή ήταν κρίσιμη, αλλα και ιερά συγχρόνως. Αιώνες και χρόνια περιμέναμε μια τέτοια στιγμή για να ελευθερωθούμε…», έγραψε ο ο δάσκαλος Ιωάννης Οθείτης, ένας από τους πρωτεργάτες της καρπαθιακής επανάστασης.

Το Επαναστατικό Απελευθερωτικό Κίνημα, που εξερράγη στο χωριό Μενετές στις 5 Οκτωβρίου 1944, είχε την ομόθυμη συμμετοχή όλων των χωριών και των κατοίκων της Καρπάθου. Και οδήγησε στην απελευθέρωση του νησιού οκτώ μήνες νωρίτερα από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα.

Οι Καρπάθιοι του 1944 έδειξαν πρωτοφανή θέληση και τόλμη για την ενσάρκωση του οράματος της ελευθερίας, μετά από αιώνες υποδούλωσης και καταπίεσης.

Αιώνες και χρόνια υποδούλωσης

Η Κάρπαθος είναι η μυθολογική πατρίδα του τιτάνα Ιαπετού, νήσος της γέννησης του Πρωτέα, που ήταν ο πρώτος βασιλιάς της. Στην Κάρπαθο έζησε ένα μέρος της ζωής του και ο Προμηθέας.

Η ομηρική «Κράπαθος» αρχικά πέρασε από τους Μινωίτες στους Αθηναίους και εν συνεχεία στους Ροδίτες.

Μεταγενέστερα, πέρασε διαδοχικά στα χέρια των Ρωμαίων και των Βυζαντινών, των Γενοβέζων, των Ενετών και των Οθωμανών.

Το 1912, καταλήφθηκε από τους Ιταλούς και αποτέλεσε τμήμα της Κτήσης των Ιταλικών Νήσων του Αιγαίου.

Οι Καρπάθιοι δεν υπήρξαν ποτέ ελεύθεροι κι όμως αυτό που δεν είχαν γευτεί, η ελευθερία, ήταν κάτι που ποθούσαν πιο πολύ από ο,τιδήποτε άλλο. Οι Καρπάθιοι στα χαρτιά είχαν γεννηθεί Ιταλοί και Τούρκοι, οι ίδιοι όμως ήθελαν να λέγονται Έλληνες.

Η επανάστασή τους, όμως, ήταν και μια πράξη απελπισίας και επιβίωσης.

Μια αδιανόητα παράτολμη κίνηση

Το Σεπτέμβριο του 1943, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, φθάνουν στην Κάρπαθο 800 Γερμανοί στρατιώτες, οι περισσότεροι από το τάγμα ανεπιθύμητων «999». Δεν γίνεται μάχη καθώς οι 2.500 Ιταλοί στρατιώτες παραδίδονται αμέσως. Μεταφέρονται στην ηπειρωτική Ελλάδα, πολλοί χάνονται σε ναυάγια και οι υπόλοιποι εκτοπίζονται στα Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Στην Κάρπαθο, όπως και παντού εξάλλου, οι Γερμανοι αποδεικνύονται πολύ σκληροί κατακτητές, εκτελούν αμάχους και επιτάσσουν τα πάντα.

Το Σεπτέμβριο του 1944 οι Γερμανοί αποχωρούν από την Κάρπαθο και την αφήνουν στα χέρια των Ιταλών που παρέμειναν πιστοί στο φασιστικό καθεστώς και είχαν συνεργαστεί μαζί τους.

Ο Ιταλός πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής του νησιού, ονόματι Αμεντούνι, προβαίνει σε επίταξη όλων των τροφίμων, αλλά και των καρπών από το χωριό Μενετές, οι κάτοικοι του οποίου απειλούνται πλέον με λιμοκτονία. Τα τρόφιμα μεταφέρονται στο χωριό στο οποίο βρίσκεται το αρχηγείο του.

Οι κάτοικοι στις Μενετές αποφασίζουν να επισπεύσουν τα σχέδιά που έτσι κι αλλιώς υπήρχαν. Άντρες όλων των ηλικιών ορμούν στα γερμανικά φυλάκια και στις αποθήκες, αναζητώντας πυρομαχικά που είχαν αφήσει πίσω τους οι Γερμανοί. Στο νησί έχουν μείνει 11 Γερμανοί λιποτάκτες, αντιφασίστες και αντιναζιστές, οι οποίοι βοήθησαν στον ξεσηκωμό.

«Εψάλη η Δοξολογία. Ανεπετάσαμεν το Ιερόν Λάβαρον της πίστεως και της πατρίδος την σημαίαν της Επαναστάσεως και της Ελευθερίας, η οποία κυματίζει έξω εις το προαύλιο. Ορκίσθημεν εις την σημαίαν Ελευθερίαν ή Θάνατον. Ο σκοπός ήτο ιερός διότι ήτο πλέον ολοφάνερον ότι μετά την αποχώρησιν των Γερμανών, θα αποθνήσκαμεν εκ του σκληροτέρου των θανάτων, εκ της λιμοκτονίας.

»Ουδείς Μενετιάτης μετέβη εις άλλον Δήμον να αρπάξει κανενός το ψωμί του ή το αλεύρι του και μέσα εις τις Μενετές ουδέν το έκτροπον συνέβη όσον καιρόν διήρκεσεν η επανάστασις. Ο αρχηγός των οπλοφόρων εκράτησεν στερά την πειθαρχίαν. Εκερδίσαμεν, λοιπόν, την επανάστασιν Μενετές και Αρκάσα και εν μέρει οι Πυλές, χωρίς όμως οι Πυλές να λάβωσιν όπλα. Και τοιουτρόπως εκερδίσαμεν την Επανάστασιν και εσώθη η νήσος και όχι μόνον εσώθη η Κάρπαθος αλλά εσώθησαν και χιλιάδες προσφύγων, οι οποίοι ήλθον εδώ από τας άλλας νήσους και εύρον έδαφος ελεύθερον και τόπον περιθάλψεως. Και όταν ήλθε η πρώτη αποστολή των Άγγλων παρεδώσαμεν εις χείρας των την νήσον ελεύθερην, συνάμα δε και τους αιχμαλώτους Ιταλούς και Γερμανούς. Και συντρέχει όλος ο Δήμος 4 5 με ατρόμητη καρδιά, να ορκισθούν εις τη σημαία, πού ’φερε τη λευτεριά», έχει γράψει Σακέλλης Σακελλιάδης, ο οποίος έλαβε μέρος στον ξεσηκωμό.

Χαράματα Πέμπτης, 5 Οκτωβρίου 1944

Άντρες και γυναίκες άρχισαν να μαζεύονται στην εκκλησία του χωριού.

Πρώτοι οι Ιωάννης Οθείτης, Εμμανουήλ Σπανίδης και ο Γιώργος Καμαράτος, πρωτεργάτες της επανάστασης. Τα όπλα κροτάλιζαν στον αέρα.

Περίπου 60 παλικάρια από το γειτονικό χωριό Αρκάσα, έσπευσαν να ενωθούν με τους στασιασμένους και το επαναστατικό κομιτάτο Μενετών-Αρκάσας ξεκινάει μια προσπάθεια μετάδοσης του ξεσηκωμού στα υπόλοιπα χωριά του νησιού. Εκλέγεται διά βοής επαναστατική επιτροπή.

«Το χωριό Μενετές, με τα ποτιστικά χωράφια, κίνησε επανάσταση το 1944 μόλις έφυγαν οι Γερμανοί και με τους Ελυμπίτες αιχμαλώτισαν την Ιταλική φρουρά. Αν και οι φασίστες τούς είχανε τόσα χρόνια κατατυραννήσει, οι Καρπαθιώτες τούς φέρθηκαν ιπποτικά», γράφει χρόνια αργότερα ο Νικόλαος Παναγιώτου, μετέπειτα πρωτοπρεσβύτερος στον Ιερό Ναό της Μητροπόλεως Καρπάθου.

Το μήνυμα ταξιδεύει στην Αίγυπτο με ένα καΐκι

Τη Δευτέρα 9 Οκτωβρίου ένα μικρό καΐκι, το «Ιμακολλάτα», ιδιοκτησίας του Μιχάλη Πιττά και του Κώστα Λαμπρίδη, ξεκινάειαπό το Φινίκι της Αρκάσας για να μεταφέρει το μήνυμα του ξεσηκωμού στην Αίγυπτο, όπου βρισκόταν η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου.

Πλοίαρχος ήταν ο Μανώλης Πατσουράκης, ενώ στην αποστολή συμμετέχουν άλλοι επτά Καρπάθιοι.

Κάνουν μια στάση στην Κάσο, για να πάρουν μια πυξίδα και ναυτικούς χάρτες. Ενώ η Ιμακολλάτα, που αργότερα μετονομάστηκε σε «Κάρπαθος» ταξίδευε για την Αίγυπτο, στο νησί γίνονταν διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους Επαναστάτες και τους Ιταλούς.

Στις 11 του μήνα ο Αμεντούνι καταλαβαίνει ότι η περικυκλωμένη ιταλική φρουρά δεν έχει καμία ελπίδα και αποφασίζει να παραδοθεί. Η επίσημη παράδοση των Ιταλών και η διακήρυξη της ένωσης του νησιού έγινε στο χωριό Απέρι, όπου υψώθηκε η Ελληνική σημαία και τελέσθηκε πανηγυρική δοξολογία.

Την επόμενη μέρα απελευθερώθηκε η Αθήνα...

Η σειρά των Άγγλων

Στις 17 Οκτωβρίου 1944 πάνω από την Κάρπαθο πέταξαν εγγλέζικα αναγνωριστικά αεροπλάνα και στη συνέχεια έφτασαν στο λιμάνι των Πηγαδίων δυο Αγγλικά αντιτορπιλικά, το Cleveland και το Terpsichore. Στο νησί αποβιβάστηκε στρατιωτικό άγημα, αποτελούμενο από 27 Βρετανούς κομάντο.

Πρώτος στρατιωτικός διοικητής του ελεύθερου νησιού ορίστηκε ο λοχαγός Γιώργος Γενναρόπουλος, ενώ πολιτικός διοικητής ο δικηγόρος Ιωάννης Γιαννάκης, οι οποίοι εστάλησαν στην Κάρπαθο από την κυβέρνηση του Καΐρου.

Ο Πλοίαρχος του Cleveland, Τζον Αλεξάντερ Ντένις, μαζί με τον Γενναρόπουλο και με στρατιωτικό άγημα, ανέβηκαν στις Μενετές για να χαιρετίσουν και να τιμήσουν έναν-έναν τα μέλη της Επαναστατικής Επιτροπής και τους γονείς τους.

Τα δυο πολεμικά πλοία αναχώρησαν το ίδιο απόγευμα για την Αλεξάνδρεια, αφού επιβίβασαν τους Ιταλούς που ήταν πλέον αιχμάλωτοι πολέμου.

Στο Terpsichore ανέβηκαν 210 Ιταλοί, ανάμεσά τους 9 αξιωματικοί, και οι 12 Γερμανοί στρατιώτες, ενώ στο Cleveland επιβιβάστηκαν 26 Ιταλοί, ένας από αυτούς αξιωματικός και ένας Έλληνας μεταφραστής των Ιταλών.

Ενώ οι επαναστάτες και οι Άγγλοι μάζεψαν όλους τους Ιταλούς, κανένας από τους δωσίλογους, καθώς και από τους συνεργάτες των Γερμανών στο νησί, δεν δικάστηκε, ούτε και τιμωρήθηκε.

Για τη μεταφορά των Ιταλών ο πλοίαρχος Ντένις ρώτησε το πλήθος που ήταν συγκεντρωμένο στα Πηγάδια και εκείνο ζήτησε διά βοής να φύγουν οι Ιταλοί. Κάποιοι ζητούσαν την απομάκρυνση και των ντόπιων γυναικών που είχαν παντρευτεί ή σχετιστεί με Ιταλούς, αλλά το αίτημα δεν ικανοποιήθηκε. Οι Ιταλοί αιχμάλωτοι έμειναν 2 χρόνια σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως και τον Μάιο του 1946 επέστρεψαν στα σπίτια τους.

Το ίδιο βράδυ από το BBC ακούστηκε το παρακάτω μήνυμα:

«Μοναδικό εις τα χρονικά του Β Παγκοσμίου πολέμου, θα παραμείνει ασφαλώς το γεγονός της απελευθέρωσης της νήσου Καρπάθου, οι κάτοικοι της οποίας, αν και εντελώς απομονωμένοι από τον ελεύθερο κόσμο, κατόρθωσαν να εξοπλισθούν με οπλισμό του εχθρού και επαναστατήσαντες, τον ηνάγκασαν να παραδοθεί άνευ όρων και να ελευθερώσουν μόνοι των και χωρίς καμιάν εξωτερική βοήθειαν την ωραίαν νήσον των».

Στις 28 Οκτωβρίου 1944 φτάνει στην Κάρπαθο το καταδρομικό Black Prince με 300 στρατιώτες, κυρίως Ινδικής καταγωγής, οι οποίοι ξεφόρτωσαν οπλισμό και τρόφιμα για την ανακούφιση του πληθυσμού.

Στους επόμενους μήνες, εκατοντάδες πρόσφυγες από άλλα νησιά της Δωδεκανήσου καταφθάνουν στην Κάρπαθο κυνηγημένοι και πεινασμένοι, αναζητώντας ένα κομμάτι ελεύθερης Ελλάδας.

Σαν σήμερα: Η 5η Οκτωβρίου στην Ιστορία

1936, Μογγολία. Η κεντρική Ασία παραμένει ένας εν πολλοίς ανεξερεύνητος για τους δυτικούς κόσμος, αλλά και για τους κατοίκους της Μογγολίας ο φωτογραφικός φακός αποτελεί ένα ακατανόητο και εντυπωσιακό πράγμα...

1939, Βαρσοβία. Ο Αδόλφος Χίτλερ χαιρετάει τα στρατεύματα που παρελαύνουν στους δρόμους της Βαρσοβίας μετά την κατάληψη της πόλης.

1961, Σακραμέντο. Μια μητέρα και τα παιδιά της τρέχουν να μπουν στο καταφύγιο στον κήπο τους, κατά τη διάρκεια αντι-πυρηνικής άσκησης.

1963, Ρώμη. Η Σοφία Λόρεν και ο σκηνοθέτης Βιτόριο ντε Σίκα στο τρένο με το οποίο θα μεταβούν στη Νάπολη για μια διεθνή συνάντηση κινηματογράφου.

1965, Ελ Πάσο. Ο τραγουδιστής Τζόνι Κας οδηγείται στο δικαστήριο στο Τέξας. Συνελήφθη στο αεροδρόμιο με 1,000 ναρκωτικά χάπια στην κατοχή του.

1966, Λος Άντζελες. Ο Φρανκ Σινάτρα με τη σύζυγό του, Μία Φάροου και την κόρη του Τίνα, παρακολουθούν έναν αγώνα ράγκμπι στο Λος Άντζελες.

1971, Λονδίνο. Η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ με τον Ιάπωνα αυτοκράτορα Χιροχίτο, τον οποίο συστήνει στην κόρη της, Άννα. Ο Χιροχίτο και η σύζυγός του Ναγκάκο, πραγματοποιούν επίσημη επίσκεψη στη Βρετανία.

1978, Βατικανό. Ο Πολωνός Καρδινάλιος Κάρολ Βοϊτίλα πηγαίνει σε συνάντηση Καρδιναλίων στην πόλη του Βατικανού.

1993, Ινδία. Ένας Ινδός που επέζησε του σεισμού, πλένεται σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στο Ταλάβι. Χιλιάδες άνθρωποι μεταφέρθηκαν σε προσωρινά καταλύματα μετά τον ισχυρό σεισμό της 29ης Σεπτεμβρίου, που σκότωσε περίπου 25.000 ανθρώπους

1986, Νιαγάρας. Ο Γάλλος ακροβάτης Φιλίπ Πετί περπατάει στο τεντωμένο σχοινί πάνω από τους καταρράκτες του Νιαγάρα.

2011, Καλιφόρνια. Πεθαίνει ο Στιβ Πολ Τζομπς, συνιδρυτής της Apple.