Σαν σήμερα: Η 3η Σεπτεμβρίου στην Ιστορία - Από τον Παπανδρέου στο 2022 - Έχει μέλλον το ΠΑΣΟΚ;

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1875 γεννήθηκε ο Φέρντιναντ Πόρσε, Αυστριακός μηχανικός και επιχειρηματίας, σωστά μαντέψατε, αυτός που έφερε στον κόσμο τις εμβληματικές Porsche.

Το 1926 γεννήθηκε η Ειρήνη Παππά και το 1947 ο Μάριο Ντράγκι, Ιταλός τραπεζίτης και οικονομολόγος, αυτός που παλεύει να διατηρηθεί στην εξουσία της χώρας του.

Το 1983 πέθανε η Έλλη Λαμπέτη, το 1994 ο Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας και το 2016 ο Θάνος Ανεστόπουλος.

Ας επιστρέψουμε στις γεννήσεις όμως, καθώς στις 3 Σεπτεμβρίου γεννήθηκαν δύο πράγματα: Το πρώτο ελληνικό σύνταγμα και το ΠΑΣΟΚ. Και καθώς το σύνταγμα -όχι απαραίτητα ορθώς- το θεωρούμε αυτονόητο, ας ασχοληθούμε σήμερα με το μεγάλο ασθενή της ελληνικής πολιτικής, ο οποίος προσπαθεί να βγει από τον αναπνευστήρα και να επανέλθει στα πράγματα.

Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα ανέκτησε, σε πρώτη φάση, το βαπτιστικό του όνομα. Κατά τα λοιπά, όμως, πόση σχέση έχει με αυτό που ήταν, έστω και προσαρμοσμένο στα δεδομένα της εποχής;

Παρακμή και πτώση

«Οι πιο ανάξιοι της ανθρωπότητας δεν φοβούνται να καταδικάσουν στους άλλους τις ίδιες διαταραχές που επιτρέπουν στον εαυτό τους. Και μπορούν εύκολα να ανακαλύψουν κάποια ωραία διαφορά σε ηλικία, χαρακτήρα ή θέση, προκειμένου να δικαιολογήσουν τη διάκριση αυτή».

Ο Έντουαρντ Γκίμπον -Γίββων ελληνιστί- στο θρυλικό του βιβλίο «Η παρακμή και η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», κάνει μια παρα πολύ σωστή παρατήρηση για το ανθρώπινο είδος αλλά και για τα συστήματα εξουσίας που αυτό δημιουργεί.

Το βιβλίο, σε αντίθεση με τη συχνότατη παρανόηση, δεν λέγεται «άνοδος και πτώση» αλλά «παρακμή και πτώση», διότι κανείς γενικά δεν ενδιαφέρεται για το πώς ανεβαίνουν οι άνθρωποι και τα συστήματα στην εξουσία, το ενδιαφέρον, σίγουρα διασκεδαστικό και υποτίθεται διδακτικό, είναι πάντα το πώς και γιατί γκρεμοτσακίζονται.

Στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ, το γκρεμοτσάκισμα αυτό απέκτησε και όνομα, την Πασοκοποίηση (Pasokification), ένας όρος που περιγράφει την καθίζηση της ευρωπαϊκής σοσιαδημοκρατίας στην εποχή της οικονομικής κρίσης έχοντας ως βασικό παράδειγμα την αντίστοιχη εκλογική καθίζηση του ΠΑΣΟΚ.

Pasokification: Ο ορισμός της ελέυθερης πτώσης

Πράγματι, το 2015, με Πρόεδρό του τον Ευάγγελο Βενιζέλο μπήκε στην ελληνική βουλή ως έβδομο κόμμα με μόλις 4,68%. Ήταν το χειρότερο ποσοστό της ιστορίας του, το οποίο δεν βελτιώθηκε παρά μόνο οριακά στις δεύτερες εκλογές του '15 και το 19, αλλάζοντας δύο ονόματα αλλά και αρχηγό, καθώς στο τιμόνι του ήταν πλέον η Φώφη Γεννηματά.

Σήμερα, οι δημοσκοπήσεις το φέρνουν πάνω κάτω στο 10% και με πρόεδρο το Νίκο Ανδρουλάκη διεκδικεί ρόλο ρυθμιστή στις επόμενες εκλογές, με δεδομένο ότι αυτές θα γίνουν με το σύστημα της απλής αναλογικής.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, πολιτικά ανδρωμένος σε ένα σύστημα ακραίας πολιτικής πόλωσης -το οποίο και εκμεταλλεύθηκε στο έπακρο, όπως τα πάντα εξάλλου- ίσως θα χαμογελούσε βλέποντας το απανταχού σοσιαλιστικό όνειρο της πολυκομματικής διακυβέρνησης να είναι πιο κοντά από ποτέ στην Ελλάδα. Πιθανώς το χαμόγελο θα του κοβόταν, όμως, εάν έβλεπε ότι βασικός εκφραστής του σοσιαλδημοκρατικού οράματος στην Ελλάδα σήμερα, κακά τα ψέματα, δεν είναι το ΠΑΣΟΚ, αλλά Ο ΣΥΡΙΖΑ.

Και το μεγάλο ερώτημα είναι: Μπορεί το ΠΑΣΟΚ, που γνωρίζει μέρες «ανάκαμψης», να ανακάμψει και ουσιαστικά; Να ανακτήσει την πολιτική του ισχύ;

Η αλήθεια είναι ότι από τον εκλογικό θρίαμβο του Ανδρέα Παπανδρέου το 1981, με το σαρρωτικό 48,06% και πολλές ακόμη ευρείες εκλογικές νίκες, έχουν περάσει χρόνια, όμως το πρόβλημα της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας δεν ήταν ποτέ ότι μεγάλωσε, αλλά μάλλον ότι γέρασε πριν προλάβει να ωριμάσει.

Κι αυτό παρότι στην πορεία της 40χρονης διαδρομής του, το ΠΑΣΟΚ επέδειξε αξιοπρόσεκτη προσαρμοστικότητα. Αυτό φάνηκε ήδη από το 1982-'83, όταν ο ίδιος ο Ανδρέας άρχισε να αλλάζει με μαεστρία αλχημιστή όσα έλεγε προεκλογικά, διατηρώντας σχεδόν αμιγή τα εκλογικά του ποσοστά. Αλλά και το 1993 όταν επανήλθε στην εξουσία μετά από σκάνδαλα που θα μπορούσαν να το εξαφανίσουν από προσώπου όχι γης, αλλά του γαλαξία.

Κι αν έως τότε πίστευε κανείς ότι το θέμα ήταν προσωπικό, ψηφίζαμε δηλαδή τον -πράγματι πολύ γοητευτικό στα πάντα του- Ανδρέα, ήλθε το 1996 ο Κώστας Σημίτης να διαψεύσει τη λογική αυτή.

Φυσικά το ΠΑΣΟΚ του 1996 ήταν ένα εντελώς άλλο κόμμα· με σημαία τον εκσυγχρονισμό, το «σημιτικό ΠΑΣΟΚ» κατάφερε να προσελκύσει και κεντροδεξιάς απόκλισης ψηφοφόρους.

Κάπου εκεί διαρρυγνύεται, όμως, ο αρχικός συνδετικός ιστός του ΠΑΣΟΚ, οι παραδοσιακοί «πράσινοι» ψηφοφόροι, οι οποίοι ήταν μέχρι την εμφάνιση του Ανδρέα οι «άστεγοι» του εκλογικού σώματος. Όλοι εκείνοι που ξεκίνησαν να ατενίζουν τον ήλιο του ΠΑΣΟΚ λίγο ως μια ανάσα από την πόλωση ανάμεσα στην καθεστωτική δεξιά και την αριστερά και λίγο ως μια υπόσχεση για ένα μέλλον που θα άφηνε πίσω του όλες τις παθογένειες του παρελθόντος.

Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι αυτή η μάζα, μετατράπηκε πολύ σύντομα από μια συμπαγής αντίδραση στο κατεστημένο σε ένα νέο συμπαγές κατεστημένο. Και όταν ήρθε η ώρα μιας ακόμη αλλαγής, όπως όλα τα κατεστημένα «κλώτσησε».

Η ευφορία του Χρηματιστηρίου κράτησε το 2000 το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Μετά, όμως, τελείωσε το γλέντι. Γενικώς και ειδικώς.

Τη λύση ήρθε να δώσει μια κίνηση που μόνο σοσιαλιστική δεν ήταν: Ο Κώστας Σημίτης τιμώντας τις παραδόσεις των δεξιών κομμάτων παρέδωσε τη διαδοχή στο Γιώργο Παπανδρέου, ποντάροντας στο όνομα.

Το πρόβλημα, αυτήν τη φορά ήταν ότι ο ίδιος ο Γιώργος Παπανδρέου ποντάριζε σε τελείως διαφορετικά πράγματα, είχε τα δικά του οράματα, αδιαφορούσε σχεδόν ολοκληρωτικά για τις προσδοκίες που πρόβαλε κάθε ιδεολογική και πολιτική ομάδα επάνω του, κι όσο όλοι αναρωτιόντουσαν τι ακριβώς έκανε, ξαφνικά μπήκαμε στη μεγάλη περιπέτεια του δανεισμού.

Αναπόφευκτο ή μη, το χρεώθηκε ο ίδιος. Και το ΠΑΣΟΚ.

Το οποίο πήγε στις επόμενες εκλογές με Πρόεδρο τον Ευάγγελο Βενιζέλο και πήρε ένα αποκαρδιωτικό 13,18%. Έκτοτε τίποτα. Κυριολεκτικά. Το ΠΑΣΟΚ την τελευταία δεκαετία γινόταν είδηση μόνο όταν άλλαζε όνομα, αρχηγό, κάποιοι διαγράφονταν, κάποιοι επανέρχονταν, ή κάποιοι πήγαιναν σε άλλα κόμματα. Και για τα θεαματικά χαμηλά του ποσοστά στις εκλογές. Και για την ανυπαρξία πολιτικών προτάσεων.

Και τώρα;

Και τώρα «η πιο μεγάλη ώρα είναι τώρα», που λέει και το άσμα, όχι ακριβώς τώρα αλλά όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποφασίσει να προκηρύξει εκλογές, κάτι που μπορεί να συμβεί σε λίγες μέρες, σε λίγους μήνες, ή στο τέλος της τετραετίας, σε περίπου ένα χρόνο δηλαδή.

Πέρα από το γεγονός ότι ο Νίκος Ανδρουλάκης είναι πολύ ψηλά στην επικαιρότητα λόγω του θέματος με τις παρακολουθήσεις, είναι δεδομένο ότι υπάρχει μια μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος (εντάξει όχι τεράστια, αλλά μεγάλη πάντως), που περιμένει να δει το ακριβώς εκπροσωπεί πολιτικά το ΠΑΣΟΚ στο 2022.

Πόσο κοντά είναι σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα σοσιαλδημοκρατία; Κατά πόσο μπορεί να διεκδικήσει με επιτυχία, από τον ΣΥΡΙΖΑ κυρίως, αλλά και από τη Νέα Δημοκρατία το ποσοστό των ψηφοφόρων που αναλογεί σε μια αυθεντικά σοσιαλδημοκρατική παράταξη η οποία έχει το βλέμμα στο μέλλον, προτείνοντας και στηρίζοντας τις ανάλογες πολιτικές;

Κατά πόσο έχει την πολιτική δυναμική, αλλά και το πολιτικό προσωπικό για να το κάνει;

Και τελικά, μπορεί να αναγεννηθεί στο πρόσωπό του η σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα; Ή μετακόμισε ελαφρώς αριστερότερα;

Με τα ερωτήματα θα μείνουμε, έως ότου πάρουμε απαντήσεις.

Η 3η Σεπτεμβρίου στην Ιστορία

1843, Αθήνα, Οι επαναστάτες, με επικεφαλής το συνταγματάρχη Καλέργη, υποχρεώνουν το βασιλιά Όθωνα να παραχωρήσει στους Έλληνες Σύνταγμα.

1931, Βερολίνο. Ο Τσάρλι Τσάπλιν μιλάει με τη Μαρλέν Ντίτριχ, στο ξενοδοχείο Άντλον, στο Βερολίνο.

1939, Νέα Υόρκη. Ο Ολυμπιονίκης Τζέσε Όουενς χαιρετάει από ένα ανοιχτό αυτοκίνητο, στο Μπρόντγουεϊ της Νέας Υόρκης. Ο 22χρονος κέρδισε 4 χρυσά μετάλλια στους Ολυμπιακους Αγώνες του Βερολίνου και το πλήθος τον υποδέχεται με ενθουσιασμό.

1939, Πολωνία. Ο γερμανικός στρατός προελαύνει στην Πολωνία, τρεις μέρες μετά την εισβολή του στη χώρα και την αρχή του Β' ΠΠ.

1945, Χιροσίμα. Περίπου έναν μήνα μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας, η εναέρια άποψη της πόλης της Χιροσίμα δείχνει το μέγεθος της καταστροφής.

1959, Αγγλία. Η Αμερικανίδα σταρ του κινηματογράφου, Τζέιν Μάνσφιλντ, στο Μπλάκπουλ.

1962, Ύδρα. Ο Αυστριακός μαέστρος Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, δεύτερος από δεξιά, η σύζυγός του Ελιέτ, ο Σταύρος Νιάρχος (στο κέντρο) και η σύζυγός του στα αριστερά, οι οποίοι κάνουν μαζί κρουαζιέρα με το σκάφος του Νιάρχου στο Αιγαίο, περπατούν στην προβλήτα στην Ύδρα.

1974. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ιδρύει το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ).

1984, Νότιος Αφρική. Ταραχές έχουν ξεσπάσει στους δρόμους των νοτιοαφρικανικών πόλεων και τουλάχιστον 29 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Τα επεισόδια ξεκίνησαν όταν οι μαύροι άρχισαν να διαμαρτύρονται για τις αυξήσεις στα ενοίκια και τα προβλήματα στην εκπαίδευσή τους.

1992, Σομαλία. Γυναίκες μαζεύουν χόρτα για να τα πουλήσουν ως τροφή, στο Αφγκόι της Σομαλίας. Η δουλειά μιας ημέρας τούς δίνει αρκετά χρήματα για να αγοράσουν μισό κιλό ρύζι. Περισσότεροι από 1 εκατομμύριο Σομαλοί είναι στα όρια της λιμοκτονίας. Για κάθε έναν Σομαλό που μαζεύει τρόφιμα, δύο οικογένειες μπορεί να επιβιώσουν για λίγους μήνες ακόμα.

2004, Βόρεια Οσετία. Άντρες των ειδικών δυνάμεων παίρνουν θέσεις έξω από το σχολείο το οποίο έχει καταληφθεί από αντάρτες. Ο στρατός εισέβαλε στο σχολείο, στο οποίο κρατούντο ως όμηροι εκατοντάδες άνθρωποι επί τρεις μέρες. Τουλάχιστον 250 όμηροι τραυματίστηκαν, εκ των οποίων 180 παιδιά.