Σαν σήμερα: Η 23η Αυγούστου στην Iστορία - Από το σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ στο Στάλινγκραντ

Στις 23 Αυγούστου 1864 γεννήθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, οραματιστής της «Μεγάλης Ελλάδας», αλλά και ο άνθρωπος που κατηγορήθηκε για τα γεγονότα που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή.

Το 1900 γεννήθηκε ο συγγραφέας Γιώργος Θέμελης, το 1912 ο σπουδαίος ηθοποιός και χορευτής Τζιν Κέλι και το 1946 ο τεράστιος ντράμερ των The Who Κιθ Μουν.

Στις 23 Αυγούστου του 30 π.Χ. τελειώνει οριστικά το όνειρο του Ιουλίου Καίσαρα, με το θάνατο του γιου του, Πτολεμαίου ΙΕ΄ Καισαρίωνα, φαραώ της Αιγύπτου.

Το 2016 πεθαίνει ο Ανδρέας Μπάρκουλης και το 2020 ο Γιάννης Πουλόπουλος.

Στις 23 Αυγούστου, με διαφορά 3 ετών, η ναζιστική Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση έρχονται αντιμέτωπες πρώτα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και μετά στην πιο καθοριστική μάχη του Β'ΠΠ.

Πώς, όμως, φτάσαμε από το σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ στο Στάλινγκραντ; Και, κυρίως, το σημαντικότερο ερώτημα που παραμένει αναπάντητο είναι το εξής: Περίμενε ο Στάλιν ότι ο Χίτλερ θα στρεφόταν εναντίον του;

Ένα σύμφωνο «για τα μάτια του κόσμου»

Η σύντομη απάντηση είναι «ναι, το περίμενε, αλλά δεν περίμενε ότι θα γινόταν τόσο σύντομα».

Τα χαράματα της 22ας Ιουνίου 1941, ο Χίτλερ ξεκινάει την Επιχείρηση Μπαραμπαρόσα και διατάσσει τις δυνάμεις του να εφορμήσουν αστραπιαία εναντίον της ΕΣΣΔ κινητοποιώντας την μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη που είχε ως τότε γνωρίσει η ανθρωπότητα σε μία μόνη επιθετική επιχείρηση.

Η αντίδραση του Στάλιν είναι χαρακτηριστική: Όταν του ανακοινώθηκε ότι έπεσε η πρώτη τουφεκιά στα σύνορα, κλείστηκε στο γραφείο του και άρχισε να βρίζει μόνος του και να πετάει αντικείμενα, αδυνατώντας να δώσει οποιαδήποτε διαταγή για αντεπίθεση.

Οι Γερμανοί κόντεψαν να φτάσουν στον Ειρηνικό διά περιπάτου, καθώς απέναντί τους δεν υπήρχε καν οργανωμένη άμυνα. Ο Στάλιν δεν ήταν θυμωμένος με τον Χίτλερ, αλλά με τον εαυτό του. Το περίφημο σύμφωνο μη-επίθεσης που είχε υπογράψει δύο χρόνια νωρίτερα με τη Γερμανία, πίστευε ακράδαντα ότι θα του έδινε περισσότερο χρόνο. Δεν είχε «ζυγίσει» καλά τον αντίπαλο όμως.

Η κυβέρνηση της ΕΣΣΔ την άνοιξη του 1939 είχε προσπαθήσει να υπογράψει σύμφωνο αλληλοβοηθείας με τους Αγγλογάλλους κατά των ναζί. Οι σύμμαχοι, για τους δικούς τους λάθος λόγους, αρνήθηκαν. Έτσι, η ΕΣΣΔ δέχθηκε τη γερμανική πρόταση για βελτίωση των γερμανο-σοβιετικών οικονομικών σχέσεων και για υπογραφή συμφώνου μη-επίθεσης μεταξύ των δυο χωρών.

Ο Χίτλερ σχεδίαζε ήδη την επίθεση κατά της Πολωνίας και ήθελε να αποφύγει έναν πόλεμο «δυο μετώπων», συνεπώς ήθελε απλώς να καθησυχάσει τους Σοβιετικούς.

Στις 23 Αυγούστου του 1939 υπεγράφη το Σύμφωνο μη-επίθεσης μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της ναζιστικής Γερμανίας. Οι Γερμανοί μπορούσαν να ασχοληθούν ανενόχλητοι με την Πολωνία, ενώ η ΕΣΣΔ, η οποία γνώριζε καλά την επιθυμία του Χίτλερ να αποκτήσει «ζωτικό χώρο» για τους Γερμανούς στην ανατολική Ευρώπη, κέρδισε χρόνο για να προετοιμάσει τον Κόκκινο Στρατό, την οικονομία της και να κάνει τις απαραίτητες μετεγκαταστάσεις πληθυσμού προς τα ενδότερα της χώρας.

Με απλά λόγια, ο μεν Στάλιν υπέγραψε το Σύμφωνο με στόχο να κερδίσει χρόνο, ο δε Χίτλερ με την εκ των προτέρων απόφαση να το αγνοήσει όταν θα ερχόταν η σωστή στιγμή.

Ποιος θα προλάβει ποιον

Με τη γερμανική επίθεση ήλθε στο φως μια «λεπτομέρεια» που λέει πολλά: Ο, αποδεκατισμένος από τις εκκαθαρίσεις του παρανοϊκού Στάλιν, Κόκκινος Στρατός δεν είχε καμία αμυντική διάταξη, για έναν πολύ απλό λόγο:

Είχε επιθετική.

Γεγονός που σημαίνει ότι εάν δεν τον προλάβαινε ο Χίτλερ, ο Στάλιν θα του επιτίθετο πρώτος. Η κακή εκτίμηση του χρόνου της επίθεσης βαραίνει αποκλειστικά τον ίδιον.

Ενώ από τις αρχές του 1941 η σοβιετική κατασκοπεία και αντικατασκοπεία ενημέρωνε συνεχώς την πολιτική ηγεσία για επερχόμενη επίθεση, οι εκτιμήσεις του ΚΚΣΕ και του Στάλιν προέβλεπαν αυτό το ενδεχόμενο για αρκετά αργότερα. Και ως γνωστόν, ο Στάλιν δεν έκανε ποτέ λάθος. Ακόμη και όταν έκανε.

Ο πόλεμος, όμως, είχε αρχίσει τελικά για τη Σοβιετική Ένωση και το περίφημο Σύμφωνο Ρίμπετροπ-Μολότοφ είχε γίνει -ως αναμενόταν- ξεσκονόπανο.

Η μάχη που κέρδισε τον πόλεμο

Fast Forward στον Ιούλιο του 1942, όταν οι Γερμανοί έφτασαν στο Στάλινγκραντ. Στις 23 Αυγούστου του ίδιου χρόνου άρχισε η μάχη που καθόρισε την έκβαση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Αρχικά, ο Χίτλερ διέταξε τις δυνάμεις που είχε στη Νότια ΕΣΣΔ (Ομάδα Στρατιών «Νότος») να επιτεθούν στον Καύκασο, με σκοπό να καταλάβουν τις πετρελαιοπηγές της περιοχής, οι οποίες θα επέτρεπαν στους Γερμανούς να συνεχίσουν τον πόλεμο.

Στο δρόμο τους ήταν το Στάλινγκραντ, το οποίο πέρα από στρατηγικός στόχος, έγινε σύντομα θέμα τιμής και για τους δύο ηγέτες, καθώς έφερε το όνομα του ενός.

Η στρατιωτική και στρατηγική ανάλυση της μάχης δεν είναι του παρόντος, υπάρχουν εξαιρετικά άρθρα και βιβλία να διαβάσει κανείς γι αυτήν, προσωπικά σάς συνιστώ ανεπιφύλακτα το Βρετανό ιστορικό Άντονι Μπίβορ και το «Στάλινγκραντ», ένα βιβλίο που βασίζεται σε αλληλογραφία των Γερμανών και Σοβιετικών στρατιωτών και αξιωματικών και σε προσωπικές μαρτυρίες.

Σημασία έχει ότι σχεδόν έξι μήνες αργότερα, ο Στρατάρχης Φρίντριχ Πάουλους αψήφισε τις ρητές εντολές του Χίτλερ και παρέδωσε στους Σοβιετικούς τα απομεινάρια του γερμανικού στρατού που πέθαινε από την πείνα και το κρύο περικυκλωμένος στα περίχωρα της πόλης.

Δύο κόσμοι είχαν συγκρουστεί και ο ένας είχε κερδίσει.

Ο σωστός.

Η 23η Αυγούστου στην Iστορία

1864. Γεννιέται ο Ελευθέριος Βενιζέλος, κορυφαίος νεοέλληνας πολιτικός, που διετέλεσε πρωθυπουργός από το 1910 έως το 1915 και από το 1928 έως το 1932. Την ίδια μέρα, το 1910, ανακοινώνεται η ίδρυση του νέου κόμματος του Βενιζέλου, με το όνομα Κόμμα των Φιλελευθέρων.

1926, Νέα Υόρκη. Το φέρετρο του ηθοποιού Ροδόλφο Βαλεντίνο, του πιο διάσημου κινηματογραφικού εραστή, μεταφέρεται στην εκκλησία για τη νεκρώσιμη ακολουθία.

1932, Βερολίνο. Με την ανεργία να σαρώνει, 1.800 άνεργοι Βερολινέζοι πήραν μικρά δάνεια από το κράτος προκειμένου να φτιάξουν τα σπίτια τους στα προάστεια της πόλης.

1939. Υπογράφεται το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο μη επιθέσεως από τους υπουργούς Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης και της Γερμανίας, Μολότοφ και Ρίμπεντροπ αντιστοίχως. Σε μυστική ρήτρα του συμφώνου, οι βαλτικές χώρες, η Φινλανδία και η Πολωνία μοιράζονται στις δύο χώρες.

1942. Αρχίζει η Μάχη του Στάλινγκραντ. Οι Γερμανοί ισοπεδώνουν με βομβαρδισμούς την πόλη, ωστόσο οι Σοβιετικοί αντιστέκονται σθεναρά, με συνέπεια να αρχίσει η αντιστροφή των ισορροπιών στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

1944. Ο δρ. Άλμπερτ Άινστάιν παίζει βιολί στο γραφείο του.

1947, Λαχόρη, Μια εκτοπισμένη οικογένεια με την κατσίκα της περπατάει σε αυτό που κάποτε ήταν η γειτονιά της, στο Αμριτσάρ, του Πακιστάν, ένα από τα προάστεια της Λαχόρης. Πίσω τους διακρίνεται ένα τζαμί, το οποίο λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε από το πλήθος.

1957, Χόλιγουντ. Ο ηθοποιός Μάρλον Μπράντο ξεκουράζεται σε ένα διάλειμμα των γυρισμάτων της ταινίας "The Young Lions". Παίζει ένα ναζί αξιωματικό στην ταινία η οποία γυρίζεται στο Παρίσι.

1963, Ουάσινγκτον. Ο Γερουσιαστής Έντουαρντ Κένεντι, στο κέντρο, με τους αδελφούς του, Γενικό Εισαγγελέα Ρόμπερτ Κένεντι, στα αριστερά και τον Πρόεδρο Τζον Κένεντι, στο Λευκό Οίκο.

1972, Ισπανία. Ο Ισπανός ταυρομάχος Φρανσίσκο Νιούνεζ είναι πεσμένος στην αρένα την ώρα που του επιτίθεται ένας ταύρος, στη Γκουανταράμα της Ισπανίας. Ο ταυρομάχος επέζησε από την επίθεση...

1984, Νέα Υόρκη. Η τραγουδίστρια Σίντι Λόπερ, στα στούντιο Panavideo, στη Νέα Υόρκη.

1991, Μόσχα. Το άγαλμα του ιδρυτή της KGB, Φέλιξ Εντμούντοβιτς Ντζερντζίνσκι, αποκαθηλώνεται μπροστά από το αρχηγείο της KGB, στη Μόσχα.

1994, Νέα Υόρκη. Ο Ντόναλντ Τραμπ με τη σύζυγό του Μάρλα Μέιπλς.

2016. Πεθαίνει ο Ανδρέας Μπάρκουλης.