Σαν σήμερα: Η 19η Αυγούστου στην Ιστορία - Η Σαντορίνη αποκαλύπτει τα προϊστορικά μυστικά της

Στις 19 Αυγούστου 1883 γεννήθηκε η Κοκό Σανέλ, που μάς έμαθε ότι σημασία δεν έψει η μόδα αλλά κάτι πολύ πιο διαχρονικό: Το στιλ.

Το 1945 γεννήθηκε η μοναδική φωνή του Ίαν Γκίλαν, τραγουδιστή των Deep Purple. Τον επόμενο χρόνο, ο Μπιλ Κλίντον και το 1968 ο σπουδαίος ιστιοπλόος μας Νίκος Κακλαμανάκης.

Στις 19 Αυγούστου του 14 πέθανε ο σημαντικότερος Ρωμαίος αυτοκράτορας, ο Οκταβιανός Αύγουστος. Το 1662 ένας υποτιμημένος φιλόσοφος και μαθηματικός, ο Μπλεζ Πασκάλ, εκείνος που είπε το καταπληκτικό «όσα ισχύουν ως αληθή εντεύθεν των Πυρρηναίων, δεν ισχύουν απαραιτήτως εκτός αυτών».

Στις 19 Αυγούστου 1969 οι αρχαιολόγοι στη Σαντορίνη ήλθαν μπροστά σε μια εκπληκτική ανακάλυψη: Τέλεια διατηρημένη από τη λάβα της ηφαιστειακής έκρηξης, μπροστά στα έκπληκτα μάτια τους βρισκόταν μια ολόκληρη προϊστορική πόλη. Και μαρτυρούσε την ιστορία ενός μοναδικού και εν πολλοίς άγνωστου ως τότε πολιτισμού: Του Mινωικού.

Όλα ξεκίνησαν από μια θεωρία

Η ανασκαφή στο Ακρωτήρι εγκαινιάστηκε το 1967 από τον αρχαιολόγο Σπυρίδωνα Μαρινάτο, ο οποίος είχε στόχο την επιβεβαίωση μιας παλιάς του θεωρίας, ότι το ηφαίστειο της Θήρας ήταν υπεύθυνο για το τέλος του Mινωικού πολιτισμού.

Τελικά, η ανασκαφή έφερε στο φως πληροφορίες που την ανέδειξαν σε ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά γεγονότα της ιστορίας. Το Ακρωτήρι αποκάλυψε στοιχεία άγνωστα έως τότε για το προϊστορικό Αιγαίο, ενώ και στον τομέα της ηφαιστειολογίας, η ανασκαφή συνέβαλε στη λεπτομερή καταγραφή της στρωματογραφικής ακολουθίας των ηφαιστειακών αποθέσεων που έθαψαν την προϊστορική πόλη.

Επιτέλους μπορέσαμε να μελετήσουμε τις φάσεις της έκρηξης. Χάρη στις νέες μεθόδους χρονολόγησης, των οποίων η εφαρμογή ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1960, ο χρονικός προσδιορισμός της έκρηξης του ηφαιστείου έγινε με μεγάλη ακρίβεια.

Η έκρηξη αυτή αναγνωρίστηκε ως η πρώτη της Προϊστορικής εποχής, για την οποία γνωρίζουμε με ακρίβεια το χρόνο που συνέβη. Η καταπληκτική διατήρηση των κτιρίων της Ύστερης Εποχής του Χαλκού για πρώτη φορά μάς έδειξε όχι μόνο τη διαρρύθμιση των σπιτιών και των δημόσιων κτιρίων, αλλά και τον τρόπο ζωής των ενοίκων τους.

Ο αιφνίδιος ξαφνικός ενταφιασμός της πόλης κάτω από παχιά στρώματα τέφρας διαφύλαξε μέσα στα σπίτια όχι μόνο χιλιάδες εργαλεία και σκεύη, αλλά και κατάλοιπα από το περιεχόμενό τους. Μάθαμε τι καλλιεργούσαν, τι έτρωγαν αλλά και πώς διατηρούσαν τα τρόφιμα οι άνθρωποι αυτοί.

Καταλάβαμε επίσης πάρα πολλά πράγματα για το εμπόριο στο Αιγαίο: Ο κομβικός ρόλος της Θήρας ως κέντρου διακίνησης αγαθών ανάμεσα στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και την Κρήτη ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. συνέβαλε στη μετέπειτα εξέλιξη του νησιού.

Η ανάγκη της Κρήτης να εισαγάγει ανθεκτικά, πέτρινα στην αρχή και μετάλλινα αργότερα, εργαλεία από τα κυκλαδίτικα νησιά, και των νησιωτών, από την άλλη, για τρόφιμα και ξυλεία για την αρχιτεκτονική και τη ναυπήγηση πλοίων, συνέβαλαν στην ανάπτυξη μιας συνεξάρτησης ανάμεσά τους.

Αναζητώντας χαλκό στην Κύπρο

Από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ., οι νησιώτες ναυτικοί αναζητούσαν ένα νέο μέταλλο: Το χαλκό. Για χάρη του βγήκαν στη Μεσόγειο, όπου η Κύπρος είχε γίνει γνωστή ως ανεξάντλητη πηγή χαλκού.

Αυτή η συγκυρία οδήγησε στη ραγδαία οικονομική και πολιτισμική έκρηξη του Ακρωτηρίου. Η θηραϊκή κοινωνία ανθεί με πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της εποχής τρόπο.

Η υψηλής ποιότητας κεραμική και η σχεδόν μαζική παραγωγή της προδίδει ευμάρεια διάχυτη σε ολόκληρη την προϊστορική πόλη, ενώ η ζωγραφική διακόσμηση των αγγείων αναδεικνύεται στο κατεξοχήν μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης.

Η αγγειογραφία υπήρξε πρόδρομος της τοιχογραφίας. Στην τελευταία φάση της πόλης, οι κοσμογυρισμένοι ναυτικοί είχαν τα μέσα και τη δυνατότητα να ζουν σε πραγματικά αρχοντικά με όλες τις ευκολίες και τις ανέσεις, τις οποίες έπρεπε να περάσουν χιλιάδες χρόνια για να τις αποκτήσει ακόμη και ο σύγχρονος κόσμος.

Λιθόστρωτοι δρόμοι, χώροι υγιεινής στα ιδιωτικά σπίτια, άμεσα συνδεόμενοι με το αποχετευτικό δίκτυο της πόλης, και τοιχογραφικός διάκοσμος στα επίσημα διαμερίσματα των ορόφων αποτελούν μάρτυρες για το υψηλό πολιτισμικό επίπεδο των Θηραίων.

Μια πρώιμη δημοκρατία

Η απουσία κτιρίου το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έδρα ενός ηγεμόνα υποδηλώνει συλλογική και άρα δημοκρατική διαχείριση των κοινών. Οι μοναδικές τοιχογραφίες της Θήρας αποτελούν εξαιρετικά δείγματα πρώιμης ευρωπαϊκής τέχνης, μέσα από την οποία αναδεικνύεται, για μία ακόμη φορά, ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του πολιτισμού του Αιγαίου, αφού δεσπόζουσα θέση κατέχει η ανθρώπινη μορφή.

Εντυπωσιασμένος από τα ευρήματα αυτά ο Αυστριακός ιστορικός Fritz Schachermeyr αποκάλεσε την πόλη που αποκαλύφθηκε στο Ακρωτήρι «προϊστορική Βενετία του Αιγαίου», όταν την επισκέφτηκε, το 1970.

Με την αποκάλυψη του Ακρωτηρίου μάθαμε πολλά όχι μόνο για το νησί της Θήρας, όχι μόνο για την ιστορία του Αιγαίου, αλλά και για την ιστορία της Μεσογείου, και κατ’ επέκταση της Ευρώπης.

Ένα από τα εντυπωσιακότερα στοιχεία της ανασκαφής είναι ότι σε αυτήν δεν βρέθηκαν καθόλου ανθρώπινα λείψανα, ή σκελετοί.

Αυτό αποδίδεται στην υπόθεση ότι μια σειρά από προειδοποιητικούς σεισμούς εξανάγκασε τους κατοίκους να τον εγκαταλείψουν έγκαιρα. Πριν ταφεί ο οικισμός από την ελαφρόπετρα και την τέφρα της ηφαιστειακής έκρηξης, είχε χτυπηθεί από μεγάλο σεισμό, αλλά η κατοίκηση στην πόλη δεν σταμάτησε τότε.

Κάτι, όμως, ανάγκασε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν την πόλη, όπως αποδεικνύει το γεγονός ότι οι εργασίες διάνοιξης των δρόμων δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, ενώ ένας μεγάλος αριθμός από αγγεία βρέθηκαν πάνω σε σωρούς μπάζων, όπου, προφανώς, είχαν τοποθετηθεί αρχικά για να μεταφερθούν σε πιο ασφαλείς θέσεις.

Η υπόθεση του Μαρινάτου δεν αποδείχθηκε ποτέ. Μέχρι σήμερα οι αρχαιολόγοι διαφωνούν εάν η έκρηξη έφερε το τέλος του Μινωικού πολιτιμού, ή αυτός είχε παρακμάσει νωρίτερα.

Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας κατατάσσεται σήμερα ως η δεύτερη μεγαλύτερη γνωστη έκρηξη μετά από αυτή στο ηφαίστειο Ταμπόρα στην Ινδονησία το 1815.

Η ανασκαφή στο Ακρωτήρι, παρόλα αυτά, παραμένει αδιάψευστος μάρτυρας ενός πολιτισμού που έφτασε σε δυσθεώρητα σημεία ακμής, όχι μόνο για την εποχή του, αλλά για όλες τις εποχές.

Η 19η Αυγούστου στην Ιστορία

1936, Λονδίνο. Ο Ολυμπιονίκης Τζέσε Όουενς γίνεται το επίκεντρο της προσοχής μιας ομάδας αγοριών, καθώς τρέχει στο Χάιντ Παρκ του Λονδίνου.

1941, Λονδίνο. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ φεύγει από την κατοικία του. Στα χέρια του έχει ένα γράμμα από τον Αμερικανό πρόεδρο Φρανκλίνο Ρούσβελτ προς τον Βρετανό μονάρχη, Γεώργιο ΣΤ', το οποίο πηγαίνει να παραδώσει.

1951, Ρίνο. Ο τραγουδιστής Φρανκ Σινάτρα και η Άβα Γκάρντνερ δειπνούν μαζί στο Ρίνο, όπου εκείνος πρόκειται να εμφανιστεί, ενώ μια εβδομάδα νωρίτερα ανακοίνωσε ότι οι δύο τους «με βεβαιότητα κάποια στιγμή θα παντρευτούν».

1953, Βερμόντ. Στην πόλη του Πλίμουθ, στο Βερμόντ, η οποία ηλεκτροδοτήθηκε μόλις πριν από 20 χρόνια, ένα σπίτι αποκτά την πρώτη του τηλεόραση.

1960, Μόσχα. Ο Φράνσις Γκάρι Πάουερς (δεξιά), πιλότος ενός αναγνωριστικού αεροσκάφους U-2 που κατέπεσε πάνω από τη Σοβιετική Ένωση, δικάζεται για κατασκοπία.

1962, Αμάλφι. Ένας Ιταλός ναύτης και ένας αστυνομικός βοηθούν την πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Τζάκι Κένεντι, να βγει από ένα σκάφος στο Αμάλφι, όπου κάνει διακοπές μαζί με την κόρη της Καρολάιν και την αδελφή της, Λι Ρατζίβιλ.

1973, Αθήνα. Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος ορκίζεται πρόεδρος της Δημοκρατίας μετά το παράτυπο δημοψήφισμα της 29ης Ιουλίου, διορίζοντας κυβέρνηση πολιτικού προσωπείου υπό τον Σπ. Μαρκεζίνη.

1974, Λευκωσία. Πυκνοί καπνοί καλύπτουν την πρόσοψη της αμερικανικής πρεσβείας στη Λευκωσία, μετά από εισβολή πλήθους -διαμαρτυρόμενου για την αμερικανική πολιτική στην Κύπρο- μέσα σε αυτήν. Στα επεισόδια σκοτώθηκε ο Αμερικανός πρέσβης στην Κύπρο Ρότζερ Ντέιβις.

1977, Μέμφις. Η νεκρώσιμος ακολουθία του Έλβις Πρίσλεϊ κατεβαίνει τη Λεωφόρο που φέρει το όνομά του, στο Μέμφις και κατευθύνεται προς το νεκροταφείο Φόρεστ Χιλ, όπου και θα ταφεί ο τραγουδιστής.

1989, σύνορα Αυστρίας-Ουγγαρίας. Περίπου 200 Ανατολικογερμανοί αιφνιδιάζουν τους Ούγγρους συνοριοφύλακες και φεύγουν τρέχοντας προς την Αυστρία. Η δίοδος είχε ανοιχτεί κατά τη διάρκεια μιας κοινής εκδήλωσης Αυστρίας και Ουγγαρίας. Οι Ανατολικογερμανοί είχαν μάθει για την εκδήλωση και έσπευσαν να την εκμεταλευτούν.

1991, Μόσχα. Ένα τεθωρακισμένο περνάει μπροστά από το κτήριο του Κοινοβουλίου της Ρωσικής Συνομοσπονδίας, στη Μόσχα, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση ότι ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αντικαταστάθηκε από τον Γενάντι Γενάγιεφ.

1995, Λας Βέγκας. Η Πάμελα Άντερσον και ο ροκ σταρ Τόμι Λι φιλιούνται πριν από τον αγώνα ανάμεσα στον Μάικ Τάισον και τον Πίτερ ΜακΝίλι στο Λας Βέγκας.

2010, Ιράκ. Τα τελευταία αμερικανικά στρατεύματα αποσύρονται από το Ιράκ προς το Κουβέιτ.