Σαν σήμερα: Η 13η Αυγούστου στην Ιστορία - Αλέκος Παναγούλης, ο επίμονος ήρωας

Στις 13 Αυγούστου έχουμε δύο σπουδαίες γεννήσεις: Το 1899 ήλθε στον κόσμο ο Άλφρεντ Χίτσκοκ και το 1926 ο Φιντέλ Κάστρο, πρωτοπόροι, ιδιαίτεροι και αμφιλεγόμενοι αμφότεροι ως προσωπικότητες.

Στις 13 Αυγούστου 1521, μετά από μία παρατεταμένη πολιορκία, οι δυνάμεις του Ισπανού κατακτητή Ερνάν Κορτές καταλαμβάνουν την πρωτεύουσα των Αζτέκων, την Τενοτστιτλάν. Ένα σπουδαίο βασίλειο υποτάσσεται σε μια χούφτα κονκισταδόρες και η ιστορία της κεντρικής και νότιας Αμερικής αλλάζει για πάντα· προς το χειρότερο.

Τα ξημερώματα της 13ης Αυγούστου 1922 εξαπολύεται η μεγάλη αντεπίθεση του στρατού του Κεμάλ Ατατούρκ κατά των Ελληνικών θέσεων στο Αφιόν Καραχισάρ. Είναι η αρχή του τέλους για τη μικρασιατική εκστρατεία αλλά και για τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Σύντομα το μέτωπο των Ελλήνων θα καταρρεύσει, ανοίγοντας τον δρόμο στους Τούρκους για την τελική επικράτηση.

Το 1961 η Ανατολική Γερμανία κλείνει τα σύνορα μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού τομέα του Βερολίνου και ξεκινά η ανέγερση του τείχους. Όσοι προσπάθησαν έκτοτε να διαφύγουν προς το δυτικό τομέα, ρίσκαραν να το πληρώσουν με την ίδια τους τη ζωή· «ήρωες για μια ημέρα», όπως έγραψε μερικά χρόνια αργότερα ο Ντέιβιντ Μπόουι στο τραγούδι του «Heroes» που αναφέρεται στο τείχος.

Ήρωας, όχι για μια μέρα όμως, αλλά για πάντα, έγινε και ο Αλέκος Παναγούλης, στις 13 Αυγούστου 1968, όταν προσπάθησε να δολοφονήσει στη Βάρκιζα το δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Ένα δευτερόλεπτο πιο αργά...

Το πρωί της 13ης Αυγούστου, ο Παπαδόπουλος με τη συνοδεία του ξεκίνησε από την έπαυλή του, στο 38ο χιλιόμετρο της παραλιακής οδού Σουνίου, για την Αθήνα. Προπορεύονταν δύο μοτοσυκλέτες, ακολουθούσε το αυτοκίνητο του δικτάτορα και σε απόσταση 10 μέτρων το αυτοκίνητο της ασφάλειας. Η φάλαγγα μεταξύ 31ου και 32ου χιλιομέτρου, πέρασε πάνω από μία υπόγεια σήραγγα αποχέτευσης των νερών της βροχής, μήκους 7 μέτρων.

Μόλις πέρασε και το αυτοκίνητο της ασφάλειας, μια ισχυρή έκρηξη έγινε μέσα στη σήραγγα και άνοιξε δύο μεγάλες τρύπες στο κατάστρωμα του δρόμου. Η έκρηξη προοριζόταν να πλήξει τον δικτάτορα, αλλά καθυστέρησε ένα ή δύο δευτερόλεπτα. Η φάλαγγα σταμάτησε και ειδοποιήθηκε από τον ασύρματο η αρμόδια διοίκηση Χωροφυλακής και σε λίγα λεπτά κατέφτασε ισχυρή δύναμη που απομόνωσε την περιοχή.

Ο Αλέξανδρος Παναγούλης ανακαλύφθηκε ντυμένος με μαγιό και κρυμμένος κάτω από ένα βράχο. Ο ίδιος παρέμεινε σιωπηλός, χωρίς να δηλώσει την ταυτότητά του. Είπε μόνο ότι δεν είχε συνεργούς. Μετά από δύο μέρες εξακριβώθηκε η ταυτότητά του.

Ο ίδιος δηγήθηκε στο άντρο των βασανιστηρίων της ΕΣΑ και την ανάκρισή του ανέλαβε ένας από τους πλέον διαβόητους βασανιστές, ο ταγματάρχης Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος, ενώ το ίδιο βράδυ κατέφτασε από τη Δράμα, όπου βρισκόταν, ο διοικητής της ΕΣΑ και αργότερα δικτάτορας ο ίδιος, αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Ιωαννίδης.

Ο Παναγούλης, σε συνέντευξή του στην Καθημερινή μετά τη μεταπολίτευση, διηγήθηκε:

«Ύστερα από αυτή την πρώτη φορά, τον ξαναείδα στις 28 Αυγούστου, δηλαδή 15 μέρες αργότερα. Ήταν στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο, όπου με είχαν πάει πληγιασμένο, σε κωματώδη κατάσταση, επειδή αρνιόμουν να πάρω τροφή. Μετά συνήλθα από το κώμα, με είχαν αλυσοδεμένο στο κρεβάτι. Ο Ιωαννίδης ζύγωσε, μαζί με τον αρχηγό των βασανιστών μου, τον Θεοφιλογιαννάκο, κι αμέσως ο Θεοφιλογιαννάκος ρίχτηκε επάνω μου φωνάζοντας: "Μίλα. μίλα ή θα σε κάνω να μιλήσεις εγώ. Μην πιστέψεις ότι θα γλυτώσεις, επειδή είσαι στο νοσοκομείο". Μην έχοντας τη δύναμη να του απαντήσω, τον έφτυσα στο πρόσωπο. Ο Θεοφιλογιαννάκος απάντησε με μια φοβερή γροθιά. Το αίμα άρχισε να τρέχει από το στόμα κι από τη μύτη μου, μα ο Ιωαννίδης σήκωσε το χέρι, σάμπως αγανακτισμένος ή σα να ήθελε να τον σταματήσει και του είπε: "Φαίνεται δεν έμαθες ακόμα πως ένας στους εκατό χιλιάδες δεν μιλάει κι αυτή είναι η περίπτωσή του". Έπειτα στράφηκε σε μένα, και πάντα ψύχραιμος και ήρεμος, πρόσθεσε: "Θα σε τουφεκίσω"...».

Τελικά δεν τον τουφέκισε και ο Παναγούλης τον Αύγουστο του 1973 απελευθερώθηκε βάση της γενικής αμνηστίας που απένειμε το καθεστώς των συνταγματαρχών στους πολιτικούς κρατούμενους, στο πλαίσιο της προσπάθειας του Παπαδόπουλου να φιλελευθεροποιήσει το καθεστώς του. Αυτοεξορίστηκε στη Φλωρεντία, για να επαναδραστηριοποιηθεί στην αντίσταση, ουσιαστικά όμως συνέχισε την αντίσταση στην Ελλάδα ερχόμενος κρυφά.

Ένα πολύ βολικό τροχαίο

Στην μεταπολίτευση ο Παναγούλης εκλέγεται βουλευτής στη Β΄ Αθηνών με την Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις (Ε.Κ.-Ν.Δ., σήμερα Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου) στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974.

Συνεχίζει τον αγώνα του με άλλον τρόπο, επιδιώκοντας την απομόνωση και τιμωρία των πολιτικών που συνεργάστηκαν με τη Χούντα και εξαπολύει σωρεία καταγγελιών.

Λίγο μετά την εκλογή του έρχεται σε ρήξη με την ηγεσία του κόμματός του γιατί είχε συγκεντρώσει στοιχεία για τη συνεργασία του Δημήτρη Τσάτσου με το χουντικό καθεστώς, αρνούμενος να συνυπάρξει μαζί του στο ίδιο κόμμα και παραιτείται.

Παρέμεινε στη Βουλή ως ανεξάρτητος βουλευτής, επέμεινε στις καταγγελίες του και ήρθε σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τον τότε Υπουργό Εθνικής Αμύνης, Ευάγγελο Αβέρωφ και τον ίδιον τον Τσάτσο. Δέχθηκε πολιτικές πιέσεις αλλά και απειλές για τη ζωή του για να αποσύρει τις καταγγελίες του, όπως διαρρήξεις στο πολιτικό του γραφείο, μηνύματα που του άφηναν άγνωστοι κλπ.

Σκοτώνεται την πρωτομαγιά του 1976 σε ηλικία 36 ετών σε τροχαίο στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, λίγες μέρες πριν το άνοιγμα των φακέλων σχετικά με τα όργανα ασφαλείας της Χούντας (Φάκελος ΕΣΑ).

Οι φάκελοι, που τελικά δεν άνοιξαν ποτέ, εικάζεται ότι περιείχαν αποδείξεις εις βάρος πολιτικών που συνεργάστηκαν με την χούντα. Θα ήταν και εξαιρετικά απίθανο να μην είχαν υπάρξει τέτοιοι.

Το τροχαίο ατύχημα, έως σήμερα πιστεύεται από πολλούς ότι είχε στηθεί για να τελειώσει τον Αλέξανδρο Παναγούλη και να εξαφανίσει τις αποδείξεις που είχε στα χέρια του. Δεν θα ήταν κάτι πρωτόγνωρο στα ελληνικά πολιτικά χρονικά, ακόμη και σε καιρούς δημοκρατίας. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν αποδείχθηκε ποτέ.

Σημασία έχει ότι η «δουλειά» έγινε και η χώρα συνέχισε αμέριμνη την πορεία της.

Η 13η Αυγούστου στην Ιστορία

1899, Λέιτονστοουν. Γεννιέται ο μετρ του σαπένς, ο Βρετανός σκηνοθέτης Άλφρεντ Χίτσκοκ.

1926, Μπιράν. Γεννιέται ο Φιντέλ Κάστρο, ηγέτης της Κουβας από το 1959 έως το 2008.

1936, Βερολίνο. Παρουσία του ίδιου του Αδόλφου Χίτλερ, γίνεται η τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου.

1941, Λος Άντζελες. Η ηθοποιός Γκρέτα Γκάρμπο, διάσημη ανάμεσα στα άλλα και για τα μακριά της μαλλιά, εμφανίζεται σε εστιατόριο του Χόλιγουντ με κοντά μαλλιά, κάτι που αποτελεί μεγάλη είδηση για τα ταμπλόιντ της εποχής.

1957, Σόφια. Ο κομμουνιστής πρόεδρος του Β. Βιετνάμ, Χο Τσι Μινχ, μιλάει στο πλήθος στην κεντρική πλατεία της Σόφιας, στη Βουλγαρία. Ο Βιετναμέζος ηγέτης πραγματοποιεί περιοδεία στα κράτη της ανατολικής Ευρώπης.

1961, Βερολίνο. Οι αρχές της Ανατολικής Γερμανίας αρχίζουν να κατασκευάζουν το τείχος του Βερολίνου. Το «τοίχος του αίσχους», όπως ονομάστηκε, θα διατηρηθεί έως τις 9 Νοεμβρίου του 1989.

1968, Αθήνα. Ο Αλέκος Παναγούλης προσπαθεί να ανατινάξει το αυτοκίνητο του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου, αλλά αποτυγχάνει και συλλαμβάνεται.

1969, Νέα Υόρκη. Οι κάτοικοι της πόλης έχουν βγει στους δρόμους για να χαιρετήσουν τους αστροναύτες του Apollo 11.

1969, Καλιφόρνια. Ο Ρομάν Πολάνσκι (αριστερά) και η Ντέμπορα Τέιτ, στην κηδεία της συζύγου του πρώτου και μητέρας της δεύτερης, Σάρον Τέιτ. Η Τέιτ σφαγιάστηκε στο σπίτι της από τον Τσαρλς Μάνσον.

1990, Βερολίνο. Ένας άντρας κόβει κομμάτια από το τείχος του Βερολίνου. Τα τμήματα του τείχους που σταδιακά αφαιρούνται, αποθηκεύονται κοντά στο πρώην πέρασμα της Heinrich-Heine-Strasse.

2004, Αθήνα. Η τελετή έναρξης των 28ων Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. 202 εθνικές αποστολές και 11.099 αθλητές παρελαύνουν στο Ολυμπιακό Στάδιο, υπό τους ήχους του DJ Tiesto. Σημαιοφόρος της ελληνικής ομάδας ήταν ο αρσιβαρίστας και Ολυμπιονίκης Πύρρος Δήμας.