Σαν σήμερα: Η 30ή Ιουλίου στην ιστορία - O «άνθρωπος-ατμομηχανή» που στήριξε την Άνοιξη της Πράγας

Στις 3ο Ιουλίου του 157 π.Χ. γεννήθηκε ο αυτοκράτορας Γου των Χαν, το αναφέρω επειδή ακούγεται ωραίο και εξωτικό κι επίσης διότι απορώ πώς μέτραγαν με τόση ακρίβεια οι Κινέζοι τις ημερομηνίες.

Το 1818 γεννήθηκε η Έμιλι Μπροντέ, επειδή νομίζετε ότι τα «Ανεμοδαρμένα Ύψη» είναι ένα απλό ρομαντικό μυθιστόρημα, να σας πω ότι δεν είναι· είναι ένα λογοτεχνικό αριστούργημα, ανεπανάληπτο στον τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνεται χρονικά η πλοκή.

Το 1863 ήρθε στον κόσμο ο άνθρωπος που μάς χάρισε το αυτοκίνητο, ο Χένρυ Φορντ, ιδρυτής της Ford Motor Company και το 1898 ο Άγγλος γλύπτης Χένρυ Μουρ, υπάρχει μια ολόκληρη καταπληκτική ταινία, το The Object of Beauty, με τον Τζον Μάλκοβιτς και την Άντι ΜακΝτάουελ που φτιάχτηκε γύρω από ένα άγαλμα του Μουρ.

Κι επειδή δεν έγιναν πάρα πολύ σημαντικά πραγματα για να αναλύσουμε, είδα μια φωτογραφία και σκέφτηκα ότι είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να μιλήσουμε για έναν σπουδαίο αθλητή: Τον Τσεχοσλοβάκο δρομέα Εμίλ Ζάτοπεκ.

Ο άνθρωπος που έδειχνε μονίμως κουρασμένος

Ο Εμίλ Ζάτοπεκ -Emil Zátopek στα Τσέχικα- δεν λεγόταν τυχαία «ο άνθρωπος- ατμομηχανή». Πήρε το συγκεκριμένο προσωνύμιο όχι τόσο επειδή έτρεχε αδιάκοπα και ΠΟΛΥ γρήγορα, αλλά κυρίως επειδή έδειχνε μονίμως έτοιμος να καταρρεύσει, ήταν κάτι σαν τον Παναγιώτη Γιαννάκη του δικού μας μπάσκετ, ή τον Γιώργο Καραγκούνη για όσους προτιμούν τη μπάλα: Ένα πρόσωπο μονίμως ζορισμένο σε ένα κορμί άκοπο.

Ο Ζάτοπεκ ήταν Τσέχος σε μια εποχή που δεν υπήρχε Τσεχία, αλλά Τσεχοσλοβακία. Με την ομάδα της Τσεχοσλοβακίας έγραψε τη χρυσή του ιστορία στο στίβο, αλλά όταν ήλθε η ώρα, θυμήθηκε και με το παραπάνω την καταγωγή του.

Και το πλήρωσε στο ακέραιο.

Δρομέας μεγάλων αποστάσεων και ένας από τους σπουδαιότερους αθλητές του 20ού αιώνα, ο Ζάτοπεκ γεννήθηκε στο Κοπρίβνιτσε της Τσεχοσλοβακίας. Ήταν το έβδομο παιδί σε μια εργατική οικογένεια.

Στα 16 του άρχισε να εργάζεται σε εργοστάσιο παπουτσιών στο Ζλιν. Εκεί, έπειτα από προτροπή του γυμναστή του εργοστασίου, ασχολήθηκε για πρώτη φορά με το τρέξιμο, έχοντας ως πρότυπο τον Φινλανδό δρομέα μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων, Πάαβο Νούρμι, έναν ακόμη τεράστιο αθλητή της εποχής εκείνης κατά την οποία ο αθλητισμός ήταν κάτι πολύ παραπάνω από επιδόσεις.

«Μια μέρα στο εργοστάσιο ο γυμναστής που ήταν πολύ αυστηρός, έδειξε τέσσερα αγόρια. Ήμουν κι εγώ ανάμεσά τους. Και μας διέταξε ν' αρχίσουμε να τρέχουμε. Διαμαρτυρήθηκα ότι είμαι πολύ αδύναμος και δεν είμαι ικανός να τρέξω, αλλά εκείνος με έστειλε για εξετάσεις. Ο γιατρός είπε ότι είμαι πολύ καλά. Έτσι, έπρεπε να τρέξω. Και όταν άρχισα, αμέσως ένοιωσα ότι έπρεπε να κερδίσω. Ήλθα τελικά δεύτερος, όμως έτσι ξεκίνησε...», έχει πει ο ίδιος ο Ζάτοπεκ.

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1944, ο Ζάτοπεκ έσπασε το εθνικό ρεκόρ στα 2000, 3000 και 5000 μέτρα και με τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εντάχθηκε στις τσεχοσλοβάκικες ένοπλες δυνάμεις, γεγονός που του έδωσε την άνεση να ασχοληθεί με τον πρωταθλητισμό.

Το 1946, συμμετείχε στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ανοιχτού Στίβου του Όσλο, όπου κατετάγη έκτος στα 5000 μ., κάνοντας παράλληλα νέο εθνικό ρεκόρ. Το 1948, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου, κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στα 10000 μέτρα και το ασημένιο στα 5000 μέτρα.

Το 1950, στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ανοιχτού Στίβου του Βελγίου αναδείχθηκε νικητής τόσο στα 5000 όσο και στα 10000 μέτρα. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1952 στο Ελσίνκι πέτυχε τον άθλο της κατάκτησης 3 χρυσών μεταλλίων στα αγωνίσματα των 5000μ., 10000μ. και του Μαραθωνίου δρόμου. Το 1954, στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Βέρνης, υπερασπίστηκε με επιτυχία τον τίτλο του στα 10000 μέτρα ενώ κατετάγη τρίτος στο αγώνισμα των 5000 μέτρων.

Το 1956, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης, συμμετείχε στον μαραθώνιο δρόμο, τερματίζοντας στην έκτη θέση. Τον επόμενο χρόνο αποσύρθηκε από την ενεργό δράση.

«Πήγαινε να εμπνεύσεις κάποια άλλη»

Η σύζυγός του, Ντάνα Ζατόπκοβα, γεννημένη την ίδια μέρα και την ίδια χονιά με τον Ζάτοπεκ ήταν επίσης αθλήτρια και κέρδισε χρυσό μετάλλιο στο ακίντιο στους Ολυμπιακούς του 1952, λίγα λεπτά μετά τη νίκη του Εμίλ στα 5.000 μέτρα.

Στη συνέντευξη τύπου μετά τους αγώνες, ο Ζάτοπεκ είπε ότι η δική του νίκη ενέπνευσε το μετάλλιο της συζύγου του. «Αλήθεια;», απάντησε εκείνη. «Πήγαινε να εμπνεύσεις κάποια άλλη και να δούμε αν θα πετάξει το ακόντιο στα 50 μέτρα».

Ο Ζάτοπεκ μιλούσε έξι γλώσσες και το σπίτι του στην Πράγα επισκέπτονταν συχνά αθλητές από όλον τον κόσμο που είχε γνωρίσει σε αγώνες. Ήταν πολύ ευχάριστος και κοινωνικός και πάντα βοηθούσε τους συναθλητές του: Το 1957 μεσολάβησε στον Τσεχοσλοβάκο Πρόεδρο ώστε η συμπατριώτισσά του, η αθλήτρια Όλγα Φικοτόβα να παντρευτεί τον Αμερικανό Χάρολντ Κόνελι.

Το 1966 χάρισε ένα από τα χρυσά του μετάλλια στον Αυσταλό δρομέα Ρον Κλαρκ, που δεν είχε καταφέρει να κερδίσει κάποιο σε αγώνες.

Η πτώση και η δυσμένεια

Ο Ζάτοπεκ αποτελούσε προσωπικότητα με κύρος εντός των κόλπων του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας, όμως το 1968 στήριξε με δηλώσεις του το κίνημα της Άνοιξης της Πράγας, με αποτέλεσμα, μετά την κατάπνιξή του, ο ίδιος να αποβληθεί τόσο από το κόμμα όσο και από τις τάξεις του στρατού.

Έχασε όλα του τα προνόμια και εστάλη στη Βοημία για να δουλέψει ως εργάτης σε ορυχεία. Λέγεται ότι το εργοστάσιο τον έβαζε να τρέχει, αλλά σύντομα σταμάτησαν, κθώς κάθε φορά συγκεντρώνονταν εκατοντάδες άνθρωποι για να τον δουν από κοντά.

Το 1977, μετά από 5 χρόνια στα ορυχεία, ο Ζάτοπεκ ήταν πλέον ένας πολύ κουρασμένος άνθρωπος και καθώς το Κομμουνιστικό κόμμα δεν τον θεωρούσε πια απειλή, του επέτρεψε να επιστρέψει στην Πράγα. Εκεί του έδωσαν μια ακόμη εξευτελιστική δουλειά· τον έβαλαν να διαβάζει τον ξένο Τύπο και να αναφέρει κάθε νέα εξέλιξη στις αθλητικές τεχνικές. Το έκανε έως ότου πήρε σύνταξη, στις αρχές της δεκαετίας του '80.

Ο Ζάτοπεκ αποκαταστάθηκε από τον Βάτσλαβ Χάβελ, στις 9 Μαρτίου 1990.

Πέθανε στην Πράγα στις 22 Νοεμβρίου 2000, σε ηλικία 78 ετών μετά από εγκεφαλικό. Η κηδεία του έγινε στο Εθνικό Θέατρο της Πράγας και την παρακολούθησαν σπουδαίοι αθλητές απ' όλον τον κόσμο.

Ο Εμίλ Ζάτοπεκ τιμήθηκε μετά θάνατον με το μετάλλιο Πιερ ντε Κουμπερτέν.

Στην πατρίδα του θεωρείται ήρωας. Για όσα έκανε, αλλά και για όσα υπέμεινε.

Η 30ή Ιουλίου στην Ιστορία

Βιρτζίνια 1909. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ και 7.000 θεατές συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν την επίδειξη των αδελφών Ράιτ με το πρώτο πολεμικό τους αεροπλάνο. Ο Όρβιλ Ράιτ πήρε μαζί έναν στρατιωτικό παρατηρητή στην δοκιμαστική πτήση των 10 μιλίων, ολοκληρώνοντας έτσι την πρώτη πώληση στρατιωτικών αεροσκαφών στην ιστορία, έναντι 25.000 δολαρίων έκαστο.

1920, Παρίσι. Γίνεται απόπειρα δολοφονίας κατά του Ελευθέριου Βενιζέλου στο σιδηροδρομικό σταθμό του Παρισιού από δύο απότακτους αξιωματικούς, δύο μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών.

Μοντεβιδέο, 1930. Το πρώτο γκολ της Ουρουγουάης στο πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο, εναντίον της Αργεντινής, στον τελικό. Η Ουρουγουάη κέρδισε με 4-0.

Λος Άντζελες, 1932. Περισσότεροι από 105.000 άνθρωποι γέμισαν το Ολυμπιακό Στάδιο του Λος Άντζελες για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων. Στους αγώνες έλαβαν μέρος εκατοντάδες χώρες και οι αθλητές διαγωνίζονταν για 16 μέρες.

Οχάιο, 1935. Ο δρομέας Τζέσε Όουενς δείχνει το νέο τρόπο «όρθιας εκκίνησης». Ο Όουενς ελπίζει, με το νέο αυτό τρόπο να καταφέρει να τρέξει τις 100 γιάρδες σε εννέα δευτερόλεπτα.

Σικελία, 1943. Στρατιώτες των συμμάχων σπρώχνουν ένα τζιπ, ενώ άλλοι ξεφορτώνουν στρατιωτικό υλικό και οχήματα, σε μια ακτή της Σικελίας κατά τη διάρκεια της απόβασης.

Λονδίνο, 1948. Ο Τσεχοσλοβάκος Εμίλ Ζάτοπεκ κερδίζει τα 10.000 μέτρα των αντρών, στο Γουέμπλεϊ, σπάζοντας το Ολυμπιακό ρεκόρ.

Σελήνη, 1969. Ο αστροναύτης Έντουιν -Μπαζ- Όλντριν περπατάει στην επιφάνεια της Σελήνης, κρατώντας έναν σεισμογράφο.

Νέα Υόρκη, 1970. Η πόλη της Νέας Υόρκης κάτω από ένα σύννεφο αιθαλομίχλης, που έχει σκεπάσει την πόλη εδώ και μέρες.

1985, Ο Πρόεδρος της Κούβας Φιντέλ Κάστρο στον εναρκτήριο λόγο του στη Συνέλευση των 25 χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής.

Κουβέιτ, 1991. Αμερικανοί πυροσβέστες συζητούν στο τέλος μιας δύσκολης ημέρας, όσο μια πετρελαιοπηγή καίγεται ανεξέλεγκτα στο βάθος. Περισσότερες από 700 πετρελαιοπηγές παραδόθηκαν στις φλόγες από τα στρατεύματα του Ιράκ που υποχωρούσαν από το Κουβέιτ.

Χάγη, 2013. Ο πρώην ηγέτης των Σέρβων της Βοσνίας, Ράντοβαν Κάρατζιτς, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, παίρνει τη θέση του για να του απαγγελθούν οι κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και γενοκτονία κατά τη διάρκεια του Γιουγκοσλαβικού εμφυλίου.

2007. Στα νησιά Φερόες πεθαίνει ο Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.