Σαν σήμερα: Η 29η Ιουλίου στην Iστορία - O «τραγικά αποτυχημένος» Βίνσεντ βαν Γκογκ

Στις 29 Ιουλίου 1883 γεννήθηκε ο Μπενίτο Μουσολίνι, πιο αυθεντικός φασίστας απ΄όλους τους φασίστες, ίσως ο μόνος με άποψη. Το 1925 ήρθε στον κόσμο ο Μίκης Θεοδωράκης.

Από θανάτους έχουμε διάφορους, όπως του Μαρκούζε και του Μπονιουέλ. Αλλά κυρίως, έχουμε την αυτοκτονία του μεγαλύτερου από τους μεγαλύτερους στο είδος του: ο βυθισμένος στην κατάθλιψη Βίνσεντ βαν Γκογκ πυροβολεί στις 29 ιουλίου 1890 τον εαυτό του στο στήθος. Και πεθαίνει. Ή και όχι.

Βίνσεντ, παιδί μου, κάτι πρέπει να κάνεις με τη ζωή σου

Την άνοιξη του 1878, ο Βίνσεντ βαν Γκογκ έγινε 25. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η ζωή του ήταν μια ατελείωτη αποτυχία: Ντροπαλός και παράξενος, ο βαν Γκογκ είχε εργαστεί στο εμπόριο έργων Τέχνης, πρώτα στη Χάγη και μετά στο Λονδίνο και το Παρίσι. Το 1876, τα αφεντικά του δεν τον άντεξαν και τον απέλυσαν.

Μετά έπιασε δουλειά σαν δάσκαλος στην Αγγλία, απολύθηκε κι από εκεί, πήγε στο Ντόρντρεχτ να δουλέψει σε ένα βιβλιοπωλείο, ξανά τα ίδια και κατέληξε στο Άμστερνταμ όπου αποφάσισε να γίνει παπάς, ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του. Δεν είχε την υπομονή για να ολοκληρώσει τις σπουδές του, όμως, κι έφυγε για τις Βριξέλες για να κάνει ένα ταχύρυθμο σεμινάριο για Ευαγγελιστές. Ακόμη κι αυτό, όμως, ήταν υπερβολικά απαιτητικό γι αυτόν. Μετά από μια τρίμηνη δοκιμαστική περίοδο, τον απέρριψαν.

Εν ολίγοις, η ζωή του ήταν μια καταστροφή. Κι ο ίδιος εντελώς άχρηστος για τα δεδομένα της μεσοαστικής του οικογένειας και του κόσμου στον οποίον ζούσε. Και του δικού μας κόσμου...

Η οικογένειά του, πράγματι, ήταν σε απόγνωση. Δεν ήταν μόνο η αδυναμία του να κάνει οποιαδήποτε καριέρα, αλλά και η επιμονή του να ντύνεται σαν κλοσάρ, αδιαφορώντας εντελώς για τις κοινωνικές συμβάσεις. Ο πατέρας του Βίνσεντ είχε ήδη αρχίσει να σκέφτεται μήπως ο γιος του έπρεπε να κλειστεί σε ψυχιατρική κλινική.

Ο ίδιος ο Βίνσεντ επέμενε ότι θα έκανε καριέρα ως Ευαγγελιστής ιερέας και στο τέλος του 1878 μετακόμισε στην πάμφτωχη συνοικία Μπορινάζ, της πόλης Μονς στο Βέλγιο· ηθελε να γινει πάστορας και ιεροκύρηκας για τους φτωχούς.

Έμεινε εκεί ως τον Οκτώβριο του 1880 και μετά επέστρεψε στις Βριξέλες. Η παραμονή του στη Μονς ήταν -για την οικογένειά του και τον κοινωνικό του περίγυρο- άλλη μια καταστροφή και μια απόδειξη ότι ο Βίνσεντ ήταν ένας παντελώς άχρηστος άνθρωπος. Η αδελφή του τού πρότεινε να γίνει φούρναρης.

Όμως, ο αδελφός του, Τεό, βλέποντας και κατανοώντας το ταλέντο και την εύθραυστη φύση του αδελφού του, τον προέτρεψε να γίνει καλλιτέχνης.

Ένας ταξικός καλλιτέχνης

Η εμπειρία του βαν Γκογκ στο φτωχικό προάστιο φαίνεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καλλιτεχνική του πορεία, καθώς ήταν εκεί όπου εμπνεύστηκε πολλά από τα θέματά του.

Στο Μπορινάζ ο βαν Γκογκ έμενε σε ένα πολύ ταπεινό σπίτι, έδινε τα περισσότερα χρήματά του σε φιλανθρωπίες και φορούσε τα ρούχα των φτωχών ανθρώπων της περιοχής. Παρόλα αυτά, στα κηρύγματά του ήταν και πάλι πολύ αποτυχημένος: Οι ντόπιοι δεν καταλάβαιναν τα γαλλικά του κι εκείνος τη δική τους διάλεκτο, ένα μείγμα γαλλικών και φλαμανδικών. Όταν, τον Ιούλιο του 1879, οι αρχές αποφάσισαν να τερματίσουν τη δοκιμαστική του περίοδο, πέρασε μια τεράστια κρίση αυτοπεποίθησης. Για την ακρίβεια, μια ακόμη.

Τότε, όμως, ήταν που συντελέστηκε το θαύμα: Ο 26χρονος βαν Γκογκ άρχισε να ζωγραφίζει. Έφυγε από το Μπορινάζ και πήγε στις Βριξέλες. Αυτήν τη φορά ήξερε τι ήθελε: Να μάθει να ζωγραφίζει. Και βρέθηκε στην ακαδημία καλών Τεχνών.

Τι ήταν, όμως, αυτό που συνάντησε ο βαν Γκογκ στη Μπορινάζ που τον ενέπνευσε να γίνει καλλιτέχνης; Αρχικά ένοιωθε συμπάθεια για την εργατική τάξη. Για πρώτη φορά στη ζωή του ξέφυγε από τις συμβάσεις της μεσαίας τάξης και έγινε φίλος με ανθρώπους που δούλευαν σκληρά για το μεροκάματο.

Οι άνθρωποι εκεί ήταν φτωχοί και αγράμματοι και η δουλειά τους ήταν επικίνδυνη. Για τον βαν Γκογκ αυτό ήταν μια αποκάλυψη: Υπήρχε βαθύτερο νόημα στη ζωή! Και όταν τελικά έγινε καλλιτέχνης ήθελε να απαθανατίζει τη ζωή των απλών ανθρώπων, ήταν ένας ταξικός καλλιτέχνης και παρέμεινε τέτοιος ως το μοιραίο τέλος της ζωής του.

«Στη Μπορινάζ ξεκίνησα να βλέπω τη φύση και τον περίγυρό μου για πρώτη φορά», έγραψε αργότερα ο ίδιος. Τα απλά σπίτια στα οποία ζούσαν οι ανθρακωρύχοι εμφανίζονται στα πρώτα σχέδια του ζωγράφου και το μοτίβο παραμένει σημαντικό στη δουλειά του για πάντα. Μερικά από τα τελευταία του σχέδια είναι αυτά τα σπίτια.

Στο τέλος της ζωής του, στο Σεν Ρεμί όπου βρέθηκε έγκλειστος, ο βαν Γκογκ επέστρεψε πολύ σε εκείνες τις πρώιμες επιρροές του: Ξανάπιασε τα αρχικά του σχέδια, αλλά αυτήν τη φορά με χρώμα. Επέστρεφε όμως στις ρίζες της καλλιτεχνικής του έμπνευσης και αυτό ήταν σαφές.

Πολύ λίγα έργα από εκείνην την πρώιμη περίοδο του βαν Γκογκ υπάρχουν σήμερα· τα περισσότερα τα κατέστρεψε ο ίδιος. Τα έβρισκε αδέξια και αποτυχημένα.

Όμως, τα θέματά του παρέμειναν πάνω-κάτω ίδια σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του, επιτρέποντάς του έτσι να δουλέψει πάνω στα χρώματα και το στιλ και να γίνει αυτό που έγινε.

Ο ντροπαλός και αδέξιος και αποτυχημένος για τη μεσαία τάξη Βίνσεντ ήταν στην πραγματικότητα ένας απόλυτα ταξικός καλλιτέχνης.

Ένας δημιουργός που δεν χωρούσε στις υψηλές, αλλά τυφλές στο ταλέντο του προσδοκίες της οικογένειάς του και του κοινωνικού του περίγυρου, αλλά βρήκε στους φτωχούς ανθρακωρύχους την έμπνευση που απογείωσε το τεράστιο ταλέντο του.

Δεν ήταν όμως, ακόμη κι αυτό, αρκετό για να τον κρατήσει στη ζωή. Μια ζωή σύντομη, που μας χάρισε πολλές ζωές. Ατελείωτες.

Και κυρίως, γεμάτες και όμορφες.

Η 29η Ιουλίου στην Ιστορία

1890, Γαλλία. Αυτοκτονεί, πυροβολώντας τον εαυτό του στο στήθος, ο σπουδαίος Ολλανδός ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Ο Βαν Γκογκ έπασχε από χρόνια κατάθλιψη.

1925, Χίος. Γεννιέται ο κορυφαίος Έλληνας μουσικοσυνθέτης, Μίκης Θεοδωράκης.

1937. Η Αμερικανίδα ηθοποιός Μπέτι Ντέιβις, σε άγνωστη τοποθεσία.

1945, Βερολίνο. Μια ομάδα ορφανών παιδιών, στους δρόμους του Βερολίνου, προσπαθούν να φτάσουν σε σημείο διανομής τροφίμων, στην κατεστραμμένη από τους βομβαρδισμούς πόλη.

1948, Λονδίνο. Η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, στο στάδιο Γουέμπλεϊ.

1964, Λευκωσία. Ελληνοκύπριοι σκάβουν τρύπες στις αυλές των σπιτιών τους για να προστατευτούν, μετά την προειδοποίηση της κυβέρνησης για τουρκικούς βομβαρδισμούς.

1970, Νέα Υόρκη. Όλες οι αμερικανικές μεγαλουπόλεις παρουσιάζουν λίγο πολύ την ίδια εικόνα, καθώς η μόλυνση της ατμόσφαιρας βρίσκεται σε ιστορικό υψηλό.

1980, Κάιρο. Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, ακολουθεί τον κιλλίβαντα που μεταφέρει τη σορό του πρώην Σάχη του Ιράν, Ρεζά Πεχλεβί.

1981, Λονδίνο. Ο πρίγκιπας Κάρολος φιλάει την Νταϊάνα, λίγο μετά το γάμο τους.

1992, Σομαλία. Ένα δίχρονο παιδί κλαίει στην αγκαλιά του πατέρα του. Η μητέρα του πέθανε από την πείνα, στο στρατόπεδο προσφύγων στα σύνορα με την Κένια. Περισσότεροι από 1.5 εκατομμύρια Σομαλοί δεν έχουν τρόφιμα και νερό με κίνδυνο να πεθάνουν από πείνα και αφυδάτωση.

1993, Ρώμη. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Ρώμης, μετά την έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου, η οποία είχε ως συνέπεια να χάσουν τη ζωή τους πέντε άνθρωποι. Λίγα λεπτά αργότερα, ακόμα δύο εκρήξεις συγκλόνισαν το κέντρο της πόλης.

1996, Ατλάντα. Ο Μάικλ Τζόνσον πανηγυρίζει τη νίκη του στα 400 μέτρα στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα.