Σαν σήμερα: Η 17η Ιουλίου στην Ιστορία - Πότσδαμ, εκεί όπου (ξανα)μοιράστηκε ο κόσμος

Στις 17 Ιουλίου γεννήθηκαν διάφοροι γνωστοί και διάσημοι άνθρωποι, αλλά κανένας πολύ σημαντικός κατά την εντελώς υποκειμενική άποψή μου.

Πέθαναν όμως κάποιοι που θέλω να αναφέρω. Το 1399 η Γιαντβίγκα, βασίλισσα της Πολωνίας, που δεν θα την ήξερε κανείς αν δεν είχε παντρευτεί το Γιάγκελο της Λιθουανίας, ένας γάμος μέσα από τον οποίο δημιουργήθηκε μια από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες όλων των εποχών, η Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία, που δεν τη μαθαίνουμε στα σχολεία, ποτέ δεν είναι αργά όμως.

Το 1790 πέθανε ο Άνταμ Σμιθ, Σκωτσέζος οικονομολόγος και φιλόσοφος, που έζησε όμως αρκετά χρόνια ώστε να ταλαιπωρεί εσαεί τους φοιτητές Οικονομικών αλλά και όλους μας, καθώς έθεσε τη βάση για τον free style καπιταλισμό· ο σώζων εαυτόν σωθήτω.

Το 1967 ο κόσμος έχασε και έναν από τους σημαντικότερους μουσικούς όλων των εποχών, τον Τζον Κολτρέιν, Αμερικανό σαξοφωνίστα και συνθέτη.

Πάμε στο «ψητό» τώρα.

Πότσδαμ.

Ένα προάστιο που δεν θα το ήξερε κανείς

Η διάσκεψη του Πότσδαμ ήταν η τελευταία διάσκεψη των ηγετών των τριών μεγάλων συμμαχικών δυνάμεων αμέσως μετά την παράδοση άνευ όρων της Γερμανίας και το τελος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη.

Στη διάσκεψη πραγματοποιήθηκε στο Ανάκτορο Σεσίλιενχοφ του διαδόχου Βίλχελμ Χοεντζόλλερν (κάτι Γερμανοί πρίγκιπες είναι αυτοί, μην δίνετε σημασία) στο Πότσδαμ, προάστιο του Βερολίνου, από τις 17 Ιουλίου έως τις 2 Αυγούστου 1945.

Σε αυτήν, όπως βλέπετε και στην κεντρική φωτογραφία, ο Χάρι Τρούμαν, Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Ιωσήφ Στάλιν, ηγέτης της ΕΣΣΔ και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ και Κλέμεντ Άττι, Πρωθυπουργοί του Ηνωμένου Βασιλείου, με τεράστια χαμόγελα έκοψαν την Ευρώπη στα δύο.

Τον Απρίλιο του 1945 είχε πεθάνει ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ από εγκεφαλική αιμορραγία και αντικαταστάθηκε από τον ως τότε αντιπρόεδρο Χάρι Τρούμαν. Κάτι πάρα πολύ άδικο, καθώς ήταν ο Ρούσβελτ που οδήγησε τις ΗΠΑ στον και μέσα από τον Β' ΠΠ.

Το ίδιο ακριβώς, εν ζωή όμως, συνέβη και με τον Τσόρτσιλ, τον οποίον εκδίωξαν από την εξουσία οι Βρετανοί αφού τους πέρασε νικηφόρα από τον πόλεμο και έκτοτε δεν τους έχει κυβερνήσει σοβαρός άνθρωπος. Ο Τσόρτσιλ αντικαταστάθηκε από τον ασήμαντο Άτλι.

Στις 8 Μαΐου η Γερμανία υπέγραψε την άνευ όρων παράδοσή της και ήδη είχε προκύψει το θέμα της κατοχής της. Σε επιστολή του Τσώρτσιλ προς τον Τρούμαν, με ημερομηνία 6 Μαΐου 1945, ο Βρετανός ανέφερε ότι «είναι πλέον εμφανές ότι δεν είναι δυνατή η συνεννόηση με τον Στάλιν μέσω αλληλογραφίας» και ότι απαιτείται η σύγκληση διάσκεψης, προκειμένου να συζητηθούν τα ζητήματα που προέκυπταν από τις νέες συνθήκες.

Κοινώς, ο Στάλιν απαξιούσε να απαντήσει στα γράμματα του Τσόρτσιλ, πνιγμένος στην υπεροψία του, αλλά και στην παράνοιά του. Κι επίσης ήθελε να κάνει τους δυτικούς συμμάχους να περιμένουν: Την «εμπλοκή» του στον πόλεμο με την Ιαπωνία.

Αν και η Γερμανία είχε ηττηθεί, οι ΗΠΑ και η Βρετανία βρίσκονταν ακόμη σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ιαπωνία. Στη Γιάλτα οι σύμμαχοι είχαν προσπαθήσει να πείσουν τον Στάλιν να συμμετάσχει στη σύρραξη.

Όταν όμως αποφασίστηκε η σύγκληση της διάσκεψης στο Πότσδαμ, είχαν αρχίσει να αμφιβάλλουν: Ο σφοδρός αντικομμουνιστής Τσώρτσιλ φοβόταν την ενδεχόμενη αύξηση της Σοβιετικής επιρροής στις χώρες της Άπω Ανατολής.

Ο Στάλιν, στη Γιάλτα, είχε υποσχεθεί ότι θα εμπλεκόταν στη σύγκρουση με την Ιαπωνία τρεις μήνες μετά από την ήττα της Γερμανίας. Στο μεταξύ, όμως, οι Αμερικάνοι έκαναν την πρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας στο Αλαμογκόρντο στις 16 Ιουλίου 1945 και τα πάντα άλλαξαν.

Τι εννοείς «ατομική βόμβα;»

Όταν ο Τρούμαν ανάγγειλε στον Στάλιν τη δημιουργία του νέου υπερόπλου, εκείνος έκανε ότι δεν άκουσε. Άγνωστο παραμένει αν το ήξερε ή αγνοούσε εντελώς τι ήταν αυτό που έκαναν οι Αμερικάνοι.

Σε κάθε περίπτωση, το μόνο που τον ένοιαζε ήταν να πάρει λεφτά. Η ΕΣΣΔ είχε υποστεί κολοσσιαίες ζημιές στον πόλεμο: 31.000 εργοστάσια είχαν καταστραφεί, οι καλλιέργειες είχαν καεί ή εγκαταλειφθεί, η κτηνοτροφία αντιμετώπιζε έλλειψη ζώων και τα τρόφιμα διανέμονταν με δελτίο.

Το άλλο που τον ένοιαζε ήταν να διασφαλίσει τη σοβιετική ζώνη κατοχής στη Γερμανία καθώς και τη δημιουργία κρατών - δορυφόρων. Δήλωσε, μάλιστα, ότι όλα τα εδάφη που είχαν καταληφθεί από τον Κόκκινο Στρατό «θα είναι κόκκινα» και δεν έπεσε πολύ έξω.

Η αντιμετώπιση του Στάλιν είχε μεταβληθεί σημαντικά από την εποχή της Διάσκεψης της Γιάλτας: Οι Σύμμαχοι δεν τον έβλεπαν πλέον με συμπάθεια, αλλά με δυσπιστία. Ο Τρούμαν δεν συμμεριζόταν τα αισθήματα του Ρούζβελτ απέναντι στο Σοβιετικό ηγέτη και ο Τσώρτσιλ είχε ήδη καταστήσει σαφή την αντίθεσή του με τα σχέδια και τις αντιλήψεις του Στάλιν.

Ο ίδιος ο Στάλιν ένοιωσε πολύ έντονα την απουσία του Ρούσβελτ και αισθάνθηκε προδομένος από τους συμάχους του.

Ποιος κέρδισε και ποιος έχασε στο Πότσδαμ;

Η διάσκεψη τελικά καθόρισε τον μεταπολεμικό χάρτη της Ευρώπης. Στη Σοβιετική σφαίρα επιρροής πέρασαν η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Τσεχοσλοβακία, η Βουλγαρία, η Αλβανία, η Ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία και το τμήμα της Γερμανίας που είχε καταληφθεί από την ΕΣΣΔ (πρώην Ανατολική Γερμανία).

Η απόφαση για τη δίωξη των Ναζιστών εγκληματιών πολέμου προκάλεσε τη Δίκη της Νυρεμβέργης και τις συνακόλουθες δίκες.

Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν την ατομική βόμβα, ύστερα από την απόρριψη του τελεσιγράφου που απεστάλη στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια της διάσκεψης. Η ρίψη ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι οδήγησαν στην άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας τον Σεπτέμβριο του 1945.

Ο Κόνραντ Αντενάουερ, πρώτος μεταπολεμικός Καγκελάριος της Γερμανίας, έγραψε στα απομνημονεύματά του ότι ο διαμοιρασμός της Γερμανίας σε τέσσερα κομμάτια ήταν καταστροφικός, καθώς το ένα ήταν πολύ μακριά από το άλλο, με οικονομικούς και πολιτικούς όρους.

Αυτό ίσως δεν ήταν απαραίτητα κακό, βέβαια· οι Γερμανοί επιθυμούσαν την άμεση ενδυνάμωση της χώρας τους μεταπολεμικά, κάτι που κανείς στην υφήλιο δεν θα επέτρεπε.

Ποιος βγήκε κερδισμένος από το Πότσδαμ; Σαφέστατα ο Στάλιν που κράτησε τα «κόκκινα εδάφη» του.

Ποιοι βγήκαν χαμένοι; Αυτονόητο: Μια Ευρώπη διαλυμένη, αποδυναμωμένη, απόλυτα εξαρτημένη τότε από την Αμερική, για πάνω από 50 χρόνια κόπηκε στα δύο, μια μοιρασιά τις συνέπειες της οποίας πληρώνει ως σήμερα, με τρόπους που μπορούμε να αναλύουμε μέχρι να σβήσει ο ήλιος.

* Το Πότσδαμ βρίσκεται 26χλμ. νοτιοδυτικά του Βερολίνου. Το διασχίζει ο ποταμός Χάβελ, και είναι η πρωτεύουσα του γερμανικού κρατιδίου του Βρανδεμβούργου. Η πόλη είναι επίσης γνωστή για το περίφημο ανάκτορο «Σανσουσί» (Sanssouci), που έκτισε ο Φρειδερίκος ο Μέγας, και που έχει ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.

Ωραίο είναι, να πάτε.

Η 17η Ιουλίου στην Ιστορία

1936, Γερμανία. Μέλη της Ναζιστικής νεολαίας ασκούνται σε στρατόπεδο εκπαίδευσης.

1936, Ισπανία. Με την εξέγερση του στρατηγού Φράνκο εναντίον της προσφάτως νόμιμα εκλεγμένης αριστερής κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου, αρχίζει ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, που θα διαρκέσει έως το 1939 και θα τελειώσει με την επικράτηση του Φράνκο.

1945. Πότσνταμ. Αρχίζει η διάσκεψη κορυφής, με τη συμμετοχή των Ιωσήφ Στάλιν, Χάρι Τρούμαν και Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος θα αντικατασταθεί από τον Κλέμεντ Άτλι όταν γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα των βρετανικών εκλογών. Είναι η τελευταία διασυμμαχική διάσκεψη που θα καθορίσει την τύχη της ηττημένης Γερμανίας και τις διαδικασίες για τις μελλοντικές συνθήκες ειρήνης στην Ευρώπη.

1945, Ιαπωνία. Αμερικανικό βομβαρδιστικό, τύπου B-29 φλέγεται καθώς έχει χτυπηθεί από αντιαεροπορικά πυρά πάνω από την ιαπωνική πόλη Κόμπε.

1955, Καλιφόρνια. Ανοίγει για πρώτη φορά τις πύλες της η Disneyland.

1955, Μόσχα. Το Κρεμλίνο όπως φαίνεται από τον ποταμό Μόσκβα.

1965, Θεσσαλονίκη. Ξεσπούν επεισόδια όταν υποστηρικτές του Γεωργίου Παπανδρέου συγκρούονται με δυνάμεις της αστυνομίας.

1968, Λονδίνο. Από αριστερά, ο Πολ ΜακΚάρτνεϊ, ο Τζον Λένον και η Γιόκο Όνο, στην πρεμιέρα της ταινίας κινουμένων σχεδίων "Yellow Submarine".

1967, Χάντινγκτον. Πεθαίνει ο σπουδαίος σαξοφωνίστας της τζαζ Τζον Κολτρέιν,

1972, Ρέικιαβικ. Ο Αμερικανός σκακιστής Μπόμπι Φίσερ αποχωρεί από την αίθουσα, αφού έχει καταφέρει νίκη επί του Σοβιετικού Μπορίς Σπάσκι για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.

1976, Μοντρεάλ. Η έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων.

1980, Μόσχα. Πρόβες για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας, οι οποίοι θα ξεκινήσουν στις 19 Ιουλίου.

1990, Φιλιππίνες. Τουλάχιστον 44 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους στο σεισμό εντάσεως 7.7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που χτυπάει τις Φιλιππίνες.

1994, Καλιφόρνια. Ο Βραζιλιάνος Ρομάριο φιλάει το τρόπαιο που κατέκτησε η Βραζιλία νικώντας την Ιταλία στα πέναλτι για τον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου.

1995, Μπαγκλαντές. Οι κάτοικοι της Ντάκα προσπαθούν να επιβιώσουν μετά τις πλημμύρες στις οποίες έχασαν τη ζωή τους εκατοντάδες άνθρωποι.

1997, Σεν Τροπέ. Η πριγκίπισσα Νταϊάνα με το γιο της, Χάρι, σε διακοπές στη Γαλλική Ριβιέρα.