H 14η Ιουλίου στην Ιστορία: «Ελευθερία, Ισότης, Αδελφότης» - Όσα θα χρωστάμε για πάντα στους Γάλλους

Στις 14 Ιουλίου 1862 γεννήθηκε ο «πολύχρωμος» Αυστριακός καλλιτέχνης Γκούσταβ Κλιμτ, ενώ το 1918 ήρθε στον κόσμο ο «ασπρόμαυρος» Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, δύο άνθρωποι που αν βάλεις το έργο τους σε αντιδιαστολή καταλαβαίνεις απόλυτα γιατί η Τέχνη δεν μπορεί να περιοριστεί σε καμία φόρμα.

Η 14η Ιουλίου είναι η μέρα ανεξαρτησίας του Κιριμπάτι, το οποίο είναι μια χώρα που απλώνεται σε 33 μικροσκοπικά νησιά, μπορεί να ζεις στο ένα, να δουλεύεις στο άλλο και να πρέπει να πας για τσιγάρα σε ένα τρίτο, δεν ακούγεται άσχημα.

Στις 14 Ιουλίου 1933 ο κόσμος μπαίνει σε αντίστροφη μέτρηση, άσχετο αν δεν το έχει πάρει χαμπάρι. Στη Γερμανία, με το Gleichschaltung, όλα τα πολιτικά κόμματα τίθενται εκτός νόμου εκτός από το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα, οι Ναζί είναι αυτοί.

Την ίδια ημέρα αρχίζει η ναζιστική ευγονική με την εφαρμογή του νόμου περί πρόληψης απογόνων των ασθενών με κληρονομικές ασθένειες, που απαιτεί την υποχρεωτική στείρωση κάθε πολίτη που πάσχει από υποτιθέμενες γενετικές διαταραχές.

Στις 14 Ιουλίου του 1789, όμως, συνέβη κάτι που όλοι για πάντα πρέπει να θυμόμαστε: Οι Γάλλοι επαναστάτες κατέλαβαν τη Βαστίλη και έκτοτε η «κατόρζ ζουιγιέ» είναι η ημερομηνία γέννησης όχι μόνο της γαλλικής δημοκρατίας, αλλά του σύγχρονου κόσμου μας.

Πέτυχε η Γαλλική Επανάσταση;

Αυτό είναι το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου για τις επαναστάσεις: Όταν φτάνει η στιγμή να κοιτάξεις πίσω και να αναρωτηθείς αν πέτυχαν.

Υπό τη στενή έννοια και σε βάθος χρόνου καμία επανάσταση δεν «πέτυχε»: Η Γαλλία, λίγα χρόνια και μερικά λουτρά αίματος (στην περίπτωση του Μαρά και κυριολεκτικά λουτρά) μετά, επανήλθε στη μοναρχία. Η Ρωσία μετακύλισε στον ιμπεριαλιστικό καπιταλισμό δικής της εμπνεύσεως. Η Κίνα έγινε μια κομμουνιστική μονοκρατορία με ΜακΝτόναλντς.

Κάθε επανάσταση, όμως, πρώτα πρέπει να εξετάζεται στο ιστορικό της πλαίσιο και μετά από την άποψη της παρακαταθήκης που άφησε. Και η σπουδαιότερη όλων είναι αυτή της Γαλλικής. Ανεξάρτητα από την ίδια τη Γαλλία, τα ωστικά κύμματα της Επανάστασης δεν άφησαν καμία χώρα στην Ευρώπη ανεπηρέαστη.

Η Γαλλική Επανάσταση ήταν ένας μεγάλος θρίαμβος για την ιδέα της δημοκρατίας, όταν κατοχύρωσε τις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας. Η «Ελευθερία» υπονοούσε ότι η κυβέρνηση έπρεπε να λειτουργεί σύμφωνα με την κυρίαρχη βούληση των κυβερνώμενων και όχι σύμφωνα με τις επιταγές ενός αυταρχικού μονάρχη. Το άτομο θα πρέπει να έχει εγγυημένες προσωπικές ελευθερίες τις οποίες κανένα κράτος δεν θα μπορούσε να περιορίσει. Τέτοιες ήταν η ελευθερία της άποψης, της θρησκευτικής λατρείας και του Τύπου. Η Γαλλική Επανάσταση διακήρυξε επίσης την ελευθερία της κατοχής ιδιωτικής ιδιοκτησίας ως εγγενές δικαίωμα του ανθρώπου.

Το μεγαλύτερο δώρο της Γαλλικής Επανάστασης, όμως, ήταν η ιδέα της Ισότητας. Η Διακήρυξη του 1789 διαβεβαιώνει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσο δικαίωμα στην ευημερία και στην επιδίωξη της ευτυχίας.

Η ιδέα της ισότητας δεν ήταν νέα στον κόσμο, αλλά ήταν κάτι εντελώς πρωτοφανές ως πολιτικό δόγμα. Ο Καντ είχε φτάσει στο σημείο να απορρίψει όλα τα κληρονομικά προνόμια, αλλά ο Καντ δεν ήταν πολιτικός, ήταν φιλόσοφος. Ισότητα σήμαινε ότι όλοι οι άνθρωποι ήταν ίσοι ενώπιον του νόμου. Σήμαινε επίσης την κατάργηση των προνομίων, την καταστροφή του φεουδαρχικού συστήματος, το τέλος της δουλοπαροικίας.

Η Αδελφότητα ήταν το σύνθημα του νέου γαλλικού εθνικισμού. Ήταν η πιο ισχυρή δύναμη στην αναμόρφωση των συνόρων της Ευρώπης. Ολόκληρη η Δυτική Ευρώπη μεταξύ των Πυρρηναίων και της Βαλτικής εμποτίστηκε με τα ιδανικά της Γαλλικής Επανάστασης.

Η Ευρώπη αλλάζει

Η Γαλλική Επανάσταση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιτυχία του αγώνα για την Ελληνική Ανεξαρτησία, ο οποίος αντλούσε δύναμη από τα ιδανικά της. Αλλά και στην ενοποίηση της Ιταλίας και της Γερμανίας, γράφοντας το τέλος της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Με έναν κάπως παράδοξο τρόπο, ήταν ένας Αυτοκράτορας, ο Ναπολέων Βοναπάρτης, που έφερε -άθελά του- τα ιδανικά της επανάστασης στις άκρες της ηπείρου.

Κάποιες από τις χώρες που κατάκτησε τον καλωσόρισαν -εσφαλμένα- ως κομιστή των νέων αυτών ιδεών. Οι περισσότεροι λαοί, αντιθέτως, ένοιωσαν για πρώτη φορά την ανάγκη να ενωθούν και να αντιμετωπίσουν τον κατακτητή με ένα νέο αίσθημα εθνικής ταυτότητας και να αντισταθούν στο δεσποτισμό του, υιοθετώντας τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης. Ο κόσμος είχε πάρει ένα δρόμο· όλοι οι Ναπολέοντες του σύμπαντος δεν μπορούσαν να τον αλλάξουν.

Το τρίπτυχο «ελευθερία, ισότης, αδελφότης», πήρε πολλές μορφές στα χρόνια που πέρασαν, το δικό μας «ψωμί, παιδεία, ελευθερία», ήταν μια από αυτές. Τα ιδανικά της, τσαλαπατημένα συχνά στο σύγχρονο κόσμο, δεν παύουν όμως να συνοδεύουν τους προοδευτικούς ανθρώπους στις άκρες της γης και να αποτελούν φάρο μας ακόμη και στις σκοτεινότερες στιγμές.

Ό,τι κι αν κάνουν οι Γάλλοι, αυτό θα τους το χρωστάμε για πάντα.

Η 14η Ιουλίου στην Ιστορία

1789, Παρίσι. Πέφτει το κάστρο της Βαστίλης, σηματοδοτώντας την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης.

1936, Νέα Υόρκη. Εναέρια άποψη του Αγάλματος της Ελευθερίας στο οποίο θα γίνουν οι εορτασμοί για την 147ή επέτειο της πτώσης της Βαστίλης.

1945, Σαϊγκόν. Αμερικανικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν τις αποθήκες καυσίμων του ιαπωνικού στρατού στη Σαϊγκόν.

1948, Ιερουσαλήμ. Πυρά πυροβολικού πάνω από την Πύλη του Δαυίδ, στην Ιερουσαλήμ, στις σφοδρές συγκρούσεις ανάμεσα σε Άραβες και Εβραίους για τον έλεγχο της πόλης.

1953, Καλιφόρνια. Τρεις από τις υποψήφιες για τον τίτλο της Μις Κόσμος: Από αριστερά η Μις Πουέρτο Ρίκο, η Μις Μεξικό, η Μις Ουρουγουάη, η Μις Αριζόνα, η Μις Παναμάς και η Μις Καναδάς.

1958, Βαγδάτη. Βαριά οπλισμένοι στρατιώτες στους δρόμους της Βαγδάτης, λίγες ώρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, που ανέτρεψε τη μοναρχία στη χώρα. Ο βασιλιάς Φεϊζάλ Β' και ο διάδοχος Αμπντουλάχ σκοτώθηκαν στο παλάτι.

1960, Μασαχουσέτη. Η Τζάκι Κένεντι διαβάζει την εφημερίδα που στο πρωτοσέλδό της ανακοινώνει την είδηση της υποψηφιότητας του συζύγου της, Τζον Φ. Κένεντι, για την προεδρεία των ΗΠΑ.

1966, Λας Βέγκας. Η Μπριζίτ Μπαρντό και ο Γκίντερ Γκρας λίγο μετά το γάμο τους που έγινε στο σπίτι ενός δικηγόρου.

1969 Νιούαρκ. Φυλετικές συγκρούσεις που έχουν ξεσπάσει στο Νιού Τζέρσεϊ, έχουν ως συνέπεια να τυλιχτούν στις φλόγες πολλά κτήρια και να σημειωθούν εκτεταμένες λεηλασίες.

1985, Βυρητός. Δύο Σιίτες μουσουλμάνοι, υπεύθυνοι για την αεροπειρατεία που σημειώθηκε σε αεροσκάφος που εκτελούσε την πτώση Αθήνα-Ρώμη, δίνουν συνέντευξη Τύπου στο αεροδρόμιο της Βυρητού, όπου και οδήγησαν το αεροπλάνο.

1985, Φιλαδέλφεια. Η εικόνα του σταδίου JFK, στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ την επόμενη μέρα της ολοήμερης συναυλίας Live Aid.

1992, Αθήνα. Γίνεται απόπειρα δολοφονίας εναντίον του υπουργού Οικονομικών, Ιωάννη Παλαιοκρασά, από τη «17 Νοέμβρη» στην πλατεία Συντάγματος. Στην απόπειρα, σκοτώνεται ο περαστικός Θάνος Αξαρλιάν.