Τι ισχύει για τις αμβλώσεις στην Ευρώπη: Σε ποιες χώρες απαγορεύεται, πού υπάρχουν άτυπα εμπόδια

Στην πλειοψηφία τους οι χώρες της ΕΕ επιτρέπουν την άμβλωση εντός του πρώτου τριμήνου της κύησης. Το ανώτατο επιτρεπτό χρονικό όριο είναι οι 22 εβδομάδες, κάτι που ισχύει στην Ισλανδία και την Ολλανδία.

Λίγες χώρες στην Ευρώπη, ωστόσο, παρέχουν στις γυναίκες απεριόριστη πρόσβαση στην άμβλωση. Οι περισσότερες απαιτούν να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Η απόκτηση γραπτής συγκατάθεσης από τις γυναίκες πριν από την άμβλωση είναι μία από αυτές.

Επιπλέον, η πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών επιβάλλουν ιατρικά περιττές διαδικασίες, όπως υποχρεωτικές περιόδους αναμονής μεταξύ των υποχρεωτικών συνεδριών για την παροχή συμβουλών και της καθαυτό διαδικασίας, η διάρκεια των οποίων ποικίλει και κυμαίνεται από δύο έως επτά μέρες, ανάλογα με τη χώρα.

Παράλληλα, ορισμένες χώρες στην Ευρώπη περιορίζουν την πρόσβαση σε άμβλωση για τις νεαρές γυναίκες. Σε αυτές τις χώρες, απαιτείται η συγκατάθεση των γονέων (ή των κηδεμόνων) πριν από την άμβλωση. Το όριο ηλικίας για τη γονική συναίνεση κυμαίνεται μεταξύ 13 και 18 ετών ανάλογα με τη χώρα.

Οι βορειότερες χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των πρώτων που νομιμοποίησαν τις αμβλώσεις, είναι οι πιο φιλελεύθερες.

Η Σουηδία βρίσκεται στο νούμερο 1 στον Άτλα Ευρωπαϊκών Πολιτικών για τις Αμβλώσεις της ΕΕ. Η λίστα αυτή καταρτίστηκε από ομάδες υπέρ της άμβλωσης και στην περίπτωση της Σουηδίας επιτρέπεται η άμβλωση μέχρι τη 18η εβδομάδα της εγκυμοσύνης.

Αντίθετα, σε χώρες της ανατολικής και νότιας Ευρώπης τα πράγματα δεν είναι το ίδιο ελεύθερα. Σε ορισμένες χώρες από αυτές, έχουν δοθεί σκληρές μάχες πάνω στο δικαίωμα της γυναίκας στην άμβλωση.

Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Πολωνία, τις αποφάσεις έλαβαν τα δικαστήρια και όχι οι δημοκρατικές πλειοψηφίες, οι οποίες στις περισσότερες χώρες υποστηρίζουν το δικαίωμα στην άμβλωση.

Η περίπτωση της Πολωνίας

Η Πολωνία είναι το επίκεντρο της συζήτησης για τις αμβλώσεις στην Ευρώπη μετά την εφαρμογή μιας σχεδόν ολοκληρωτικής απαγόρευσης το 2020, όταν ένα ανώτατο δικαστήριο έκρινε ότι οι εγκυμοσύνες δεν μπορούσαν να τερματιστούν λόγω εμβρυϊκών ανωμαλιών. Μόνες εξαιρέσεις στην απόφαση αποτελούν ο επιβεβαιωμένος βιασμός ή η αιμομιξία ή εάν απειλείται η ζωή της γυναίκας.

Η απαγόρευση είναι ένα οξύτατο πολιτικό ζήτημα, καθώς το δικαστήριο που εξέδωσε την απόφαση θεωρείται ότι βρίσκεται κοντά στην τωρινή κυβέρνηση και η απαγόρευση προωθήθηκε από ομάδες Καθολικών με επιρροή στο εσωτερικό της χώρας.

Η απόφαση έχει καταδικαστεί ευρέως ως επίθεση στα θεμελιώδη δικαιώματα, με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δηλώνουν ότι δεν πληρούσε τις απαιτήσεις δίκαιης δίκης λόγω έλλειψης ανεξαρτησίας από την κυβέρνηση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Πολωνία της σοβιετικής εποχής επέτρεψε για πρώτη φορά τις αμβλώσεις το 1932, πρoσφέροντας μερικές από τις ευρύτερες δυνατότητες πρόσβασης στην Ευρώπη και αποτελούσε προορισμό για γυναίκες που επιθυμούσαν να κάνουν άμβλωση.

Αλλά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, και υπό την επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας, το πολωνικό κοινοβούλιο το 1993 ψήφισε μια από τις αυστηρότερες απαγορεύσεις της Ευρώπης, υποστηρίζοντας ότι «κάθε άνθρωπος θα έχει εγγενές δικαίωμα στη ζωή από τη στιγμή της σύλληψης». Επιτρέπονταν μόνο τρεις κατηγορίες εξαιρέσεων: κίνδυνος για την υγεία ή τη ζωή της μητέρας, βιασμός ή αιμομιξία και σοβαρές ανωμαλίες του εμβρύου. Παρά τις μαζικές διαμαρτυρίες, ο ήδη αυστηρός νόμος έγινε αυστηρότερος ακόμα, όταν το 2020 το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας όρισε αντισυνταγματική την άμβλωση λόγω εμβρυϊκών ανωμαλιών. Η εξαίρεση αυτή χρησιμοποιείτο περισσότερο, αντιστοιχώντας σχεδόν στο σύνολο των 1.000 νόμιμων αμβλώσεων που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στη χώρα. Εκτιμάται ότι περίπου 100.000 με 150.000 παράνομες αμβλώσεις πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην Πολωνία, σύμφωνα με ακτιβιστές.

Οι υπόλοιπες εξαιρέσεις είναι επίσης προβληματικές για όσες επιθυμούν να κάνουν άμβλωση. Τα θύματα βιασμού έχουν προθεσμία μέχρι τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης και απαιτείται πιστοποιητικό από τον εισαγγελέα, το οποίο χρειάζεται πολύ χρόνο για να αποκτήσουν. Και ο ορισμός του τι συνιστά «σοβαρό» κίνδυνο για την υγεία μιας γυναίκας είναι πολύ ασαφής, ώστε οι γιατροί να ενεργούν πάντα αποφασιστικά. Όποιος θεωρείται ότι βοήθησε ή υποκίνησε μια παράνομη άμβλωση αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και οκτώ ετών.

Οι γυναίκες δεν μπορούν να τιμωρηθούν για τη λήψη χαπιού για την άμβλωση ή αν πραγματοποιήσουν άμβλωση στο εξωτερικό, αλλά δεν μπορούν να βοηθήσουν άλλους.

Κατακραυγή για τον θάνατο της Ιζαμπέλα

Η περίπτωση του θανάτου της 30χρονης Ιζαμπέλα Σαμπόρ πέρυσι τον Σεπτέμβριο πυροδότησε εκ νέου τη διαμάχη για το ζήτημα των αμβλώσεων στη χώρα, καθώς είναι η πρώτη που συνδέθηκε δημόσια με την απόφαση του δικαστηρίου.

Η Ιζαμπέλα είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο μετά από πρόωρο τοκετό όταν ήταν έγκυος 22 εβδομάδων.

Μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα, της είχαν πει ότι το έμβρυο είχε το σύνδρομο Έντουαρτς, μια σπάνια γενετική διαταραχή. Οι περισσότεροι που έχουν διαγνωστεί με την πάθηση πεθαίνουν προτού γεννηθούν. Ο γιατρός της της είπε να προετοιμαστεί για αυτό το αποτέλεσμα. Τότε η ίδια ζήτησε να κάνει έκτρωση για ιατρικούς λόγους.

Από το κρεβάτι του νοσοκομείου στην Pszczyna, στη νότια Πολωνία, η Ιζαμπέλα έστελνε μηνύματα στη μητέρα της, λέγοντάς της ότι οι γιατροί περίμεναν να σταματήσει να χτυπά η καρδιά του εμβρύου προτού τη χειρουργήσουν με καισαρική, σε μια προσπάθεια να αποφύγουν τη σήψη, που συνιστά αιτία θανάτου.

Όταν η αξονική έδειξε ότι το έμβρυο είχε πεθάνει, η Ιζαμπέλα μεταφέρθηκε στο χειρουργείο. Αλλά καθοδόν προς εκεί, η Ιζαμπέλα υπέστη καρδιακή ανακοπή και πέθανε, σύμφωνα με τον δικηγόρο της οικογένειάς της.

Όμως δεν έχει γίνει γνωστή καμία επίσημη αιτία θανάτου. Και, δεν είναι σαφές γιατί οι γιατροί της Ιζαμπέλα δεν προχώρησαν στην άμβλωση.

Η οικογένειά της υποστηρίζει ότι η Ιζαμπέλα είναι το πρώτο θύμα της τελευταίας αυστηροποίησης της νομοθεσίας για τις αμβλώσεις στην Πολωνία, ήδη από τους πιο περιοριστικούς στην Ευρώπη.

Το νοσοκομείο αρνείται ότι ακολουθήθηκε οποιαδήποτε αθέμιτη πρακτική, υποστηρίζοντας ότι όλες οι ιατρικές αποφάσεις ελήφθησαν λαμβάνοντας υπόψη τις νομικές διατάξεις που ισχύουν στην Πολωνία.

Η περίπτωση της Μάλτας

Η Μάλτα έχει το πιο αυστηρό πλαίσιο στην Ευρώπη. Οι αμβλώσεις είναι παράνομες υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, στην συντριπτικά Καθολική χώρα. Ωστόσο, οι γυναίκες παρακάμπτουν την απαγόρευση της χώρας, παραγγέλνοντας χάπια για την άμβλωση στο διαδίκτυο, ενώ άλλες πρέπει να ταξιδέψουν στο εξωτερικό για να κάνουν άμβλωση.

Η θέση της Μάλτας για τις αμβλώσεις βρέθηκε στο επίκεντρο νωρίτερα φέτος, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέλεξε την κεντροδεξιά ευρωβουλευτή Ρομπέρτα Μέτσολα ως πρόεδρο. Η Μέτσολα έχει αντιταχθεί σε πολλές εκθέσεις και ψηφίσματα που ζητούν πρόσβαση σε ασφαλή φροντίδα για τις αμβλώσεις.

Η περίπτωση της Αντρέα Προυντέντε

Όταν η Αντρέα Προυντέντε βρισκόταν στο δωμάτιο του νοσοκομείου στην Μάλτα, περιμένοντας την καρδιά του εμβρύου της να σταματήσει να χτυπά, της πρόσφεραν ψυχολογική υποστήριξη. Η Προυντέντε, μια Αμερικανίδα φωτογράφος, άρχισε να αποβάλλει στη 16η εβδομάδα της κύησης κατά τη διάρκεια διακοπών με τον σύντροφό της στο νησί της Μεσογείου και οι γιατροί της είπαν ότι δεν υπήρχε καμία ελπίδα. Αλλά λόγω του καρδιακού παλμού, και παρότι έθετε σε κίνδυνο τη ζωή της ίδιας της Προυντέντε που μπορούσε να πεθάνει από αιμορραγία και μόλυνση, οι γιατροί δεν επενέβαιναν για να τερματίσουν την -πολύ επιθυμητή κατά τα άλλα- εγκυμοσύνη της, λόγω της απαγόρευσης των αμβλώσεων στη χώρα.

Οι γιατροί είχαν αρνηθεί να πιστοποιήσουν ότι η γυναίκα είναι σε θέση να ταξιδέψει, αλλά έκτοτε έγιναν κάποιες ρυθμίσεις με βάση την ταξιδιωτική ασφάλιση του ζευγαριού προκειμένου η Προυντέντε να μπορέσει να ταξιδέψει στο ισπανικό νησί Μαγιόρκα.

Η δοκιμασία της έλαβε τέλος μετά από δύο εβδομάδες, οπότε η ίδια και ο σύντροφός της μπόρεσαν να αποχαιρετίσουν την κόρη τους.

Άτυπα εμπόδια σε χώρες όπου επιτρέπεται η άμβλωση

Άλλες χώρες στην ανατολική Ευρώπη προσπαθούν επίσης να περιορίσουν την πρόσβαση στις αμβλώσεις.

Στην Ουγγαρία, η δεξιά κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν, για παράδειγμα, έχει δεσμεύσει επιπλέον κονδύλια για τα νοσοκομεία με τον όρο ότι δεν κάνουν αμβλώσεις. Αν και η άμβλωση είναι νόμιμη στη χώρα, ο νόμος εξακολουθεί να είναι πολύ περιοριστικός όσον αφορά την επιβολή υποχρεωτικής περιόδου αναμονής, υποχρεωτικών συνεδριών για την παροχή συμβουλών και μια σειρά άλλων φραγμών, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι η περίθαλψη για την άμβλωση δεν καλύπτεται από δημόσια ασφάλιση υγείας ή προγράμματα επιδότησης.

Και στη Σλοβακία, οι νομοθέτες του κυβερνώντος κόμματος προσπάθησαν επανειλημμένα να περιορίσουν την πρόσβαση στις υπηρεσίες αμβλώσεων, αν και μέχρι στιγμής έχουν ηττηθεί οριακά κάθε φορά. Η νομοθεσία που απορρίφθηκε θα είχε παρατείνει την υποχρεωτική περίοδο αναμονής από 48 σε 96 ώρες.

Αλλά ακόμη και σε χώρες όπου η άμβλωση είναι νόμιμη, οι γυναίκες μπορεί να αντιμετωπίσουν άτυπα εμπόδια στην πρόσβαση στις υπηρεσίες άμβλωσης.

Στην Ιταλία, περίπου το 70% των γυναικολόγων της χώρας λένε ότι είναι κατά της διαδικασίας. Η κατάσταση δυσκολεύει τις γυναίκες να βρουν έγκαιρη πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις, με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων να επισημαίνει ότι ορισμένες έπρεπε να ταξιδέψουν στο εξωτερικό για να έχουν πρόσβαση στη φροντίδα που χρειάζονταν. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν παρόμοια εμπόδια στην Ισπανία, όπου η άμβλωση είναι νόμιμη, αλλά μερικές πρέπει να διανύσουν εκατοντάδες χιλιόμετρα για να βρουν έναν πάροχο.

Σημάδια προόδου

Στην Ιρλανδία μέχρι πρότινος απαγορεύονταν οι αμβλώσεις με μια συνταγματική τροποποίηση του 1983, υποκινούμενη από το Καθολικό αίσθημα. Σε δημοψήφισμα του 2018, το κοινό ψήφισε συντριπτικά υπέρ της ανατροπής της απαγόρευσης.

Ο Άγιος Μαρίνος ψήφισε τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων πέρυσι σε δημοψήφισμα.

Τα πράγματα έχουν αλλάξει και στη Γερμανία, όπου η συζήτηση για τις αμβλώσεις επικεντρώθηκε στην απαγόρευση της λεγόμενης διαφήμισης για τις αμβλώσεις. Τον Ιανουάριο, ο υπουργός Δικαιοσύνης της χώρας Μάρκο Μπουσμαν ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση συνασπισμού επρόκειτο να άρει την απαγόρευση, πράγμα που σήμαινε ότι οι γιατροί θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ποινικές διώξεις εάν δημοσίευαν πραγματικές πληροφορίες σχετικά με τις αμβλώσεις. Η άμβλωση εξακολουθεί να είναι τεχνικά παράνομη στη Γερμανία, αλλά επιτρέπεται υπό ορισμένες προϋποθέσεις, όπως η άμβλωση που πραγματοποιείται εντός των πρώτων 12 εβδομάδων της εγκυμοσύνης και αφού η γυναίκα λάβει συμβουλευτική υποστήριξη.

Η πανδημία του κορωνοϊού ανάγκασε τις χώρες να αντιμετωπίσουν εμπόδια και να βρουν λύσεις στη φροντίδα της αναπαραγωγικής υγείας των γυναικών. Μερικές από αυτές τις αλλαγές μπορεί να παραμείνουν. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, οι γυναίκες μπορούν να τερματίσουν μια πρόωρη εγκυμοσύνη στο σπίτι χρησιμοποιώντας χάπια για την άμβλωση μετά από διαβούλευση με τηλεϊατρική. Το Ηνωμένο Βασίλειο παρέτεινε τη χρήση χαπιών για αμβλώσεις στο σπίτι μέχρι τις 29 Αυγούστου.