Η λειψυδρία «σκοτώνει» την παρμεζάνα: Κίνδυνος στην Ιταλία λόγω κλιματικής αλλαγής

Επιμέλεια - Νοηματική απόδοση: Χρήστος Θ. Παναγόπουλος

Ο Πάδος, ο «Μεγάλος Ποταμός», όπως είναι γνωστός, διαδραματίζει αναπόσπαστο ρόλο στην ιστορία του έθνους. Πριν κατασκευαστούν γέφυρες, τα βαθιά νερά του προστάτευαν τους πολιτισμούς και στις δύο πλευρές του από τους εισβολείς που δεν μπορούσαν να τον διασχίσουν.

Στα μεταγενέστερα χρόνια, πόλεις και βιομηχανίες φύτρωσαν στις όχθες του και χρησιμοποίησαν το νερό για υδροηλεκτρική ενέργεια, μεταφορές και άρδευση. Κατά μήκος ορισμένων τμημάτων του ποταμού Πάδου, εργοστάσια επεξεργασίας μετατρέπουν το λασπώδες ποτάμι σε πόσιμο νερό.

Ο Πάδος τροφοδοτείται από το χειμερινό χιόνι στις Άλπεις και από τις έντονες βροχοπτώσεις την άνοιξη που συχνά οδηγούν σε καταστροφικές πλημμύρες. Σε μια καφετέρια κοντά στις όχθες του ποταμού, κοντά στην πόλη Μάντοβα, μια ράβδος μέτρησης στον τοίχο δείχνει πόσο ψηλά έχει ανέβει το νερό. Το 1951, άγγιξε σχεδόν την οροφή.

Όμως το 2022, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.

«Ένας ασυνήθιστα ξηρός χειμώνας σήμαινε ότι το λιώσιμο του χιονιού ήταν λιγοστό και οι ανοιξιάτικες βροχές ήταν σποραδικές, γεγονός που οδήγησε στη χειρότερη ξηρασία στις βόρειες περιοχές της Ιταλίας εδώ και περισσότερα από 70 χρόνια», επιβεβαίωσε μια ιταλική υπηρεσία της Περιφέρειας της Μάντοβα για τον ποταμό Πάδο.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η στάθμη των υδάτων στο «Μεγάλο Ποταμό» να έχει φτάσει στο «ναδίρ», σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Ένα γράφημα από τη δορυφορική αποστολή Copernicus Sentinel-2 του οργανισμού αποκαλύπτει πώς ο ποταμός έχει «συρρικνωθεί σημαντικά» στο διάστημα Ιουνίου 2020 και Ιουνίου 2022.

Πηγή γραφήματος: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος

Ανησυχία στις ιταλικές φάρμες λόγω της λειψυδρίας

Στη φάρμα γαλακτοπαραγωγής του Σιμόνε Μινέλι στις όχθες του ποταμού κοντά στη Μάντοβα, η προοπτική για το μέλλον της παραγωγής του τυριού παρμεζάνα είναι μάλλον ζοφερή.

«Το νερό είναι απαραίτητο μέρος της επιχείρησης για τη διατροφή του κοπαδιού μου, που περιλαμβάνει 300 βοοειδή Friesian», δήλωσε ο Μινέλι στο CNNi.

Οι αγελάδες του Μινέλι παράγουν 30 λίτρα (περίπου 6,6 γαλόνια) γάλα η καθεμία την ημέρα, το οποίο μετατρέπεται στο αυθεντικό τυρί παρμεζάνα Parmigiano Reggiano αυτής της περιοχής. Αν οι αγελάδες του δεν πίνουν από 100 έως 150 λίτρα νερό την ημέρα ή αν υπερθερμαίνονται, το γάλα δεν θα πληροί τις αυστηρές προδιαγραφές και το τυρί δεν θα λάβει την πολυπόθητη σφραγίδα έγκρισης.

Αλλά πέρα από το νερό στις γούρνες των βοοειδών, μεγάλη ανησυχία επικρατεί και σχετικά με το τι θα φάνε οι αγελάδες.

Ο Μινέλι χρησιμοποιεί το νερό από τον Πάδο κυρίως για την άρδευση των καλλιεργειών που τρέφουν τα βοοειδή του. Έδειξε στο CNNi ένα χωράφι σόγιας που δεν έχει αρδευτεί και υποφέρει από μικρά, μαραμένα φυτά που δεν θα θρέψουν τις αγελάδες του.

Ανησυχεί για τους περιορισμούς στο νερό, καθώς βλέπει τη στάθμη του Πάδου να πέφτει ακόμη περισσότερο, αλλά και από πού θα μπορούσε να αγοράσει ζωοτροφές.

«Είμαι πολύ ανήσυχος, το πάμε πλέον μέρα με τη μέρα. Αν δεν έχεις αρκετή τροφή για να ταΐσεις τις αγελάδες σου, πρέπει να μειώσεις την παραγωγή», σημείωσε ο Μινέλι.

Στην κοντινή κοινοπραξία Parmigiano Reggiano, το γάλα που προέρχεται από τις αγελάδες της φάρμας Μινέλι αναμιγνύεται με αυτό άλλων 20 γαλακτοπαραγωγών για την παραγωγή 52.000 κεφαλιών του περιζήτητου τυριού κάθε χρόνο. Αν το γάλα στερέψει, το τυρί δεν θα παρασκευαστεί.

Λίγο πιο πάνω στο ποτάμι, η Άντα Τζόρτζι έδειξε στο CNNi το αντλιοστάσιο που λειτουργεί από την κοινοπραξία, της οποίας προΐσταται εδώ και 20 χρόνια.

«Η κοινοπραξία αναγκάστηκε να πληρώσει για να αφαιρεθεί άμμος από την κοίτη του ποταμού, ώστε να μην φράζουν οι αντλίες», είπε η Τζόρτζι.

Μάλιστα, η κοινοπραξία πρόσθεσε ακόμη ένα μέτρο σωληνώσεων, για να χαμηλώσει ακόμη περισσότερο τις αντλίες αν η στάθμη του νερού συνεχίσει να πέφτει. Το νερό από το αντλιοστάσιο τροφοδοτεί έναν λαβύρινθο καναλιών που οδηγούν σε αρδευτικούς κόμβους και εργοστάσια επεξεργασίας.

Οι 150.000 πελάτες της κοινοπραξίας εξακολουθούν να λαμβάνουν νερό, αλλά καθώς η Τζόρτζι κοιτάζει τη στάθμη του Πάδου, λέει ότι ανησυχεί για το μέλλον.

«Η τελευταία φορά που ο ποταμός ήταν χαμηλά ήταν το 2003», δήλωσε στο CNNi.

«Αυτή τη φορά είναι πολύχειρότερα τα πράγματα. Υπάρχει έλλειψη βροχής, καθόλου χιόνι και υψηλές θερμοκρασίες. Δημιουργείται η περίφημη τέλεια καταιγίδα. Βρισκόμαστε σε ακραία κρίση», πρόσθεσε.

Αν δεν βρέξει - και δεν προβλέπεται ουσιαστική βροχή στο εγγύς μέλλον - τα πράγματα θα χειροτερέψουν. Στην πόλη του Μιλάνου, το οικονομικό κέντρο της Ιταλίας, ο δήμαρχος διέταξε να κλείσουν όλα τα διακοσμητικά σιντριβάνια και απαγόρευσε το πλύσιμο των ιδιωτικών οχημάτων ή το πότισμα των κήπων και των γκαζόν.

Στη μικρή πόλη Καστενάσο, κοντά στην Μπολόνια, απαγορεύεται σε κομμωτές και κουρείς να πλένουν τα μαλλιά των πελατών τους δύο φορές, σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης νερού πριν εξαντληθούν τα αποθέματα εκεί.

Εν τω μεταξύ, ένας εξαντλητικός καύσωνας έχει καταλάβει μεγάλο μέρος της νότιας Ιταλίας ήδη από τις αρχές Μαΐου.

Εστία κλιματικής κρίσης η Μεσόγειος

Οι επιστήμονες αποκαλούν την περιοχή της Μεσογείου εστία κλιματικής κρίσης. Η ανθρωπογενής κρίση έχει καταστήσει τους καύσωνες εδώ πιο συχνούς και έντονους και έχει οδηγήσει σε λιγότερες βροχοπτώσεις το καλοκαίρι. Οι θερμοκρασίες αναμένεται να είναι κατά 20% έως 50% υψηλότερες από τον παγκόσμιο μέσο όρο και οι ξηρασίες στην ευρύτερη περιοχή θα επιδεινωθούν μέχρι τα μέσα του αιώνα, ακόμη και αν ο κόσμος μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Εάν οι εκπομπές συνεχίσουν να βρίσκονται σε πολύ υψηλά επίπεδα, οι ξηρασίες και οι πυρκαγιές θα γίνουν τόσο σοβαρές που η συνέχιση της γεωργίας θα είναι δύσκολη. Ο τουρισμός θα γίνει επίσης λιγότερο ελκυστικός.

Η Ιταλία συνιστά μια αμιγώς εξαγωγική χώρα τροφίμων, παρέχοντας αγαθά όπως το σιτάρι σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Η ξηρασία επιδεινώνει την επισιτιστική κρίση που γίνεται έντονα αισθητή στα φτωχότερα μέρη του κόσμου. Και ο ποταμός Πάδος έχει τεράστια σημασία για τους Ιταλούς.

Ο συγγραφέας Τομπάιας Τζόουνς, του οποίου το βιβλίο «The Po - An Elegy for Italy's Longest River» παρακολουθεί την ιστορία του Πάδου, ακολούθησε όλο το μήκος του ποταμού για να αποτυπώσει τη σημασία του. Λέει ότι ο Πάδος είναι για την Ιταλία ό,τι είναι ο Τάμεσης για το Λονδίνο ή ο Μισισιπής για τις Ηνωμένες Πολιτείες.

«Για αιώνες, η ανησυχία ήταν για τις πλημμύρες του ποταμού, αλλά η κλιματική αλλαγή σημαίνει ότι ο ποταμός κινδυνεύει πλέον να στεγνώσει. Δεν είναι απλώς ένα ποτάμι, είναι μέρος της εθνικής ψυχής. Οι πόλεις κατά μήκος του Πάδου προσελκύουν τουρισμό και βιομηχανία. Ήταν σχεδόν μια τάφρος για την κεντρική Ιταλία που την κρατούσε ασφαλή από τους εισβολείς. Τώρα απειλείται και κανείς δεν ξέρει τι να κάνει για να τον σώσει», δήλωσε o Τζόουνς στο CNNi.

«We are in extreme crisis.» Italian parmesan producers fear for future amid droughtBy Barbie Latza Nadeau and Livia Borghese, CNNi