Πάρκα τσέπης: Γιατί είναι σημαντικά για το περιβάλλον - Ένας ειδικός μιλά στο CNN Greece

Γιατί είναι, όμως, σημαντικά τα πάρκα τσέπης και με ποιον τρόπο συμβάλλουν στην προσαρμογή του ανθρώπου απέναντι στην κλιματική αλλαγή; Το CNN Greece μίλησε με τον Περικλή Χατζηνάκο, διευθυντή της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Mamagea» για τα πάρκα τσέπης και την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας.

Όπως εξηγεί ο κ. Χατζηνάκος, γίνονται πράγματι κάποιες προσπάθειες ώστε η Τοπική Αυτοδιοίκηση να «αγκαλιάσει» το θεσμό των πάρκων τσέπης, αλλά υπάρχουν, όπως επισημαίνει, πολυσύνθετα και συχνά δυσεπίλυτα γραφειοκρατικά προβλήματα, που δεν βοηθούν σε επίπεδο διαδικασιών την άμεση υλοποίηση τέτοιων μικρών αστικών αναπλάσεων.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης

Κύριε Χατζηνάκο τι είναι τα πάρκα τσέπης και ποια η συμβολή τους το περιβάλλον;

Τα πάρκα τσέπης είναι μικρές αστικές «οάσεις» που αποτελούνται, κατά κύριο λόγο, από στοιχεία πρασίνου αλλά και υποδομές, οι οποίες μπορούν να προάγουν μια κοινωνικότητα. Δηλαδή, τη σύνδεση των ανθρώπων στις πόλεις και να αποτελέσουν σημεία χαλάρωσης αλλά και διενέργειας συλλογικών δραστηριοτήτων και δράσεων.

Το μέγεθος των πάρκων τσέπης επιτρέπει μια διαφορετική «ανάγνωση» του χώρου από τους πολίτες: Είναι σα να λέμε, για παράδειγμα, ότι έχουμε βγει στη μικρή πλατεία της γειτονιάς ή του χωριού, ίσως.

Τα πάρκα τσέπης βοηθούν το περιβάλλον και ειδικότερα το αστικό περιβάλλον, γιατί συνιστούν ένα εργαλείο για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, αλλά κυρίως για την προσαρμογή του ανθρώπου σ’ αυτή.

Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, θα πρέπει σε μία πόλη τα πάρκα τσέπης να μην είναι μεμονωμένες υποδομές, αλλά να συνιστούν ένα δίκτυο. Δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουμε αξιοσημείωτες αλλαγές στο σύγχρονο οικιστικό περιβάλλον, εάν έχουμε διαθέσιμο ένα και μόνο πάρκο τσέπης. Συνεπώς, απαιτείται ένας σχεδιασμός μακροπρόθεσμος, ο οποίος ταυτόχρονα επιτρέπει τη δικτύωση τέτοιων μικρών χώρων, ώστε αθροιστικά να λειτουργούν προς όφελος της πόλης.

Εννοείται ότι και μία – έστω ελάχιστη – παρέμβαση θεωρείται σημαντική, αλλά για να δει κανείς ουσιαστικές αλλαγές σε επίπεδο πόλης, τα πάρκα τσέπης θα πρέπει να συνιστούν ένα δίκτυο, όπου μεταξύ τους δεν απέχουν πολλά χιλιόμετρα. Θα πρέπει να έχουν τακτική γεωγραφική συχνότητα, ώστε με αυτόν τον τρόπο να μπορούμε να μιλάμε για περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος.

Επιπλέον τα πάρκα τσέπης συμβάλλουν θετικά και στη βιοποικιλότητα. Λόγω της φύσης και της αρχιτεκτονικής τους, επιτρέπεται να «φιλοξενούν» φυτά, τα οποία μπορεί να είναι μελιτοφόρα και να ευνοούν την προσέλκυση ωφέλιμων εντόμων, όπως οι μέλισσες.

Συνοπτικά, υπάρχουν 12 λόγοι για τους οποίους τα πάρκα τσέπης είναι ωφέλιμα και είναι οι εξής:

1.Ρυθμίζουν ευνοϊκά τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος
2. Προστατεύουν από την ηλιακή ακτινοβολία
3. Μειώνουν την ηχορύπανση
4. Βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα, είναι εξαιρετικά φίλτρα
για τους αστικούς ρύπους
5. Βελτιώνουν την ποιότητα του εδάφους, προστατεύουν από τις πλημμύρες
6. Προσφέρουν καταφύγιο και τροφή στα πουλιά, συμβάλουν στην βιοποικιλότητα των πόλεων
7. Δημιουργούν χώρους συνάντησης και ανάπτυξης σχέσεων
8. Μειώνουν το άγχος, και συμβάλουν την ψυχική υγεία
9. Ζωντανεύουν οικονομικά τον αστικό χώρο
10. Αναβαθμίζουν αισθητικά και ποιοτικά το αστικό τοπίο
11. Αυξάνουν την αξία των ακινήτων
12. Αυξάνουν την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων

Πότε ξεκίνησε η ιδέα για την υλοποίηση των πάρκων τσέπης; Τι ήταν εκείνο που δημιούργησε την ανάγκη να υλοποιηθεί η ιδέα αυτή;

Η ιδέα των πάρκων τσέπης δεν είναι πρόσφατη. Το πρώτο πάρκο τσέπης που κατασκευάστηκε ποτέ, εντοπίζεται στη Νέα Υόρκη, όπου ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 υπήρχε σοβαρό πρόβλημα άναρχης δόμησης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η πόλη να πάσχει από «ανάσες» πράσινου μεταξύ των αχανών εκτάσεων τσιμέντου και κτηρίων.

Την περίοδο 1964 – 1965 ότι η ιδέα της δημιουργίας μικρών πάρκων στη Νέα Υόρκη ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής από την Ένωση Πάρκων, Park Association με επικεφαλής τη Γουίτνι Νορθ Σέιμουρ.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, με βάση τη δική μου εμπειρία, η ιδέα ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη από την ομάδα του Γιώργου Τούλα, την πρωτοβουλία «Η Θεσσαλονίκη αλλιώς», το 2013 – 2014, όπου έγιναν κάποιες παρεμβάσεις σε χώρους που ήταν αναξιοποίητοι.

Ωστόσο, οι παρεμβάσεις αυτού του είδους δεν είχαν επιτυχή έκβαση, δηλαδή η γειτονιά δεν τις «αγκάλιασε» και δεν συντήρησε τα πάρκα τσέπης. Ουσιαστικά, για να πετύχει ένα πάρκο τσέπης το σκοπό του, θα πρέπει να καταλάβουμε – σε πρώτο στάδιο – εάν η γειτονιά, ο κόσμος που ζει σε μια συγκεκριμένη περιοχή, το έχει πραγματικά ανάγκη και θα το υποστηρίξει. Πρέπει να μιλήσουμε και να συνεργαστούμε με τους ανθρώπους, να τους εντάξουμε στο σχεδιασμό και να τους ευαισθητοποιήσουμε ως προς το οφέλη που μπορεί να έχει μια τέτοια μικρή αστική ανάπλαση.

Πώς εξελίσσεται στην Ελλάδα ο θεσμός των πάρκων τσέπης; Έχει απήχηση, υπάρχει στήριξη από φορείς όπως για παράδειγμα η Τοπική Αυτοδιοίκηση;

Στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ακόμη ευρέως κατανοητή και η αξία αλλά και η σημασία των πάρκων τσέπης.

Εν μέσω πανδημίας, είδαμε μια ιδιωτική πρωτοβουλία εταιρειών σε συνεργασία με την Κοινωνία των Πολιτών (φορείς και συλλογικότητες) και την Τοπική Αυτοδιοίκηση να προχωρά σε κάποιες παρεμβάσεις, με μικρές αστικές αναπλάσεις.

Ωστόσο, πολύ φοβάμαι ότι κάποιες πρωτοβουλίες δεν έχουν το δέοντα σχεδιασμό και συνεπώς θα καταλήξουμε να μιλάμε για «πυροτεχνήματα».

Οι μεγάλες πόλεις της Ελλάδας έχουν αρκετούς αδόμητους χώρους, τα οποία ονομάζονται «αστικά κενά», τα οποία δεν αξιοποιούνται, επειδή υπάρχουν δυσεπίλυτα γραφειοκρατικά ζητήματα, γεγονός που εμποδίζει τη βέλτιστη αξιοποίησή τους, με γνώμονα το περιβάλλον.

Άρα, αν θα θέλαμε να μιλήσουμε για τη βελτιστοποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θεωρώ ότι δεν έχουμε προχωρήσει αρκετά.

Η ένταση της κλιματικής αλλαγής είναι τόσο μεγάλη πλέον, που πρέπει πλέον να κατανοήσουμε ότι θα πρέπει να υπάρξει ριζοσπαστική παρέμβαση σε επίπεδο νομοθεσίας ως προς τη διαχείριση του αστικού χώρου.

Για παράδειγμα, έχουμε ένα αστικό κενό, έναν αδόμητο χώρο που μπορεί να έχει δύο, τρεις ή και περισσότερους ιδιοκτήτες. Αυτός ο χώρος μένει αναξιοποίητος και μπορεί να βρίσκουμε μέσα σε αυτόν μπάζα, σκουπίδια ή ξερά χόρτα που μπορεί να οδηγήσουν σε πυρκαγιές – ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Αφενός ο ιδιοκτήτης οφείλει να διατηρεί αυτό το χώρο καθαρό, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει, αφετέρου υπάρχει αυτή η αδράνεια. Εκεί, λοιπόν, θα μπορούσε για παράδειγμα, να τεθεί ζήτημα χρησικτησίας: Ο χρήστης γίνεται ιδιοκτήτης, ο ιδιοκτήτης δεν ασχολείται τόσα χρόνια, άρα ως Δήμος πρέπει να έχω το δικαίωμα να παρέμβω, με γνώμονα το περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος.

Εάν βλέπουμε ότι ένας ιδιοκτήτης δεν ασχολείται, τότε να παρεμβαίνει η Τοπική Αυτοδιοίκηση και να λέει ότι λόγω της αχρησίας παρεμβαίνω και κάνω μια χρήσιμη ανάπλαση του χώρου.

Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές πλέον: Βάσει της Έκθεσης για την Κλιματική Αλλαγή, δεν μιλάμε για το μετριασμό του φαινομένου, αυτό το έχουμε χάσει πια. Στο εξής είναι αδήριτη η ανάγκη προσαρμογής του ανθρώπου στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Συνεπώς, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή χωρίς αστικές υποδομές, οι οποίες θα αποτρέπουν έκτακτα καιρικά κλιματικά φαινόμενα και θα ενισχύουν την ανθεκτικότητα των πόλεων, είναι πλέον μονόδρομος.

Δυστυχώς, για να γίνει αυτό θα πρέπει οι εκάστοτε κυβερνήσεις και αυτοδιοικήσεις να «σπάσουν αυγά». Τα πάρκα τσέπης οφείλουν να απελευθερωθούν από τις πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες, ώστε να πούμε ότι γίνεται κάτι ουσιαστικό. Εν κατακλείδι, χρειάζονται ρηξικέλευθες αλλαγές σε επίπεδο νομοθεσίας.