Κριμιζής στο CNN Greece: Τα παράδοξα του Voyager 1, η μεγάλη του συνεισφορά και το επόμενο ορόσημο

Με τη βοήθεια του κορυφαίου ακαδημαϊκού - διαστημικoύ επιστήμονα, μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, Σταμάτη Κριμιζή, επιχειρούμε να κατανοήσουμε σε τι συνίστανται αυτές οι παραδοξότητες, πόσο αξιόπιστη μπορεί να είναι πλέον για τους επιστήμονες αυτή η υπερήλικη διαστημική αποστολή, τι μάθαμε στον περίπου μισό αιώνα περιπλάνησής της και ποια ορόσημα μέλλει να περάσουμε.

Παρά την προχωρημένη του ηλικία αλλά και την απόσταση 23,3 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη όπου βρίσκεται, το Voyager 1 εξακολουθεί να λαμβάνει και να εκτελεί τις εντολές που του στέλνει η NASA, καθώς και να συλλέγει και να στέλνει πίσω επιστημονικά δεδομένα.

Υπάρχει, ωστόσο, ένα «αλλά». Οι ενδείξεις του δεν ταιριάζουν με αυτό που κάνει στην πραγματικότητα το Voyager. «Οι ανακαλύψεις των δύο Voyager είναι ανεκτίμητες» τονίζει ο κ. Κριμιζής.

«Μας χάρισαν "μάτια" σε μακρινούς κόσμους του διαστήματος, και για πρώτη φορά η ανθρωπότητα άρχισε να καταλαβαίνει τι έκρυβαν οι "θολές εικόνες" που βλέπαμε από τα τηλεσκόπια της Γης. Όμως η τεχνολογία της δεκαετίας του 70 υστερεί σε σχέση με τα σημερινά συστήματα. Για παράδειγμα, η μνήμη του υπολογιστή που βρίσκεται πάνω στο διαστημόπλοιο είναι εκατομμύρια φορές μικρότερη από τη μνήμη ενός σύγχρονου κινητού τηλεφώνου. Η κωδικοποίηση, λοιπόν, των πληροφοριών για τα διάφορα συστήματα είναι κάπως "πρωτόγονη". Δηλαδή, ενώ το σύστημα του διαστημοπλοίου μάς ενημερώνει πως βρίσκεται σε μια κατάσταση "Α", στην πραγματικότητα είναι σε μια κατάσταση "Β". Αυτή είναι και η ουσία του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε με το Voyager 1».

Δεδομένης της ηλικίας του αλλά και της απόστασής του από τη Γη η αξιοπιστία των πληροφοριών του δέχεται, επομένως, ένα κάποιο πλήγμα.

Όχι όμως αρκετό για να βλάψει την... υπόληψή του.

«Έχουμε εναλλακτικούς τρόπους για να ελέγχουμε την αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνουμε. Το πείραμα της ομάδας μας μετράει, μεταξύ άλλων, κοσμικές ακτίνες των οποίων η ένταση είναι απόλυτα σταθερή στο Γαλαξία, και οι παρατηρήσεις μας δείχνουν ότι δεν υπήρξε καμία αλλαγή. Επίπλέον, η ισχύς του σήματος που έφτανε από το διαστημόπλοιο στη Γη δεν άλλαξε, κάτι που σημαίνει ότι η κεραία του διαστημόπλοιου συνεχίζει να στοχεύει τη Γη με μεγάλη ακρίβεια, περίπου 0,000001 της μοίρας. Θα πρέπει ακόμα να προσθέσω ότι η ισχύς του σήματος που φθάνει στην κεραία που βρίσκεται στη Γη είναι της τάξης του ενός χιλιοστού του τρισεκατομμυρίου του βάττ», λέει ο ομότιμος διευθυντής Διαστημικών Προγραμμάτων του πανεπιστημίου Johns Hopkins.

Κατασκευασμένα στο Jet Propulsion Laboratory στη Νότια Καλιφόρνια, και χρηματοδοτημένα από την NASA, τα δύο Voyager εκτοξεύτηκαν το 1977 από το ακρωτήριο Κανάβεραλ, για να επωφεληθούν από την ευνοϊκή θέση των πλανητών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970. Παρόλο που είχαν οριστεί επισήμως για να μελετήσουν μόνο τα πλανητικά συστήματα του Δία και του Κρόνου, οι διαστημικοί ανιχνευτές ήταν σε θέση να συνεχίσουν την αποστολή τους.

Άραγε τα περίεργα σήματα αλλάζουν τα σχέδια των επιστημόνων ως προς την επικοινωνία με τον διαστρικό χώρο;

«Προς το παρόν δεν αλλάζει τίποτα. Όλα τα δεδομένα που συλλέγουμε δείχνουν ότι το διαστημόπλοιο λειτουργεί κανονικά και στοχεύει με ακρίβεια την κεραία στη Γη όπως κάνει τα τελευταία 45 χρόνια. Απλά, έχει "ανάψει το λαμπάκι" που λέει ότι δεν στοχεύει καλά. Όλοι έχουμε δει κάποιο αντίστοιχο λαμπάκι στο αυτοκίνητό μας, το οποίο ενώ προειδοποιεί ότι ένα σύστημα του αυτοκινήτου αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, όταν το ελέγξουμε στο συνεργείο διαπιστώνουμε πως το σύστημα λειτουργεί κανονικά, αλλά το λαμπάκι έχει χαλάσει. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με το Voyager 1. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε εντοπίσει κάτι που να επηρεάζει την κανονική λειτουργία του».

Στις 25 Αυγούστου του 2012 το Voyager 1 έγινε το πρώτο αντικείμενο κατασκευασμένο από τον άνθρωπο που εισήλθε στην ανεξερεύνητη περιοχή του διαστήματος γνωστή ως διαστρικό διάστημα, ταξιδεύοντας «περισσότερο από οποιονδήποτε, ή οτιδήποτε, στην ιστορία».

Η πολυετής «σταδιοδρομία» του καθιστά εξαιρετικά δύσκολο το να μπορέσει να σταχυολογήσει κανείς τη συνεισφορά του: «Οι ανακαλύψεις των Voyagers είναι αναρίθμητες!», υπογραμμίζει ο κ. Κριμιζής, μέλος της ομάδας που έφτιαξε τα όργανα για τα δύο σκάφη.

«Δεν ξέρω από πού να αρχίσω: από τα ηφαίστεια στην Ιώ, μέχρι τον υπόγειο ωκεανό στην Ευρώπη (και οι δύο δορυφόροι του Δία), την "μολυσμένη" ατμόσφαιρα του Τιτάνα στον Κρόνο, τους δακτυλίους του Ουρανού και του Ποσειδώνα, τα κρυο-ηφαίστεια του τελευταίου στο φεγγάρι του, τον Τρίτωνα, και πολλά άλλα. Πρόσφατα, τα Voyager ανακάλυψαν του σύνορο του ηλιακού μας συστήματος με τον Γαλαξία, σε απόσταση 18,3 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη και τώρα ταξιδεύουν στο μεσοαστρικό χώρο».

Ως άνθρωπος που έχει καταφέρει να «ταξιδέψει» με τα διαστημικά του όργανα σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος και μάλιστα να βγει και έξω από αυτό, η απάντηση του κ. Κριμιζή ως προς το ποιο θεωρεί ως το πιο αξιοθαύμαστο που έχει καταφέρει η ανθρωπότητα να μάθει, με τη βοήθεια των Voyagers, αναφορικά με τον κόσμο που μας περιβάλλει και τις δυνατότητές του, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

«Κατά τη δική μου εκτίμηση, η πιο σημαντική ανακάλυψη είναι η ύπαρξη νερού σχεδόν σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος: στον Άρη, στα φεγγάρια του Δία και του Κρόνου, μάλλον και σε αυτά του Ουρανού, αλλά και στον Τρίτωνα που είναι φυσικός δορυφόρος του Ποσειδώνα. Ακόμη και στον παγωμένο Πλούτωνα υπάρχει πάγος νερού. Αυτό υποδεικνύει ότι υπό κατάλληλες προυποθέσεις είναι δυνατή η ανάπτυξη βιολογικής δραστηριότητας σε ετερογενή περιβάλλοντα».

Όταν κάποτε ρώτησαν τον Στίβεν Χόκινγκ ποια επιστημονική ανακάλυψη θα ήθελε να προλάβει να δει στη ζωή του, εκείνος έδειξε την ενέργεια σύντηξης να γίνεται στην πραγματικότητα πηγή ενέργειας. Ποια θα ήταν η απάντηση του κ. Κριμιζή: «Προφανώς ο Χόκινγκ όχι μόνο δεν πρόλαβε να ζήσει την υλοποίηση αυτής της τεχνολογίας, αλλά αν λάβουμε υπόψιν μας τη ρήση πως "Η ενέργεια από σύντηξη είναι η τεχνολογία του μέλλοντος, και πάντοτε θα είναι" μπορούμε να καταλάβουμε πόσο δύσκολο είναι αυτό το εγχείρημα. Η δική μου ευχή θα ήταν να αποδείξουμε ότι υπάρχει βιολογική δραστηριότητα εκτός της Γης, κάπου στο πλανητικό μας σύστημα, ή/και πέρα από αυτό. Οι σημασία μιας τέτοιας ανακάλυψης για το ανθρώπινο είδος θα είναι συγκλονιστική», λέει ο κορυφαίος αστροφυσικός, ο οποίος τον Ιούλιο θα προεδρεύσει της Επιστημονικής Οργανωτικής Επιτροπής, στο Παγκόσμιο Συνέδριο Διαστημικής Έρευνας COSPAR Athens 2022.

Ποιο είναι, όμως, το επόμενο διαστημικό όριο που πρέπει να «σπάσει» η ανθρωπότητα; Να μάθουμε κι άλλα μυστικά του σύμπαντος ή να εξερευνήσουμε τους ήδη υπάρχοντες πλανήτες ώστε να βρούμε αναλογίες με τη γη και –γιατί όχι- πιθανότητες εποικισμού τους μιας και οι δυνατότητες του πλανήτη μας μοιάζουν πεπερασμένες;

«Το πιο σημαντικό μελλοντικό επίτευγμα για την ανθρωπότητα δεν είναι στο διάστημα, αλλά αφορά στην επιβίωση του Πλανήτη Γη, του λίκνου της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο πλανήτης απειλείται από τη δραστηριότητά μας, κυρίως την κλιματική καταστροφή εάν δεν την προλάβουμε εγκαίρως. Βέβαια, υποθέτω ότι δεν θα αυτοκτονήσουμε ένεκα ενός πυρηνικού πολέμου».

*Από 16 έως 24 Ιουλίου 2022 διοργανώνεται στην Αθήνα 44 η Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Επιτροπής Διαστημικής Έρευνας, η COSPAR Athens 2022, η οποία θεωρείται η κορωνίδα των παγκόσμιων συνεδρίων διαστημικής έρευνας και τεχνολογίας. Πρόεδρος της Επιστημονικής Οργανωτικής Επιτροπής θα είναι ο Δρ. Σταμάτης Κριμιζής.