Στο μυαλό του Ερντογάν: Τι κρύβεται πίσω από τις απειλές της Τουρκίας για εισβολή στη Συρία

Επιμέλεια - Νοηματική απόδοση: Χρήστος Θ. Παναγόπουλος

Σύμφωνα με το Associated Press, οι εντάσεις στην ευρύτερη περιοχή παραμένουν υψηλές. Σχεδόν δεν περνάει ημέρα χωρίς ανταλλαγή πυρών και βομβαρδισμών μεταξύ των υποστηριζόμενων από τις ΗΠΑ Κούρδων μαχητών της Συρίας και των τουρκικών δυνάμεων και των υποστηριζόμενων από την Τουρκία ενόπλων της συριακής αντιπολίτευσης.

Αναλυτές λένε ότι ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται τον πόλεμο στην Ουκρανία, για να προωθήσει τους δικούς του στόχους στη γειτονική Συρία - χρησιμοποιώντας ακόμη και τη δυνατότητα της Τουρκίας ως μέλος του ΝΑΤΟ να ασκήσει βέτο στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη Συμμαχία ως πιθανό μοχλό πίεσης.

Όμως, μια μεγάλη εισβολή της Άγκυρας συνοδεύεται από κινδύνους και επιπλοκές, απειλώντας να διαταράξει τους δεσμούς της Τουρκίας τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με τη Ρωσία. Κινδυνεύει επίσης να δημιουργήσει ένα νέο κύμα εκτοπισμού σε μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο περιοχή όπου οι δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους εξακολουθούν να παραμονεύουν στις σκιές.

Οι φιλοδοξίες της Τουρκίας

Μέσα στο Μάιο, ο Ερντογάν έδωσε το περίγραμμα των σχεδίων του για την επανάληψη των τουρκικών επιχειρήσεων, που έχουν ως στόχο τη δημιουργία μιας «νεκρής ζώνης» μήκους 30 χιλιομέτρων στη Συρία, κατά μήκος των νοτίων συνόρων της.

Ο Τούρκος πρόεδρος επιθυμεί διακαώς μια διασυνοριακή εισβολή εναντίον των συμμάχων με τις ΗΠΑ Κούρδων μαχητών της Συρίας. Ο Ερντογάν ήθελε να δημιουργήσει αυτή τη ζώνη το 2019, αλλά η στρατιωτική επιχείρηση που διεξήγαγαν τα τουρκικά στρατεύματα απέτυχε.

«Θα χιμήξουμε επάνω τους ξαφνικά μια νύχτα. Και έτσι πρέπει», δήλωσε ο Ερντογάν, χωρίς να δώσει κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

Ήδη από το 2016, η Τουρκία έχει εξαπολύσει συνολικά τρεις μεγάλες επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Συρίας, με στόχο την κύρια κουρδική πολιτοφυλακή της Συρίας - τις Μονάδες Προστασίας του Λαού ή YPG – την οποία η Άγκυρα έχει χαρακτηρίσει «τρομοκρατική οργάνωση». Μάλιστα, εκτιμά πως πρόκειται για τον κύριο βραχίονα του παράνομου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Υπενθυμίζεται ότι το PKK διεξάγει εδώ και δεκαετίες μια εξέγερση εντός της Τουρκίας κατά της κυβέρνησης στην Άγκυρα.

Ωστόσο, το YPG αποτελεί την «ραχοκοκαλιά» των δυνάμεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στη μάχη κατά των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους και έχει αποδειχθεί κορυφαίος σύμμαχος των Αμερικανών στη Συρία.

Η Τουρκία, μέσω των τριών προηγούμενων στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Συρία, έχει θέσει ήδη υπό τον έλεγχό της ένα μεγάλο κομμάτι του συριακού εδάφους, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Αφρίν, Τελ Αμπιάντ και Τζαραμπλούς.

Η Άγκυρα σχεδιάζει να κατασκευάσει χιλιάδες οικιστικές μονάδες σε αυτές τις περιοχές, για να εξασφαλίσει αυτό που λέει ότι θα είναι η «εθελοντική επιστροφή» 1 εκατομμυρίου από τα 3,7 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που βρίσκονται σήμερα επί τουρκικού εδάφους.

Ο Ερντογάν δήλωσε την Τετάρτη (02/06) ότι τα τουρκικά στρατεύματα στοχεύουν τώρα να καταλάβουν νέες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Τελ Ριφάατ και Μανμπίτζ. Η τελευταία βρίσκεται σε μια σημαντική διασταύρωση δρόμων στον αυτοκινητόδρομο δυτικά-ανατολικά της Συρίας, γνωστό ως Μ4.

Η Τουρκία λέει ότι οι Κούρδοι μαχητές της Συρίας χρησιμοποιούν το Τελ Ριφάατ ως βάση για να επιτίθενται σε περιοχές που κατέχουν οι υποστηριζόμενοι από την Τουρκία μαχητές της συριακής αντιπολίτευσης.

Υπήρξαν επίσης αναφορές ότι τα τουρκικά στρατεύματα ενδέχεται να εισέλθουν στη στρατηγική συνοριακή πόλη Κομπάνι, όπου ο αμερικανικός στρατός και οι Κούρδοι μαχητές ενώθηκαν για πρώτη φορά για να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος το 2015. Η πόλη έχει ισχυρό συμβολισμό για τους Κούρδους της Συρίας και τις φιλοδοξίες τους για αυτοκυριαρχία σε αυτό το τμήμα της Συρίας.

Τουρκικές επιχειρήσεις στη Συρία - Γιατί τώρα;

Διεθνείς αναλυτές λένε ότι ο Ερντογάν πιθανότατα βλέπει μια συρροή περιστάσεων, τόσο διεθνών όσο και εσωτερικών, που καθιστούν μια επιχείρηση στη Συρία περισσότερο επίκαιρη από ποτέ. Οι Ρώσοι είναι απασχολημένοι με τον πόλεμο στην Ουκρανία και οι Αμερικανοί χρειάζονται τον Ερντογάν για να αποσύρει τις αντιρρήσεις του στην επέκταση του ΝΑΤΟ, ώστε να συμπεριλάβει τη Φινλανδία και τη Σουηδία.

«Διαισθάνονται (ενν. οι Τούρκοι) μια ευκαιρία να προσπαθήσουν να πάρουν παραχωρήσεις από τη Δύση», δήλωσε ο Άαρον Στάιν, επικεφαλής έρευνας στο Ινστιτούτο Έρευνας Εξωτερικής Πολιτικής στη Φιλαδέλφεια.

Μια επίθεση στη Συρία θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί, για να συσπειρώσει τους Τούρκους εθνικιστές ψηφοφόρους σε μια εποχή που η οικονομία τους βρίσκεται σε ύφεση, με τον πληθωρισμό να τρέχει στο 73,5%. Η Τουρκία πρόκειται να διεξαγάγει προεδρικές και βουλευτικές εκλογές το 2023 και οι προηγούμενες εισβολές στη Συρία για την εκδίωξη των YPG έχουν ενισχύσει την υποστήριξη προς τον Ερντογάν σε προηγούμενες ψηφοφορίες.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν σημάδια κινητοποίησης που να παραπέμπουν σε επικείμενη εισβολή, αν και ο τουρκικός στρατός θα μπορούσε να κληθεί αρκετά γρήγορα. Οι Κούρδοι μαχητές της Συρίας, ωστόσο, λένε ότι λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους την τελευταία απειλή της Τουρκίας και προετοιμάζονται για μια πιθανή επίθεση.

Προειδοποιούν, μάλιστα, ότι μια εισβολή θα επηρέαζε τον συνεχιζόμενο αγώνα τους κατά του Ισλαμικού Κράτους και την ικανότητά τους να προστατεύουν τις φυλακές στη βόρεια Συρία, όπου χιλιάδες εξτρεμιστές, πολλοί από τους οποίους είναι ξένοι υπήκοοι, έχουν κλειστεί από τότε που το Ισλαμικό Κράτος ηττήθηκε εδαφικά πριν από τρία χρόνια.

Οι δεσμοί της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και την Ρωσία

Μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επιχείρηση ενέχει υψηλούς κινδύνους και είναι πιθανό να προκαλέσει την οργή τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας, οι οποίες έχουν επίσης στρατιωτική παρουσία στη βόρεια Συρία.

Η Τουρκία και η Ρωσία υποστηρίζουν αντίπαλες πλευρές στην 11ετή σύγκρουση της Συρίας, αλλά συντονίζονται στενά στο βόρειο τμήμα της χώρας. Ενώ η Ρωσία δεν έχει σχολιάσει επίσημα, τις τελευταίες ημέρες έχει στείλει μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα σε μια βάση κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, σύμφωνα με ακτιβιστές της συριακής αντιπολίτευσης.

Ως ένας από τους στενότερους συμμάχους της Δαμασκού, ο ρόλος της Ρωσίας στη Συρία υπήρξε υψίστης σημασίας για τη μεταστροφή της ροής της σύγκρουσης στη Συρία - η οποία ξεκίνησε εν μέσω των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης το 2011 - υπέρ του Σύρου προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ. Οι μαχητές της συριακής αντιπολίτευσης υποβιβάστηκαν σε έναν θύλακα στα βορειοδυτικά και στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας.

Αλλά με τη Μόσχα επικεντρωμένη στην Ουκρανία, είναι απίθανο ο Βλαντίμιρ Πούτιν να σταθεί εμπόδιο στον Ερντογάν για αυτό που ουσιαστικά είναι απλώς μια λωρίδα γης κατά μήκος των νότιων συνόρων της Τουρκίας.

Η Ουάσινγκτον έχει καταστήσει σαφή την αντίθεσή της σε μια τουρκική στρατιωτική εισβολή, λέγοντας ότι θα έθετε σε κίνδυνο τα σκληρά κερδισμένα κέρδη στην εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους.

«Αναγνωρίζουμε τις νόμιμες ανησυχίες της Τουρκίας για την ασφάλεια στα σύνορά της. Αλλά και πάλι, ανησυχούμε ότι οποιαδήποτε νέα επίθεση θα υπονομεύσει περαιτέρω την περιφερειακή σταθερότητα», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Νεντ Πράις.

Ο αναλυτής Στάιν είπε ότι οποιαδήποτε επιχείρηση θα ήταν περίπλοκη λόγω της ρωσικής παρουσίας και στα δύο πιθανά hotspots, το Κομπάνι και το Τελ Ριφάατ.

Το αν θα πραγματοποιηθεί μια επιχείρηση καταλήγει στο ερώτημα για το πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να φτάσει ο Ερντογάν στη Συρία, ιδιαίτερα στην περιοχή του Κομπάνι και γύρω από αυτήν - και αν θα παραμείνει αδιαμφισβήτητος από τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον.

«Πόσο μεγάλο ρίσκο θέλει να πάρει; Με βάση τα στοιχεία που έχουμε, εκτιμάμε πως αναλαμβάνει μεγάλο ρίσκο», δήλωσε ο Στάιν.

EXPLAINER: What is behind Turkey’s Syria incursion threats? By Bassem Mroue and Zeynep Bilginsoy via AP