Πώς ο Πούτιν άλλαξε την αγορά αερίου και πόσο μακριά είναι η Ευρώπη από ενεργειακό «μπλακ άουτ»;

Επιμέλεια: Εύα Σεϊντή

Οι χώρες της ΕΕ πασχίζουν να καταλάβουν πώς θα συνεχίσουν να πληρώνουν για το ρωσικό φυσικό αέριο χωρίς να παραβιάζουν τις κυρώσεις, μετά την πρόσφατη απαίτηση του Βλαντιμίρ Πούτιν οι αποκαλούμενες «μη φιλικές χώρες» να πληρώνουν για την ενέργειά τους σε ρούβλια.

Καθώς επίκεινται νέες πληρωμές ρωσικού αερίου κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου, εγείρονται ανησυχίες για εμπλοκή αν δεν βρεθεί σύντομα κάποια λύση.

Η συζήτηση στην Ευρώπη για οικειοθελή απεξάρτηση του μπλοκ από τις ενεργειακές εξαγωγές της Μόσχας, αναμένεται να κορυφωθεί αυτήν την εβδομάδα ωστόσο η πραγματική «απορωσοποίηση» της ευρωπαϊκής ενέργειας είναι πιθανό να κρατήσει περισσότερο, παρατηρεί το Politico.

Στο μεταξύ, οι εταιρείες πρέπει να βρουν έναν τρόπο να πληρώσουν.

Η Κομισιόν προσπάθησε να εξηγήσει στις εταιρείες τι πρέπει να κάνουν, ωστόσο οι οδηγίες είναι συγκεχυμένες και οι εταιρείες ζητούν περισσότερη διαφάνεια από τις εταιρείες τους.

Τι γνωρίζουμε ήδη γι’ αυτό;

Τι ακριβώς ζητά η Ρωσία;

Μέσω προεδρικού διατάγματος που υπεγράφη στις 31 Μαρτίου, το Κρεμλίνο απαιτεί από τις αποκαλούμενες «μη φιλικές χώρες», μεταξύ των οποίων χώρες κράτη της ΕΕ, να πληρώνουν για το φυσικό τους αέριο σε ρούβλια.

Αυτό πρέπει να γίνει μέσω ενός συστήματος πληρωμών όπου μια εταιρεία χρειάζεται να ανοίξει δύο λογαριασμούς στην Gazprombank, την τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ρωσίας και θυγατρική της κρατικής εταιρείας φυσικού αερίου Gazprom.

Η εταιρεία θα πρέπει να μεταφέρει πληρωμές στον πρώτο λογαριασμό στο νόμισμα που ορίζει η σύμβασή της με την Gazprom και να εξουσιοδοτήσει την Gazprombank να μετατρέψει αυτά τα κεφάλαια σε ρούβλια στο Χρηματιστήριο της Μόσχας, μεταφέροντας τα έσοδα στον δεύτερο τραπεζικό λογαριασμό και πληρώνοντας την Gazprom.

Μόνο τότε η πληρωμή θεωρείται ολοκληρωμένη.

Πώς γίνονταν μέχρι τώρα οι συναλλαγές; Τι αλλάζει;

Οι συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου είναι εμπιστευτικές, αλλά τα βιομηχανικά πρότυπα συνήθως υποχρεώνουν τις εταιρείες να πληρώνουν σε ένα συγκεκριμένο νόμισμα.

Στο 97% των συμβάσεων των εταιρειών της ΕΕ με την Gazprom, η πληρωμή γίνεται σε ευρώ ή σε δολάρια, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ο τραπεζικός λογαριασμός που θα λαμβάνει τις καταθέσεις θα επιλέγεται από την Gazprom και θα καθορίζεται στη σύμβαση.

Οι πληρωμές θεωρούνται εκκαθαρισμένες μόλις φτάσει το πλήρες ποσό σε αυτόν τον λογαριασμό.

Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει διαφωνία σχετικά με το οφειλόμενο ποσό, τα συμβόλαια φυσικού αερίου συνήθως απαιτούν από τους αγοραστές να πληρώσουν ολόκληρο το ποσό που αναγράφεται στο τιμολόγιο του πωλητή (στην περίπτωση αυτή, από την Gazprom), με μεταγενέστερη προσαρμογή μετά την επίλυση της διαφοράς.

Η αδυναμία πληρωμής μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά κυρώσεων προς τον αγοραστή, που κυμαίνονται από τόκους που επιβάλλονται σε οποιοδήποτε οφειλόμενο ποσό έως αναστολή των παραδόσεων φυσικού αερίου ή οριστική καταγγελία της σύμβασης.

Γιατί το προτεινόμενο σύστημα πληρωμών της Ρωσίας παραβιάζει τις κυρώσεις της ΕΕ;

Σύμφωνα με την Επιτροπή, τα αιτήματα της Μόσχας αντιβαίνουν στο καθεστώς κυρώσεων της ΕΕ, και ειδικότερα στην απαγόρευση «άμεσης ή έμμεσης αγοράς, πώλησης, παροχής επενδυτικών υπηρεσιών ή βοήθειας στην έκδοση ή με άλλο τρόπο αντιμετώπισης κινητών αξιών και μέσων χρηματαγοράς» που εκδίδεται από το ρωσικό κράτος ή την κεντρική του τράπεζα.

Αυτό συμβαίνει επειδή το νέο σύστημα πληρωμών για το φυσικό αέριο «ισοδυναμεί λίγο πολύ με ένα δάνειο που θα δοθεί από τις εταιρείες στη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα πριν ολοκληρωθεί η πληρωμή», δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα.

«Αυτό είναι για εμάς μια σαφής παραβίαση των κυρώσεων».

Τι επιτρέπεται λοιπόν να κάνουν οι εταιρείες της ΕΕ;

Οι εταιρείες μπορούν να δοκιμάσουν διαφορετικά πράγματα, σύμφωνα με την καθοδήγηση της Επιτροπής που εκδόθηκε τον περασμένο μήνα.

Μπορεί να ζητήσουν παρέκκλιση για να συνεχίσουν να πληρώνουν όπως πριν. Αλλά «η διαδικασία για παρεκκλίσεις από τις απαιτήσεις του διατάγματος δεν είναι ακόμη σαφής», προστίθεται.

Εναλλακτικά, οι εταιρείες μπορούν να ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό σε ευρώ στην Gazprombank, να καταθέσουν τις οφειλές τους σε ευρώ ή δολάρια σύμφωνα με τη σύμβασή τους και να προσκομίσουν δήλωση ότι εκπληρώνονται οι υποχρεώσεις πληρωμής τους.

«Μετά από αυτό, το τι θα κάνουν οι Ρώσοι με τα χρήματα, εξαρτάται από αυτούς», δηλώνει αξιωματούχος της ΕΕ.

Ωστόσο, θα πρέπει «να ζητήσουν επιβεβαίωση από τη ρωσική πλευρά ότι αυτή η διαδικασία είναι δυνατή», έγραψε η Επιτροπή στην καθοδήγησή της.

Θα λειτουργήσει αυτό;

Η Βουλγαρία και η Πολωνία προσπάθησαν να πληρώσουν με τον συνήθη τρόπο, αλλά η πληρωμή τους απορρίφθηκε, η παροχή φυσικού αερίου σταμάτησε και τα χρήματα επιστράφηκαν.

Όσον αφορά την άλλη πρόταση της Επιτροπής για πληρωμή με ευρώ στην Gazprombank, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία θα αποδεχόταν μια τέτοια λύση.

Σύμφωνα με Βούλγαρους αξιωματούχους, κάτι τέτοιο «δεν υποτελεί πραγματικά μια επιλογή».

Τι δεν επιτρέπεται να κάνουν οι εταιρείες;

Δεν μπορούν να ανοίξουν δεύτερο τραπεζικό λογαριασμό σε ρούβλια και να ανταποκριθούν στις άλλες απαιτήσεις της Ρωσίας, σύμφωνα με την Επιτροπή.

«Αυτό που δεν μπορούμε να δεχτούμε είναι ότι οι εταιρείες υποχρεούνται να ανοίξουν δεύτερο λογαριασμό», δήλωσε ο αξιωματούχος της ΕΕ.

«Και ότι μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου λογαριασμού, το ποσό σε ευρώ βρίσκεται στα χέρια των ρωσικών αρχών στη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα και ότι η πληρωμή ολοκληρώνεται μόνο όταν μετατραπεί σε ρούβλια».

«Αυτό είναι απολύτως σαφής παράκαμψη των κυρώσεων», προσθέτει ο αξιωματούχος.

Τι κάνουν στην πραγματικότητα;

Ορισμένες εταιρείες φέρεται να έχουν ανοίξει λογαριασμούς στην Gazprombank, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτοί οι λογαριασμοί είναι σε ευρώ ή σε ρούβλια. Ένας εκπρόσωπος της γερμανικής Uniper δήλωσε:

«Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η συμμορφούμενη μελλοντική επεξεργασία πληρωμών είναι εφικτή».

Εάν οι εταιρείες παραβιάσουν τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα εναπόκειται στις εθνικές κυβερνήσεις να διώξουν τις πιθανές παραβιάσεις, καθώς είναι οι φορείς επιβολής του καθεστώτος κυρώσεων της ΕΕ.

Τι υποστηρίζουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις;

Οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν δηλώσει ότι σκοπεύουν να συνεχίσουν να πληρώνουν για το φυσικό αέριο σε ευρώ ή δολάρια, σύμφωνα με τα συμβόλαια των εταιρειών τους. Ωστόσο, οι διχασμοί αρχίζουν να εμφανίζονται: η Ουγγαρία δήλωσε ότι δεν βλέπει κανένα πρόβλημα να πληρώνει σε ρούβλια και η Ιταλία είπε ότι θα πρέπει να επιτραπεί προσωρινά στις εταιρείες να πληρώνουν σε ρούβλια για να αποφευχθεί η διακοπή του αερίου τους.

Θα αλλάξει η Επιτροπή τη στάση της;

Εδώ είναι που το θέμα μπερδεύεται ακόμη περισσότερο. Η Επιτροπή αρχικά υπέδειξε στις χώρες της ΕΕ στην προκαταρκτική της αξιολόγηση ότι η αποδοχή στις απαιτήσεις του Πούτιν θα συνιστούσε παραβίαση των κυρώσεων. Μια εβδομάδα αργότερα, εξέδωσε μια καθοδήγηση με την προτεινόμενη λύση. Ορισμένες χώρες της ΕΕ ζήτησαν από την Επιτροπή να διευκρινίσει τις οδηγίες της, δυσαρεστημένες για τη σύγχυση. Ένας εκπρόσωπος της Επιτροπής απάντησε ότι η καθοδήγησή της «εξακολουθεί να ισχύει».