Πόσο αντέχει η Ευρώπη την «ενεργειακή ασφυξία» του Πούτιν; Η «έτοιμη» Πολωνία και η ανήσυχη Γερμανία

Η αρχή έγινε με τη Βουλγαρία και την Πολωνία, μετά την απόρριψη από τις δύο χώρες του τελεσίγραφου του Πούτιν η πληρωμή να γίνει σε ρούβλια αντί ευρώ, κίνηση που εντάσσεται στις προσπάθειες του Ρώσου προέδρου να στηρίξει το ρωσικό νόμισμα, την ώρα που η οικονομία της χώρας του κλυδωνίζεται υπό το βάρος των δυτικών κυρώσεων.

Η κίνηση σηματοδοτεί μια σημαντική κλιμάκωση της οικονομικής σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης και την πιο σοβαρή απάντηση της Μόσχας στο σπιράλ των ευρωπαϊκών κυρώσεων που ανακοινώθηκαν από τότε που ο Πούτιν διέταξε την εισβολή στην Ουκρανία το Φεβρουάριο.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η αναστολή ισοδυναμεί με «εκβιασμό», ενώ πρόσθεσε ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ συναντήθηκαν για επείγουσες συνομιλίες την Τετάρτη και ότι ορισμένα έχουν ήδη αρχίσει να στέλνουν φυσικό αέριο στην Πολωνία και τη Βουλγαρία.

«Η εποχή των ρωσικών ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη θα φτάσει στο τέλος της. Η Ευρώπη προχωρά σε ενεργειακά θέματα», ανέφερε σε δήλωσή της.

Η Πολωνία και η Βουλγαρία μπορεί να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν, αλλά εάν η Ρωσία κόψει τις προμήθειες σε άλλες χώρες της ΕΕ, και ιδιαίτερα στη Γερμανία και την Ιταλία, οι αντοχές της Ευρώπης θα δοκιμαστούν σοβαρά. Και οι δύο οικονομίες της G7 δήλωσαν ότι σκοπεύουν να συνεχίσουν να πληρώνουν για το φυσικό αέριο σε ευρώ ή σε δολάρια.

Μπορεί η Ευρώπη να αντεπεξέλθει;

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το μπλοκ βασίζεται στη Ρωσία για περίπου το 45% των εισαγωγών φυσικού αερίου της. Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου της ΕΕ είναι περίπου κατά 32% γεμάτες, σύμφωνα με την Gas Infrastructure Europe. Ένα ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τον στόχο του 80% που έχει θέσει η Ένωση για τα κράτη μέλη της έως τον Νοέμβριο.

Αναλυτές προβλέπουν ότι η Ευρώπη έχει αρκετές προμήθειες ώστε να αντέξει μέχρι το τέλος του φθινοπώρου προτού αρχίσει να ξεμένει από φυσικό αέριο, εάν η Ρωσία διακόψει απότομα τον εφοδιασμό της.

Αλλά το μπλοκ έχει κινηθεί γρήγορα για να βρει εναλλακτικές προμήθειες και να μειώσει τη ζήτηση.

Τον Μάρτιο, οι ηγέτες της ΕΕ δεσμεύτηκαν να μειώσουν την κατανάλωση ρωσικού φυσικού αερίου κατά 66% πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους και να σπάσουν την εξάρτηση του μπλοκ από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο έως το 2027. Το μπλοκ συμφώνησε επίσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες να εισάγουν περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) φέτος.

Η Γερμανία επιταχύνει την κατασκευή τερματικών σταθμών LNG και η Ιταλία έχει υπογράψει συμφωνίες με την Αίγυπτο και την Αλγερία αυτόν τον μήνα.

«Αυτή η τελευταία επιθετική κίνηση της Ρωσίας είναι άλλη μια υπενθύμιση ότι πρέπει να συνεργαστούμε με αξιόπιστους εταίρους και να οικοδομήσουμε την ενεργειακή μας ανεξαρτησία», δήλωσε η Φον ντερ Λάιεν την Τετάρτη.

Η Πολωνία έχει επίσης προετοιμαστεί για μια τέτοια στιγμή. Αν και το αέριο της Ρωσίας αντιπροσώπευε περίπου το 55% των συνολικών εισαγωγών της το 2020, η χώρα έχει διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειάς της τα τελευταία χρόνια.

Έχει κατασκευάσει τερματικό σταθμό LNG και ετοιμάζεται να ανοίξει έναν αγωγό φυσικού αερίου προς τη Νορβηγία αργότερα φέτος.

Η PGNiG, η πολωνική κρατική εταιρεία φυσικού αερίου, δήλωσε την Τρίτη ότι η υπόγεια αποθήκευση φυσικού αερίου της ήταν σχεδόν κατά 80% γεμάτη.

Και οι ροές φυσικού αερίου κατά μήκος του αγωγού Yamal - τη διαδρομή παράδοσης που έχει κόψει η Ρωσία - είχαν ήδη κλείσει.

«Το φυσικό αέριο μέσω Yamal αντιπροσώπευε λιγότερο από το 2% των παραδόσεων αγωγών της Ρωσίας στην Ευρώπη από την αρχή του έτους», έγραψε σε σημείωμα την Τετάρτη ο Carsten Fritsch, αναλυτής ενέργειας, γεωργίας και πολύτιμων μετάλλων στην Commerzbank Research.

Η ετοιμότητα της Πολωνίας εξηγεί τη μέτρια αντίδραση της αγοράς, πρόσθεσε ο Fritsch.

Οι τιμές για τα ευρωπαϊκά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν κατά 24% νωρίς το πρωί της Τετάρτης, αλλά έκτοτε έχουν υποχωρήσει και διαπραγματεύονται ελαφρώς πάνω από τον μηνιαίο μέσο όρο του Απριλίου των 100 ευρώ ανά μεγαβατώρα, σύμφωνα με στοιχεία της Independent Commodity Intelligence Services.

«Η στρατηγική της Πολωνίας να απομακρυνθεί από τη Ρωσία έχει δικαιωθεί», έγραψαν σε σημείωμα οι αναλυτές της Rstad Energy, Kaushal Ramesh και Nikoline Bromander.

Η Βουλγαρία είναι πιο εκτεθειμένη, καθώς βασίζεται στη Ρωσία για σχεδόν το 75% των εισαγωγών φυσικού αερίου της, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ. Αλλά η κυβέρνησή της είπε την Τρίτη ότι είχε λάβει μέτρα για να βρει εναλλακτικές προμήθειες. Και κατασκευάζει αγωγό φυσικού αερίου προς την Ελλάδα.

«Προς το παρόν, δεν έχουν επιβληθεί περιοριστικά μέτρα στην κατανάλωση φυσικού αερίου στη Βουλγαρία», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Ενέργειας.

Τι γίνεται με τη Γερμανία;

Η ζημιά ωστόσο που θα μπορούσε να προκαλέσει μια ξαφνική διακοπή του αερίου στη Γερμανία είναι η αιτία για μεγαλύτερη ανησυχία.

Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης συνήθως εισάγει περίπου το 55% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομίας της. Αν και κατάφερε να μειώσει το μερίδιο της Ρωσίας στις εισαγωγές στο 40% τις τελευταίες εβδομάδες, μια ξαφνική διακοπή θα ήταν καταστροφική για τη βαριά βιομηχανία της Γερμανίας, η οποία ήδη δυσκολεύεται με τις αυξανόμενες τιμές της ενέργειας και τις ελλείψεις πρώτων υλών.

Μια ξαφνική ρήξη με την κύρια πηγή ενέργειας της θα μπορούσε να οδηγήσει σε περικοπή της παραγωγής και των εξαγωγών και να απειλήσει την επιβίωση πολλών από τους μικρομεσαίους κατασκευαστές της χώρας.

Η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας την περασμένη εβδομάδα δήλωσε ότι μια απότομη διακοπή θα ωθήσει την οικονομία σε βαθιά ύφεση. Περίπου 550.000 θέσεις εργασίας και το 6,5% της ετήσιας οικονομικής παραγωγής θα μπορούσαν να χαθούν φέτος και το επόμενο έτος, σύμφωνα με ανάλυση πέντε από τα κορυφαία οικονομικά ιδρύματα της χώρας.

Τον περασμένο μήνα, η γερμανική κυβέρνηση εισήγαγε το πρώτο από ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης τριών σταδίων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διανομή φυσικού αερίου, με τα νοικοκυριά και τα νοσοκομεία να έχουν προτεραιότητα έναντι πολλών κατασκευαστών.

Ο Χένιγκ Γκλόιστάιν, διευθυντής ενέργειας, κλίματος και πόρων στον Όμιλο Eurasia, δήλωσε στο CNN Business ότι, στο πλαίσιο μιας σημαντικής περικοπής της ρωσικής προμήθειας, η Γερμανία και η Ιταλία — που εξαρτώνται από τη Ρωσία για περίπου το 41% των αναγκών τους σε φυσικό αέριο — θα μπορούσαν να αποφύγουν τα περιοριστικά μέτρα τον επόμενο χειμώνα, εάν ενεργήσουν γρήγορα.

«[Η Γερμανία και η Ιταλία] πρέπει να προσπαθήσουν να μειώσουν δομικά την κατανάλωση φυσικού αερίου αντικαθιστώντας τους οικιακούς λέβητες με εναλλακτικά συστήματα όπως αντλίες θερμότητας νερού και ζητώντας από τα νοικοκυριά να χρησιμοποιούν λιγότερο φυσικό αέριο για θέρμανση ή ψύξη», είπε.

«Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας θα πρέπει να εισέλθουν στην αγορά LNG και να παραγγείλουν όσο το δυνατόν περισσότερα δεξαμενόπλοια τις επόμενες εβδομάδες και μήνες», πρόσθεσε.

Europe braces for gas crisis as Russia halts some supplies, analysis by Anna Cooban, CNN Business