Ποιες θα είναι οι συνέπειες εάν η Ευρώπη απαγορεύσει το ρωσικό πετρέλαιο

Ωστόσο, η αντιστροφή δεκαετιών εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια δεν είναι απλή υπόθεση. Οι «27» συζητούν τώρα τη λήψη πιθανών μέτρων για το ρωσικό πετρέλαιο, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης εισαγωγής του.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει μια τέτοια κίνηση για τους Ευρωπαίους και τον υπόλοιπο κόσμο:

Πόσα πληρώνει η Ευρώπη τη Ρωσία για την ενέργεια

Αέριο και πετρέλαιο ρέουν προς την Ευρώπη παρά το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις έχουν καταγγείλει τον πόλεμο. Η ΕΕ πληρώνει τη Ρωσία περίπου 415 εκατ. ευρώ ημερησίως για πετρέλαιο και περί τα 370 εκατ. ευρώ ημερησίως για φυσικό αέριο, σύμφωνα με υπολογισμούς αναλυτών στο Ινστιτούτο Bruegel στις Βρυξέλλες.

Αυτό σημαίνει ότι τα ενεργειακά έσοδα ενισχύουν τον προϋπολογισμό του Κρεμλίνου, αυξάνουν τα αποθέματα ξένου συναλλάγματος, παρά το γεγονός ότι οι δυτικές κυρώσεις έχουν στοχεύσει τα αποθέματα της Ρωσίας στο εξωτερικό. Η ρωσική κυβέρνηση οφείλει κατά μέσο όρο το 43% των εσόδων της μεταξύ 2011 και 2020 στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Πόσο ρωσικό πετρέλαιο μεταφέρεται στην Ευρώπη

Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού αργού πετρελαίου, έχοντας λάβει 138 εκατομμύρια τόνους το 2020 από τις συνολικές εξαγωγές της Ρωσίας ύψους 260 εκατομμυρίων τόνων -ή 53%, σύμφωνα με τη Στατιστική Επιθεώρηση της ΒΡ για την Παγκόσμια Ενέργεια. Η Ευρώπη, η οποία σχεδόν εξολοκλήρου εισάγει το αργό πετρέλαιο που χρειάζεται, προμηθεύεται το ένα τέταρτο των αναγκών της από τη Ρωσία.

Το πετρέλαιο διυλίζεται σε καύσιμο για θέρμανση και κίνηση καθώς και ως πρώτη ύλη για τη βιομηχανία.

Γιατί η στόχευση στο πετρέλαιο και όχι στο φυσικό αέριο

Είναι πιο δύσκολο να βρεθούν εναλλακτικοί πάροχοι φυσικού αερίου επειδή η προμήθειά του γίνεται κυρίως μέσω αγωγών. Θα ήταν ευκολότερο να βρεθούν εναλλακτικοί προμηθευτές πετρελαίου, καθώς η διακίνησή του παγκοσμίως διεξάγεται κυρίως με δεξαμενόπλοια.

Το φυσικό αέριο είναι εκτός συζήτησης στο πλαίσιο κυρώσεων προς το παρόν. Χώρες όπως η Γερμανία που χρησιμοποιούν τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου υποστηρίζουν ότι μια άμεση διακοπή προμήθειας από τη Ρωσία θα μπορούσε να στοιχίσει σε θέσεις εργασίας.

Η διακοπή προμήθειας τόσο του φυσικού αερίου όσο και του πετρελαίου πιθανότατα θα προκαλέσει ύφεση στην Ευρώπη, εκτιμούν οι οικονομολόγοι. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συμφώνησαν να σταματήσουν τις εισαγωγές ρωσικού άνθρακα από τον Αύγουστο, αλλά αυτές αντιστοιχούν σε ένα σχετικά μικρό μέρος των πληρωμών για ενέργεια προς τη Ρωσία.

Τι θα γίνει εάν σταματήσει η εισαγωγή ρωσικού πετρελαίου

Η Ευρώπη εισήγαγε 3,8 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα από τη Ρωσία πριν από τον πόλεμο. Θεωρητικά, οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν αυτά τα βαρέλια από προμηθευτές της Μέσης Ανατολής -των οποίων οι εξαγωγές τώρα πηγαίνουν κυρίως στην Ασία-, καθώς και από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Την ίδια ώρα, φθηνότερο ρωσικό πετρέλαιο θα μπορούσε να αντικαταστήσει τις προμήθειες που θα έχανε η Ασία.

Αλλά θα χρειαζόταν χρόνος για τις παγκόσμιες αγορές να κάνουν αυτή την προσαρμογή. Στην Ευρώπη, οι πελάτες θα προσπαθούσαν να αντιστρέψουν τη συνήθη κίνηση του πετρελαίου από ανατολή προς δύση, χρησιμοποιώντας σιδηροδρομικές γραμμές, φορτηγά και μαούνες. Διυλιστήρια που παράγουν βενζίνη και άλλα προϊόντα είναι κατασκευασμένα για το συγκεκριμένο είδος πετρελαίου της Ρωσίας. Πολλά μεγάλα διυλιστήρια εξαρτώνται από έναν ρωσικό αγωγό.

Αναλυτές του Ινστιτούτου Bruegel εκτιμούν ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να είναι έτοιμες να επιβάλουν μέτρα για τη μείωση της χρήσης καυσίμων, όπως η δωρεάν μετακίνηση με τις δημόσιες συγκοινωνίες και η παροχή κινήτρων για την κοινή χρήση αυτοκινήτου (car-sharing). Εάν αυτά τα μέτρα δεν λειτουργήσουν, θα χρειαστούν πιο σκληρά, όπως η ευρύτερη εφαρμογή του μοντέλου μονών-ζυγών με βάση τους αριθμούς πινακίδων κυκλοφορίας οχημάτων. Παρόμοια μέτρα λήφθηκαν κατά τη διάρκεια του εμπάργκο πετρελαίου του ΟΠΕΚ το 1973, όταν η Γερμανία επέβαλε τις «Κυριακές χωρίς αυτοκίνητα».

«Αυτό θα έδινε στις αγορές αρκετό χρόνο για έναν αναπροσανατολισμό μακριά από το ρωσικό πετρέλαιο», ανέφεραν οι αναλυτές.

Η σταδιακή απαγόρευση κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου έτους θα ήταν ένας τρόπος για να αποφευχθούν οι ελλείψεις. Η Γερμανία έχει ήδη εξαγγείλει ότι σχεδιάζει να τερματίσει τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου μέχρι το τέλος του έτους.

Οι τιμές για το πετρέλαιο πιθανότατα θα ανέβουν, όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά για όλο τον κόσμο, επειδή το πετρέλαιο είναι παγκόσμιο εμπόρευμα και η καθαρή ζημία σε ό,τι αφορά τις προμηθειών από τη Ρωσία θα είναι πιθανή. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα αυξημένο κόστος για τις μετακινήσεις και τη θέρμανση και υψηλότερο πληθωρισμό.

Επιπλέον, η Ρωσία είναι ένας σημαντικός προμηθευτής της Ευρώπης σε ντίζελ για τα φορτηγά και τα αγροτικά μηχανήματα, κάτι που σημαίνει ότι το κόστος του επηρεάζει ένα ευρύ φάσμα τιμών τροφίμων και αγαθών.

Τι θα συμβεί στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου

Στο σύνολό του το ρωσικό πετρέλαιο δεν θα μπορούσε να ανακατευθυνθεί από την Ευρώπη στην Ασία λόγω ναυτιλιακών και υλικοτεχνικών περιορισμών. Δεν είναι ξεκάθαρο σε ποιο βαθμό αγοραστές από χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα θα προμηθεύονταν ρωσικό πετρέλαιο εάν αυτό σήμαινε πιθανές κυρώσεις από τη Δύση.

Το καρτέλ πετρελαίου του ΟΠΕΚ υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας -το οποίο καθορίζει τα επίπεδα παραγωγής μαζί με συμμαχικά μη μέλη όπως η Ρωσία- έχει καταστήσει σαφές ότι δεν θα αυξήσει την παραγωγή για να αντισταθμίσει τυχόν απώλεια εφοδιασμού λόγω μποϊκοτάζ της Ρωσίας.

«Θα ήταν μια σημαντική, σημαντική, σημαντική εξισορρόπηση των ροών αργού», δήλωσε ο Κλαούντιο Γκαλιμπέρτι, αντιπρόεδρος του τμήματος αναλύσεων της Rystad Energy. «Από θεωρητικής σκοπιάς, είναι δυνατό. Από επιχειρησιακή άποψη, είναι πιο περίπλοκο γιατί δεν μπορούν όλα να ανακατευθυνθούν».

Η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο ήταν ήδη υψηλή καθώς οι οικονομίες ανέκαμπταν από την πανδημία του κορωνοϊού και η αβεβαιότητα για τον πόλεμο επιδείνωσε την κατάσταση με την χαμηλή προσφορά και τις υψηλές τιμές. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έδωσε εντολή να απελευθερωθούν ποσότητες από το στρατηγικό απόθεμα πετρελαίου των ΗΠΑ προκειμένου να αντιμετωπισθεί η αύξηση των τιμών της βενζίνης για τους Αμερικανούς, ενώ άλλα 30 κράτη συμφώνησαν επίσης να στείλουν περισσότερο πετρέλαιο στην παγκόσμια αγορά.

Στο πιο ακραίο σενάριο να χάσει η Ευρώπη 3,8 εκατομμύρια βαρέλια από τη Ρωσία και ταυτόχρονα άλλες χώρες να αρνηθούν να προμηθευτούν ρωσικό πετρέλαιο, θα μπορούσε να σημειωθεί μια τεράστια εκτίναξη στα 180 δολάρια το βαρέλι, ακολουθούμενη από απότομη πτώση λόγω της μείωσης της ζήτησης και της οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, «δεν φαίνεται ότι θα συμβεί αυτό» εκτιμά ο Γκαλιμπέρτι.

Η Rystad αναμένει απώλεια 1,5 έως 2 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα και το πετρέλαιο να φτάσει τα 120 έως 130 δολάρια το βαρέλι μέχρι το τέλος του έτους.

Ένα ηπιότερο σενάριο, στο οποίο το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού πετρελαίου που δεν θα προμηθευόταν η Ευρώπη θα εξαγοραζόταν με έκπτωση από άλλες χώρες, προβλέπει απώλεια μόνο 1 εκατομμυρίου βαρελιών την ημέρα. Οι τιμές του πετρελαίου θα έπεφταν κάτω από τα 100 δολάρια μέχρι τον Ιούνιο και θα συνέχιζαν να πέφτουν στα 60 δολάρια μέχρι το τέλος του έτους. Αυτό δεν απέχει πολύ από τη σημερινή κατάσταση, με ορισμένους εμπόρους και τράπεζες να αποφεύγουν το ρωσικό πετρέλαιο ακόμη και χωρίς κυρώσεις.

Πόσο θα στοιχίσει στη Ρωσία ένα μποϊκοτάζ

Η τιμή του βασικού σημείου αναφοράς για τις εξαγωγές της Ρωσίας στην Ευρώπη, του αργού πετρελαίου Urals, μειώθηκε σε 35 δολάρια ανά βαρέλι σε σύγκριση με το Μπρεντ. Ωστόσο, λόγω των γενικά υψηλότερων τιμών του πετρελαίου, οι απώλειες εσόδων της Ρωσίας ήταν μέχρι στιγμής περιορισμένες.

«Εφόσον τα ρωσικά βαρέλια βρίσκουν αγορά, τότε η Ρωσία παραμένει στο "παιχνίδι"», δήλωσε ο Γκαλιμπέρτι. «Τη στιγμή που θα σταματήσουν να βρίσκουν αγορά, είναι που οι τιμές του πετρελαίου θα εκτιναχθούν και τότε η Ρωσία θα έχει σοβαρά οικονομικά προβλήματα».