Σαουδική Αραβία: Πραγματοποιώντας το Όραμα

Το «Όραμα της Σαουδικής Αραβίας για το 2030» («Saudi Arabia’s Vision for 2030») είναι ένα τολμηρό μεταρρυθμιστικό σχέδιο για τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια και τοποθετεί τα πάντα στη σωστή τους διάσταση: εξορθολογισμός της γραφειοκρατίας, ενδυνάμωση του ιδιωτικού τομέα, συμμετοχή περισσότερων δυναμικών στο εργατικό δυναμικό, εκμετάλλευση του πλούτου της Aramco –του πετραδιού στο σαουδαραβικό στέμμα–, αλλά και παροχή πράσινης κάρτας στους επί μακρόν διαμένοντες στο βασίλειο.

Είναι ένα σχέδιο φιλόδοξο, που δεν χάνει σε λεπτομέρεια και διακατέχεται σε όλη του την έκταση από τη φωνή επαγγελματιών συμβούλων. Μέχρι και τα βασικότερα σημεία του σχεδίου που διανεμήθηκαν από τον πρίγκιπα –τον οποίο συχνά αποκαλούν με τα αρχικά του (MBS)– πιάνει σαράντα ολόκληρες σελίδες.

Κάποιες από τις τολμηρότερες πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν τον διπλασιασμό της εθνικής οικονομίας στα 1,6 τρισ. δολάρια, τη μεγέθυνση των κρατικών, επενδυτικών κεφαλαίων στα 2 τρισ. δολάρια –όσο τα αντίστοιχα Νορβηγίας και Αμπού Ντάμπι μαζί– και την κατάταξη της χώρας στις δεκαπέντε πλουσιότερες οικονομίες του πλανήτη.

Οι αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είχαν πληροφορηθεί για το σχέδιο σε όλη του την έκταση, καθώς τους είχε γνωστοποιηθεί τι επρόκειτο να ανακοινωθεί στις 25 Απριλίου.

Ο Μασούντ Αχμέντ (Masood Ahmed), διευθυντής του ΔΝΤ στο τμήμα Μέσης Ανατολής και Κεντρικής Ασίας, μου είπε κατά τη διάρκεια συνέντευξης εδώ στο Ντουμπάι ότι είναι αλήθεια πως η μεγαλύτερη οικονομία στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής (MENA) ξαναγράφει το κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους υπηκόους της.

«Νομίζω ότι είναι σημαντικό να ξεδιπλωθεί ένα όραμα που θα απαντά οριστικά στα ζητήματα και υπό αυτήν την έννοια αυτό το όραμα ίσως αποτελέσει σοκ για το λαό, αλλά είναι ξεκάθαρα η κατεύθυνση που έχει ανάγκη η σαουδαραβική οικονομία», είπε ο Αχμέντ. Πρόσθεσε δε με καλοζυγισμένη σκέψη ότι «αυτή είναι η κατεύθυνση που ένας αριθμός κρατών του Κόλπου –με τον δικό τους τρόπου– θα χρειαστούν να ακολουθήσουν».

Έχουμε να κάνουμε ξεκάθαρα με μια νέα πραγματικότητα. Χωρίς μέση τιμή πετρελαίου στα 100 δολάρια το βαρέλι –όπως το 2011-2014– κανένας εδώ στη ζώνη του πετρελαίου με τα δύο τρίτα των γνωστών αποθεμάτων παγκοσμίως δεν προτίθεται να στοιχηματίσει μεσοπρόθεσμα πέραν από τα 60 δολάρια.

Το ΔΝΤ έχει πει ότι οι οικονομίες του Περσικού Κόλπου αναμένεται να μεγεθυνθούν μόνο κατά 1,8% στο τρέχον έτος, με τα δημοσιονομικά ελλείμματα να παραμένουν επικινδύνως σε υψηλά επίπεδα άνω του 12%. Σε πάνελ ομιλητών, το οποίο συντόνιζα στο ετήσιο Arabian Hotel Investment Conference, ηγετικά στελέχη μίλησαν για το πώς ο δανεισμός του δημοσίου παραγκωνίζει τον ιδιωτικό τομέα.

Είπαν δε ότι υπάρχει ο πραγματικός κίνδυνος η περιοχή να εισέλθει σε ένα οικονομικό σπιράλ θανάτου. Αφού πρώτα κακόμαθαν στο ρεκόρ κυβερνητικών δαπανών, οι μεγάλες περικοπές των δαπανών στον προϋπολογισμό ενδεχομένως να οδηγήσουν τις ιδιωτικές επιχειρήσεις σε περιστολή των δικών τους.

Σε αυτό το σενάριο, οι ελπίδες του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να αυξήσει το μερίδιο του ιδιωτικού τομέα στο ΑΕΠ στο 65%, από τα επίπεδα κάτω του 40% που κυμαίνεται σήμερα, μοιάζουν υπερβολικά φιλόδοξες.

Ο Μπαντρ Αλμπάντρ (Badr Albadr), διευθύνων σύμβουλος της Dur Hospitality με έδρα το Ριάντ, λέει ότι η επιχείρησή του δεν θα προχωρήσει σε περικοπές στα ήδη υπάρχοντα πρότζεκτ, από την Τζέντα δυτικά ως την πλούσια σε πετρέλαιο Ανατολική Επαρχία του βασιλείου. Υπογράμμισε, ωστόσο, τη σημασία που έχει για την ευρύτερη βασιλική οικογένεια και τους Σαούντ –νεότερους και γηραιότερους– να αγκαλιάσουν το σχέδιο που έθεσε σε παγκόσμια, κοινή θέα ο 30χρονος πρίγκιπας.

«Ως εδώ όλα καλά» είναι το μήνυμα που λαμβάνω από το Ριάντ. «Νομίζω ότι έως τώρα η κοινωνία είναι στο πλευρό του. Επίσης, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ είναι αρκετά ευφυής για να πιάνει τον παλμό της ευρύτερης κοινωνίας», λέει ο Τζον Σφακιανάκης (John Sfakianakis), διευθυντής οικονομικών ερευνών στο Gulf Research Center.

Αλλά, ο πρώην εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας στη σύνοδο των G20 προειδοποιεί για την ταχύτητα των αλλαγών.

«Εάν γίνουν πολύ γρήγορα, η κοινωνία δεν θα μπορέσει να ακολουθήσει και πιθανόν και ο ιδιωτικός τομέας· οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν σταδιακά.

Ο Σφακιανάκης υπενθύμισε το πρόσφατο πισωγύρισμα στις προσπάθειες για οριζόντιες αυξήσεις στις τιμές του νερού σε όλη τη σαουδαραβική επικράτεια. Υπήρξε μεγάλη αντίδρασης από τους Σαουδάραβες, ο μπιν Σαλμάν υποχώρησε και στη συνέχεια απέλυσε τον επικεφαλής υπουργό του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου.

Και ενώ ο ίδιος μιλά με τόλμη για ένα νέο βασίλειο, του οποίου η οικονομία θα γίνει αγνώριστη, ενσταλάζει τη δική του ρεαλιστική αντίληψη στο βραχυπρόθεσμο National Transformation Plan που αντιστοιχεί στην πρώτη φάση του σχεδίου έως το 2020.

Στις συνεντεύξεις που προηγήθηκαν του επίσημου γεύματος, μίλησε για τη δημιουργία 1,3 εκατομμυρίου θέσεων απασχόλησης για Σαουδάραβες υπηκόους έως το τέλος της δεκαετίας. Η ανακοίνωση έλειπε από το τελικό έγγραφο και πιθανόν να υπήρχε λόγος γι’ αυτό, καθώς το 2015 δημιουργήθηκαν μόλις 50.000 θέσεις εργασίας, σύμφωνα με το Gulf Research Center.

Ο Χαλίντ Τζαναχί (Khalid Janahi), πρώην αντιπρόεδρος στο Arab Business Council του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, έχει εργαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες πάνω στην πολιτική ατζέντα της περιοχής, παλεύοντας με αυτό που συχνά περιγράφεται ως νεανική φούσκα.

Λέει ότι αυτά που έχει να αντιμετωπίσει ο νεαρός ηγέτης είναι οι μεγάλοι ελέφαντες στο δωμάτιο: η ωρολογιακή βόμβα της βιώσιμης, οικονομικής ανάπτυξης και η δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Αλλά, παραδέχεται ότι το Όραμα 2030 κρύβει προκλήσεις.

«Το να κάνεις ελεημοσύνες δεν είναι πια τρόπος να πας μπροστά» και το να πουλάς μελλοντικές πηγές εσόδων για να κερδίσεις κάτι βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα ίσως αποδειχτεί «καταστροφή σε βάθος χρόνου».

* John Defterios is CNNMoney Emerging Markets Editor