Έρευνα: Ανακαλύφθηκαν 42 νέα γονίδια που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ

«Πρόκειται για μια μελέτη που συνιστά σημείο καμπής στην έρευνα για το Αλτσχάιμερ και αποτελεί το αποκορύφωμα μιας 30ετούς εργασίας», ανέφερε σε δήλωσή της η συνυπογράφουσα την έρευνα και γενική διευθύντρια στο Βρετανικό Ινστιτούτο Ερευνών για την Άνοια του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ, Τζούλι Γουίλιαμς.

«Παράγοντες που συνδέονται με τον τρόπο ζωής, όπως το κάπνισμα, η σωματική άσκηση αλλά και η δίαιτα, επηρεάζουν την εξέλιξη του Αλτσχάιμερ. Ωστόσο, το 60-80% των κινδύνων της νόσου βασίζεται στην ανθρώπινη γενετική κι ως εκ τούτου πρέπει να συνεχίσουμε να αναζητούμε τις βιολογικές αιτίες και να αναπτύξουμε τις πολυπόθητες θεραπείες για τα εκατομμύρια των ασθενών ανά τον κόσμο που υποφέρουν από τη συγκεκριμένη νόσο», υπογράμμισε η δρ. Γουίλιαμς.

Τα μέχρι πρότινος άγνωστα γονίδια ανοίγουν νέους δρόμους ως προς την κατανόηση της εξέλιξης της νόσου, εκτός από το ήδη γνωστό γονίδιο APOE e4 ή την ανάπτυξη των αμυλοειδών βήτα και ταυ, δύο σημαντικές πρωτεΐνες που αναπτύσσονται στον εγκέφαλο με καταστρεπτικά αποτελέσματα, καθώς εξελίσσεται το Αλτσχάιμερ.

Από την πλευρά της, η διευθύντρια ερευνών του Κέντρου Έρευνα για τη Νόσο Αλτσχάιμερ στη Βρετανία, Σούζαν Κόλχας δήλωσε στο CNNi:

«Η δημιουργία μιας εκτεταμένης λίστας με τα γονίδια που εγκυμονούν κινδύνους για εκδήλωση Αλτσχάιμερ ισοδυναμεί με το να ενώνει κανείς μαζί τα σκόρπια κομμάτια ενός παζλ. Κι ενώ η συγκεκριμένη μελέτη δεν μας δίνει τη συνολική εικόνα, μας παρέχει, ωστόσο, ένα πολύτιμο πλαίσιο εργασίας για μελλοντικά επιστημονικά επιτεύγματα».

Σύμφωνα με τη νέα βρετανική μελέτη, ένας αριθμός από τα – άγνωστα μέχρι πρότινος – γονίδια εστιάζει σε άκρως λεπτομερείς αντιδράσεις που παρατηρούνται μεταξύ των πρωτεϊνών που υπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό και ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο οι φλεγμονές και το ανοσοποιητικό σύστημα ενδέχεται να βλάψουν τα εγκεφαλικά κύτταρα.

«Οι νέες παραλλαγές κινδύνου που ταυτοποιήθηκαν στην παρούσα εργασία σχετίζονται σε σημαντικό βαθμό με την εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα (04/04) στο επιστημονικό περιοδικό Nature Genetics.

Όπως εκτιμούν οι ειδικοί, η νέα ανακάλυψη θα παρέχει στους επιστήμονες πιθανούς νέους στόχους για την παραγωγή θεραπειών, φαρμάκων, αλλά και οδηγιών με σκοπό την αλλαγή του τρόπου ζωής, που ενδέχεται να μειώσουν τους κινδύνους από τη συγκεκριμένη θανατηφόρο εγκεφαλική ασθένεια.

Από την πλευρά του, ο δρ. Ρίτσαρντ Άιζακσον, διευθυντής της Κλινικής Πρόληψης Αλτσχάιμερ στο Κέντρο για την Υγεία του Εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, δήλωσε:

«Το μέλλον της νόσου Αλτσχάιμερ είναι η ακριβής ιατρική και πρόληψη. Η συγκεκριμένη μελέτη μας παρέχει περισσότερα εργαλεία, ώστε να στοχεύσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια κατά του Αλτσχάιμερ».

Τι σημαίνει η ανακάλυψη των νέων γονιδίων στην πράξη

Κατά τη διάρκεια της έρευνας, έγινε γονιδιακή ανάλυση σε συνολικά 111.326 άτομα που είχαν διαγνωστεί κλινικά με Αλτσχάιμερ. Αυτά τα γονίδια τέθηκαν σε αντιπαραβολή με τα αντίστοιχα γονίδια συνολικά 677.663 υγιών ατόμων.

Η μελέτη ταυτοποίησε 75 γονίδια που συνδέονται με έναν αυξημένο αριθμό κινδύνων εκδήλωσης Αλτσχάιμερ, 33 από τα οποία ήταν ήδη γνωστά στην επιστημονική κοινότητα. Παράλληλα, επιβεβαιώθηκαν πολυετείς μελέτες αναφορικά με τον ρόλο των αμυλοειδών βήτα και ταυ.

Ωστόσο, ανακαλύφθηκαν συνολικά 42 νέα γονίδια, τα οποία συνδέονται άμεσα με το Αλτσχάιμερ, τα περισσότερα από τα οποία εντοπίστηκαν σε ανεπιβεβαίωτα «μονοπάτια» που αφορούν στην εξέλιξη της ασθένειας.

Ένα απ’ αυτά τα μονοπάτια είναι το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο είναι σχεδιασμένο να μας προστατεύει από μικροβιακούς εισβολείς.

Ένας αριθμός γονιδίων συσχετίστηκε με έναν ρυθμιστή του ανοσοποιητικού συστήματος που ονομάζεται LUBAC, τον οποίο ο οργανισμός χρειάζεται για να ενεργοποιεί γονίδια και να αποτρέπει τον κυτταρικό θάνατο. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι τα μικρόγλοια, δηλαδή τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος στον εγκέφαλο που είναι επιφορτισμένα με το να «βγάζουν τα σκουπίδια» - να απομακρύνουν τους κατεστραμμένους νευρώνες – διαδραματίζουν βασικό ρόλο σε άτομα με διαγνωσμένη νόσο Αλτσχάιμερ.

«Ορισμένα από τα πρόσφατα ανακαλυφθέντα γονίδια μπορούν να οδηγήσουν σε λιγότερο αποτελεσματικά μικρόγλοια, γεγονός που θα μπορούσε να επιταχύνει τη νόσο», δήλωσε η Γουίλιαμς.

Ο ρόλος της φλεγμονής και τα αυτοάνοσα νοσήματα

Μια άλλη βασική οδός, σύμφωνα με τη μελέτη, περιλαμβάνει γονίδια που σχετίζονται με τη φλεγμονή. Ο οργανισμός χρησιμοποιεί τη φλεγμονή ως αμυντικό μηχανισμό για την εξόντωση παθογόνων μικροοργανισμών, αλλά διαδραματίζει επίσης καταλυτικό ρόλο στην απομάκρυνση των κατεστραμμένων κυττάρων.

Μια πρωτεΐνη που ξεχώρισε στη μελέτη ήταν ο παράγοντας νέκρωσης όγκων άλφα, ο οποίος παράγεται από το ανοσοποιητικό σύστημα για τη ρύθμιση της φλεγμονής. Η μελέτη βρήκε ένα σύμπλεγμα γονιδίων που σχετίζονται με τον TNF, όπως ονομάζεται. Αν και ο πραγματικός ρόλος της χημικής ουσίας είναι να συγκεντρώνει τις άμυνες του σώματος για μια μάχη, είναι επίσης ένοχος σε πολλές αυτοάνοσες ασθένειες στις οποίες το σώμα στρέφεται εναντίον του εαυτού του, όπως η ρευματοειδής και η ψωριασική αρθρίτιδα, η νόσος του Crohn και ο διαβήτης τύπου 1.

«Από τη μελέτη βρέθηκαν πρόσθετες περίπλοκες αλληλεπιδράσεις γονιδίων, οι οποίες καταδεικνύουν ότι η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, που αποτελείται από διαφορετικές παθολογίες και κάθε άτομο έχει το δικό του δρόμο», δήλωσε ο Άιζακσον.

«Οι κλινικοί γιατροί λένε πάντα, “μόλις δεις ένα άτομο με Αλτσχάιμερ, έχεις δει ένα άτομο με Αλτσχάιμερ”. Η νόσος παρουσιάζεται διαφορετικά και εξελίσσεται διαφορετικά σε διαφορετικούς ανθρώπους», πρόσθεσε.

Μια κοινή αιτία;

Μια άλλη βασική διαπίστωση της μελέτης ήταν ότι εγκεφαλικές διαταραχές όπως η νόσος του Πάρκινσον, η μετωποκροταφική άνοια, η νόσος του σώματος Lewy και η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση μπορεί να έχουν την ίδια γενετική βάση:

«Στο σύνολό τους, τα δεδομένα αυτά μπορούν έτσι να τονίσουν μια πιθανή συνέχεια μεταξύ των νευροεκφυλιστικών ασθενειών», αναφέρεται στη μελέτη.

Η νευρολόγος Κελιάν Νιότις, ειδικευμένη στην πρόληψη των νόσων Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον στην Ιατρική Σχολή Weill Cornell δήλωσε:

«Η επιστημονική και η ιατρική κοινότητα θεωρούν τις διεργασίες των νευροεκφυλιστικών ασθενειών ως πολύ διαφορετικές και διακριτές, και έτσι τις μελετάμε εδώ και πολύ καιρό. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει μια μεγαλύτερη συνέχεια μεταξύ αυτών των διεργασιών της νόσου από ό,τι είχαμε πραγματικά κατανοήσει πριν».

«Οι νέοι άνθρωποι μπορεί να έχουν παρόμοιους υποκείμενους γενετικούς κινδύνους, οι οποίοι μπορεί να οδηγήσουν σε Πάρκινσον στο ένα άτομο και σε Αλτσχάιμερ στο άλλο», είπε.

«Στην πραγματικότητα, αυτό δεν τόσο σημαντικό. Αυτό που έχει σημασία, όμως, είναι να κατανοήσουμε ότι αυτό είναι που πάει στραβά στον οργανισμό τους, οπότε ας ξεκινήσουμε νωρίς και ας στοχεύσουμε σε αυτό το “μονοπάτι”», συνέχισε η δρ. Νιότις.

«Δημιουργώντας αυτή την πληρέστερη εικόνα του γενετικού κινδύνου - η οποία πρέπει να συμπληρωθεί και να καθοριστεί σε μελλοντικές μελέτες - οι συγγραφείς της μελέτης ανέπτυξαν επίσης ένα νέο σύστημα βαθμολόγησης για την πρόβλεψη του κινδύνου εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ», ανέφερε σε δήλωσή της η Τάρα Σπάιρς-Τζόουνς, αναπληρώτρια διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας κι Επιστημών του Εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου.

Οι κλινικοί ερευνητές όπως ο Άιζακσον και η Νιότις γνωρίζουν ότι ένα τέτοιο εργαλείο είναι ακριβώς αυτό που χρειάζονται οι ασθενείς που ανησυχούν για την υγεία του εγκεφάλου τους.

«Οι άνθρωποι θέλουν να γνωρίζουν, “ποιες είναι οι πιθανότητές μου;” και στη συνέχεια “τι μπορώ να κάνω γι' αυτό; Όχι σήμερα, αλλά στο άμεσο μέλλον, θα είμαστε σε θέση να υπολογίσουμε την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει Αλτσχάιμερ ή άλλη εγκεφαλική διαταραχή με πιο ακριβή τρόπο, και αυτό θα βοηθήσει στην ιατρική ακρίβεια και στη διαχείριση του τρόπου ζωής”», δήλωσε ο Άιζακσον.

42 previously unknown genes discovered for Alzheimer's disease - By Sandee LaMotte, CNNi