CNNi: H Ευρώπη αποφάσισε επιτέλους να τα βάλει με τη ρωσική ενέργεια - Μέχρι πού όμως θα τολμήσει;

Την Τρίτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού άνθρακα αξίας 4 δισεκατομμυρίων ευρώ (4,3 δισεκατομμύρια δολάρια) ετησίως ως μέρος του πέμπτου πακέτου κυρώσεων που αποσκοπεί να πιέσει περαιτέρω τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν για τον πόλεμο που διεξάγει. Άλλες προτάσεις στοχεύουν σε εισαγωγές ρωσικής τεχνολογίας και μεταποίησης, αξίας άλλων 10 δισεκατομμυρίων ευρώ (10,9 δισεκατομμύρια δολάρια).

Η Ευρώπη έχει επιβάλει τιμωρητικές κυρώσεις στη ρωσική οικονομία από τη μέρα που τα τανκς του Πούτιν εισήλθαν στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου, αλλά δεν στόχευαν στον ενεργειακό τομέα της Ρωσίας — μέχρι τώρα. Εικόνες άοπλων αμάχων, δεμένων και πυροβολημένων, ξαπλωμένων κατά μήκος των δρόμων της Μπούτσα — η οποία ήταν μέχρι πρόσφατα υπό ρωσική κατοχή — έπεισαν τους ηγέτες να αλλάξουν ρότα.

Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Ρωσίας θα μπορούσαν να είναι το επόμενο βήμα. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν είπε στους ευρωβουλευτές την Τετάρτη ότι ο πέμπτος γύρος κυρώσεων «δεν θα είναι [ο] τελευταίος».

«Ναι, έχουμε πλέον απαγορεύσει τον άνθρακα, αλλά τώρα πρέπει να εξετάσουμε το πετρέλαιο», είπε.

Ο Σαρλ Μισέλ, ο οποίος προεδρεύει των συναντήσεων των ηγετών της ΕΕ, ανέφερε σε tweet ότι «θα χρειαστούν επίσης μέτρα για το πετρέλαιο, ακόμη και για το φυσικό αέριο, αργά ή γρήγορα».

Περισσότερες λεπτομέρειες για το νέο πακέτο, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματος για την απαγόρευση του άνθρακα, ενδέχεται να δοθούν την Τετάρτη όταν οι πρεσβευτές της ΕΕ θα συναντηθούν για συνομιλίες. Τα μέτρα εξακολουθούν να χρειάζονται την έγκριση και των 27 κρατών μελών.

Η επιβολή κυρώσεων στον άνθρακα θα πλήξει ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά είναι μια από τις πιο εύκολες πηγές ενέργειας για απογαλακτισμό - μεγάλο μέρος του κόσμου ήδη κάνει ακριβώς αυτό. Το πιο δύσκολο ερώτημα είναι: Τι θα συμβεί στη συνέχεια;

Πόσος ρωσικός άνθρακας πηγαίνει στην Ευρώπη;

Η Ρωσία ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας άνθρακα στον κόσμο το 2020, πίσω από την Αυστραλία και την Ινδονησία, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, με την Ευρώπη να είναι μακράν ο μεγαλύτερος πελάτης της.

Η ήπειρος έλαβε 57 εκατομμύρια τόνους ρωσικού λιθάνθρακα εκείνη τη χρονιά, σε σύγκριση με τους 31 εκατομμύρια τόνους που πήγαν στην Κίνα, δείχνουν τα στοιχεία του IEA. Αυτό ανήλθε σε περισσότερο από το ήμισυ του άνθρακα της Ευρώπης εκείνο το έτος, σύμφωνα με τη Eurostat.

Αλλά η ΕΕ είχε ήδη απομακρυνθεί από τα πιο βρώμικα ορυκτά καύσιμα στον κόσμο.

Η ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τον άνθρακα μειώθηκε σταθερά σε όλο το μπλοκ τα τελευταία χρόνια, κατά 29% μεταξύ 2017 και 2019, σύμφωνα με ανάλυση της δεξαμενής σκέψης ενέργειας Ember.

Και παρά τη σύντομη άνοδο πέρυσι καθώς οι τιμές του φυσικού αερίου έφτασαν σε υψηλά ρεκόρ, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας αναμένει ότι η ευρωπαϊκή ζήτηση για άνθρακα θα συνεχίσει τη σταθερή πτώση της. Οι συνολικές εισαγωγές αναμενόταν να μειωθούν κατά 6% έως το 2024, ακόμη και πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Τι θα σημαίνει η απαγόρευση της ΕΕ για τις τιμές του άνθρακα;

Ωστόσο, μια κρίση εφοδιασμού —ακόμη και σταδιακά— θα μπορούσε να προκαλέσει πονοκέφαλο σε χώρες που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν άνθρακα για μεγάλο μέρος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και της Γερμανίας.

Η πτώση της προσφοράς σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της ζήτησης στην Κίνα βοήθησαν να ωθήσουν τις παγκόσμιες τιμές του άνθρακα σε υψηλά όλων των εποχών τον Οκτώβριο του 2021 — προτού υποχωρήσουν ξανά, σύμφωνα με ανάλυση του IEA.

Ωστόσο, οι αυξημένες τιμές θα μπορούσαν να αποδειχθούν πιο ανθεκτικές μετά την απαγόρευση της ΕΕ στις ρωσικές εισαγωγές.

Ο Μάθιου Τζόουνς, επικεφαλής αναλυτής για την ενέργεια και τον άνθρακα στην ΕΕ στο ICIS, δήλωσε στο CNNi Business ότι η απαγόρευση άνθρακα «θα καταστήσει μια ήδη περιορισμένη κατάσταση εφοδιασμού στην Ευρώπη ακόμη πιο αυστηρή και θα οδηγήσει σε αγώνα για την εύρεση εναλλακτικών πηγών άνθρακα».

Ακόμα κι έτσι, ο Henning Gloystein, διευθυντής ενέργειας, κλίματος και πόρων του Eurasia Group, πιστεύει ότι τα κράτη της ΕΕ μπορούν να αντέξουν το σοκ. Η δεξαμενή σκέψης εκτίμησε επίσης την Τρίτη ότι οποιαδήποτε αγορά από την ΕΕ αυστραλιανού άνθρακα θα μετριάσει το πλήγμα.

«Η επιβολή κυρώσεων στον άνθρακα θα κάνει επίσης πολύ πιο δύσκολη τη ζωή για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, οι οποίες καταναλώνουν πολύ ρωσικό άνθρακα, αλλά οι ενεργειακές εταιρείες μπορούν να το αντιμετωπίσουν», πρόσθεσε ο Gloystein.

Τι απομένει για κυρώσεις;

Οι προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας απουσιάζουν σημαντικά από τον τελευταίο γύρο κυρώσεων. Το μπλοκ εισήγαγε το 26% του αργού και το 46% του φυσικού αερίου του από τη Ρωσία το 2020, σύμφωνα με τη Eurostat.

Αλλά το μπλοκάρισμα των εισαγωγών πετρελαίου είναι στο τραπέζι: η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε την Τρίτη ότι το μπλοκ «εργάζεται για πρόσθετες κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών πετρελαίου».

Ήδη, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αξιοποιήσει τα στρατηγικά τους αποθέματα πετρελαίου, απελευθερώνοντας 180 εκατομμύρια βαρέλια στην παγκόσμια αγορά, για να βοηθήσουν στη μείωση των τιμών της βενζίνης και στην αντιμετώπιση της μείωσης των ρωσικών αποθεμάτων πετρελαίου. Ο ΔΟΕ συμφώνησε επίσης να απελευθερώσει επιπλέον πετρέλαιο από τις χώρες μέλη του σε έκτακτη συνεδρίαση την περασμένη εβδομάδα.

Το φυσικό αέριο εξακολουθεί να είναι ο πιο απίθανος στόχος κυρώσεων, εν μέρει λόγω των διαφορών μεταξύ των κρατών μελών που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη ρωσική ενέργεια και εκείνων που θέλουν να κινηθούν πιο γρήγορα για να χτυπήσουν την καρδιά της ρωσικής οικονομίας.

Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν δεσμευτεί να μειώσουν την κατανάλωση ρωσικού φυσικού αερίου κατά 66% πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους και να σπάσουν την εξάρτηση του μπλοκ από τη ρωσική ενέργεια έως το 2027.

Μια χώρα έχει προχωρήσει περισσότερο. Η πρωθυπουργός της Λιθουανίας Ingrida Šimonytė δήλωσε σε tweet την Κυριακή ότι «από εδώ και στο εξής, η Λιθουανία δεν θα καταναλώνει ούτε κυβικό εκατοστό τοξικού ρωσικού αερίου». Η ενσωμάτωση χωρών που εξαρτώνται από τις εισαγωγές, όπως η Γερμανία και η Ουγγαρία, θα αποδειχθεί πιο δύσκολη.

Όμως, σύμφωνα με τον Gloystein, η απροθυμία του μπλοκ να επιβάλει κυρώσεις στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι κάτι περισσότερο από την αποφυγή του αυτοτραυματισμού.

«Η ΕΕ επιθυμεί να είναι σε θέση να συνεχίσει να κλιμακώνει την απάντησή της σύμφωνα με τις εξελίξεις στην Ουκρανία», είπε. «Εάν οι Βρυξέλλες επιβάλλουν τώρα τις μέγιστες κυρώσεις, πώς θα αντιδράσει σε μια περαιτέρω κλιμάκωση από τη Μόσχα;»

Ο Gloystein εκτιμά επίσης ότι μια στόχευση του ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου ενέχει τον κίνδυνο της αποτυχίας.

«Υπάρχουν σοβαρές και αξιόπιστες ανησυχίες ότι τέτοιες ενέργειες θα πυροδοτήσουν μια σημαντική κλιμάκωση από τη Ρωσία, καθώς ο Πούτιν μπορεί να αισθανθεί αναγκασμένος να ενεργήσει δραστικά και γρήγορα, γνωρίζοντας ότι οι πόροι για την χρηματοδότηση των πολεμικών του επιχειρήσεων σύντομα ενδέχεται να εξαντληθούν».

Europe is finally coming after Russia's energy, by Anna Cooban, CNN Business