Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού: Σχεδιάζοντας πολιτικές για τα άτομα με αυτισμό

Έχει ως βασικό στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα αυτιστικά άτομα, καθώς και η βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους στη βάση του δικαιωματικού μοντέλου θεώρησης της αναπηρίας.

Σύμφωνα με τα ισχύοντα επιστημονικά δεδομένα, ο αυτισμός είναι μια γενετική, μόνιμη, νευροαναπτυξιακή διαταραχή, που συναντάται σ’ έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ατόμων, γεγονός που οφείλεται πέρα από βιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και στη διαρκή διεύρυνση των περιπτώσεων που εντάσσονται στο πεδίο των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος.

Εμφανίζεται συνηθέστερα στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια και παρουσιάζεται με ποικίλες εκφάνσεις και διαβαθμίσεις. Ωστόσο, εντοπίζονται ορισμένα συνήθη χαρακτηριστικά όπως δυσκολία στην κατανόηση και τη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων, σοβαρή επιβράδυνση στη γλωσσική ανάπτυξη και την επικοινωνία εν γένει, εκδήλωση επαναλαμβανόμενων στερεοτυπικών κινήσεων και συμπεριφορών και έλλειψη ανταπόκρισης ή υπερβολική αντίδραση σε ορισμένα αισθητηριακά ερεθίσματα.

Τα δικαιώματα των ατόμων με αυτισμό κατοχυρώνονται σε ίση βάση με το γενικό πληθυσμό από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και εστιάζονται κυρίως στην πλήρη πρόσβαση τους στην εκπαίδευση, την επαγγελματική κατάρτιση, τη δυνατότητα τους στην απασχόληση και την ισότιμη συμμετοχή τους στην καθημερινή ζωή με βάση τις δεξιότητες, τις επιθυμίες και τα ενδιαφέροντα τους.

Λόγω της πολυπλοκότητάς του, ο αυτισμός συνιστά μια από τις πιο σύνθετες αναπηρίες και γι’ αυτό είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός δημόσιων πολιτικών και στοχευμένων παρεμβάσεων, προκειμένου να μην οδηγούνται στην κοινωνική περιθωριοποίηση τα αυτιστικά άτομα και το οικογενειακό τους περιβάλλον. Για την επίτευξη της ανεμπόδιστης και αποτελεσματικής πρόσβασης στην εκπαίδευση, στην επαγγελματική αποκατάσταση και στην πλήρη ενσωμάτωση στην κοινωνική ζωή των ατόμων με αυτισμό, η Πολιτεία εκπονεί και υλοποιεί ένα ολιστικό και συνεκτικό πλαίσιο, στη βάση των στόχων του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.

Ειδικότερα, η ισότιμη συμμετοχή των ατόμων με αυτισμό σε ποιοτική εκπαίδευση, έχει ως βασικό προαπαιτούμενο την έγκαιρη διάγνωση και την πρώιμη παρέμβαση. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα προβλέπεται η θεσμοθέτηση και υλοποίηση δράσεων πρώιμης παρέμβασης, οι οποίες μάλιστα εξειδικεύονται σε τρία προγράμματα ως ακολούθως:

(α) Πρόγραμμα έγκαιρης Ανίχνευσης στους βρεφονηπιακούς σταθμούς στο πλαίσιο του προγράμματος «Κυψέλη», που θεσπίστηκε με τον ν. 4837/2021.

(β) Πιλοτικό Πρόγραμμα Πρώιμης Παρέμβασης, με ορίζοντα έναρξης εντός του 2022, το οποίο θα υλοποιηθεί με χρηματοδότηση από το RRF και αφορά 1.450 παιδιά.

(γ) Το Πρόγραμμα «Μεταρρύθμιση του πλαισίου παρέμβασης στην παιδική ηλικία για παιδιά με αναπηρία», το οποίο έχει διετή διάρκεια και υλοποιείται από τον Οκτώβριο του 2021 με τη συνδρομή της τεχνικής βοήθειας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG Reform – Technical Support Instrument). Η τεχνική βοήθεια μεταξύ άλλων θα συμβάλλει ουσιαστικά στη σύνταξη Σχεδίου Δράσης για την υλοποίηση ποιοτικών υπηρεσιών πρώιμης παρέμβασης για τα παιδιά με αναπηρία συμπεριλαμβανομένων των παιδιών με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και στην ανάπτυξη εξατομικευμένου πλάνου συμβουλευτικής υποστήριξης των παιδιών και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος.

Κομβικής σημασίας για τα άτομα με αυτισμό είναι επίσης η ενεργή υποστήριξή τους, προκειμένου να ενταχθούν ομαλά στην αγορά εργασίας. Σ' ένα φιλικό, δομημένο και προσβάσιμο περιβάλλον τα αυτιστικά άτομα μπορούν να αναπτύξουν σημαντικά το βαθμό λειτουργικότητας τους και να ενσωματωθούν ισότιμα στον κοινωνικό ιστό.

Σε αυτό το πλαίσιο, εντός του έτους θα υλοποιηθεί από τον ΟΑΕΔ με χρηματοδότηση από το RRF πιλοτικό πρόγραμμα υποστηριζόμενης απασχόλησης για 200 άτομα στο φάσμα του αυτισμού, με πλήρη επιδότηση του μισθολογικού κόστους και των ασφαλιστικών εισφορών, ενώ παράλληλα θα παρέχονται στους ωφελούμενους του προγράμματος υπηρεσίες συμβουλευτικής υποστήριξης και καθοδήγησης από εξειδικευμένους επαγγελματίες. Σύμφωνα με το στόχο 14 του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, θα προβλεφθεί σύντομα το θεσμικό πλαίσιο για την υποστηριζόμενη εργασία, μια εναλλακτική μορφή εργασίας που συντελεί ουσιωδώς στην εργασιακή ένταξη των ατόμων με νοητική αναπηρία και αυτισμό.

Με τις δράσεις που σχεδιάζουμε επιδιώκουμε πρωτίστως να ενισχύσουμε την ορατότητα των ατόμων με αυτισμό, ο οποίος στη χώρα μας αποτελεί μια από τις πιο δύσκολα ορατές αναπηρίες. Βασική στόχευση των πολιτικών μας είναι η εξάλειψη των κοινωνικών στερεοτύπων και των προκαταλήψεων και η οικοδόμηση μιας κοινωνίας ανοιχτής και συμπεριληπτικής, στη βάση της αμοιβαίας αποδοχής, χωρίς εμπόδια, διακρίσεις και αποκλεισμούς.

*Ο Γιώργος Σταμάτης είναι γ.γ. Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας