Επίκληση στο συναίσθημα και shaming στη Δύση: Πώς ο Ζελένσκι περνάει το μήνυμά του στα κοινοβούλια

Ο Ουκρανός πρόεδρος έχει απευθυνθεί σε 10 κοινοβούλια μέσα σε δύο εβδομάδες, αποσπώντας θερμά χειροκροτήματα παντού.

Σε απευθείας σύνδεση μέσω βιντεοδιάσκεψης από μια πολιορκημένη πρωτεύουσα, φορώντας μια χακί μπλούζα και αξύριστος, συχνά ολοκληρώνει αποχαιρετώντας με σφιγμένη γροθιά. Ενώ ηχεί ακόμη το χειροκρότημα, εξαφανίζεται.

Είναι ένας άνθρωπος που βιάζεται, άλλωστε, με πραγματικά υπαρξιακά θέματα να ασχοληθεί.

«Ξέρει πώς να ενσαρκώνει το πνεύμα του έθνους», εκτιμά ο Jonathan Eyal, του Royal United Services Institute. «Όχι μόνο στον λόγο, αλλά και στον τρόπο που εμφανίζεται, στο σκηνικό του, στο χώρο που μιλάει».

Ίδιες, αλλά και διαφορετικές

Οι ομιλίες του, οι οποίες εγκαινιάστηκαν στις 3 Μαρτίου, όταν απευθύνθηκε στους Βρετανούς βουλευτές, έχουν έναν και μόνο επείγοντα σκοπό – να προσελκύσουν τη διεθνή στήριξη. Για να τον πετύχει, ο Ζελένσκι μεταφέρει μερικά πολύ υψηλά μηνύματα.

Είτε μιλώντας για την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, είτε για την 11^η Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον, ο Ζελένσκι εισχωρεί στα σημαντικά γεγονότα των χωρών στις οποίες απευθύνεται – και τα τραύματά τους.

Στο Παρίσι την Τετάρτη επικαλέστηκε το εθνικό σύνθημα «liberte, égalité, fraternité». Στην Ιαπωνία, έθεσε το φάσμα της πυρηνικής καταστροφής.

Οι αναφορές έχουν στόχο να ακουμπήσουν το συναίσθημα.

Και δεν χάνει χρόνο για να φτάσει στην ουσία. Μέσα σε ένα ή δύο λεπτά από την ομιλία του στο Λονδίνο, συνέκρινε τον πόλεμο των 13 ημερών της Ουκρανίας με τη Μάχη της Βρετανίας, τη μάχη που καθόρισε τη χώρα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα, χωρίς να τον κατονομάζει, υιοθέτησε έναν από τους πιο εμβληματικούς λόγους του Ουίστον Τσόρτσιλ, τον οποίο εκφώνησε στις 4 Ιουνίου 1940, προσαρμόζοντάς τον στα ουκρανικά δεδομένα.

«Θα πολεμήσουμε στα δάση, στα χωράφια, στις παραλίες, στις πόλεις και στα χωριά, στους δρόμους, θα πολεμήσουμε στους λόφους», είπε.

Όμως κατά τη διάρκεια των ομιλιών του στα κοινοβούλια, ο Ζελένσκι δεν δίστασε και να επιπλήξει τη Δύση για αυτό που θεωρεί ως την αποτυχία της να παράσχει αρκετή υποστήριξη.

Shaming στη Δύση

«Σε κάθε μία από τις ομιλίες του, λέει τι είδους άνθρωποι είστε;» υπογραμμίζει η Nomi Claire Lazar, καθηγήτρια δημοσίων και διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα, που σπουδάζει πολιτική ρητορική. «Τι είδους έθνος είστε; Αν δεν καταφέρετε να ζήσετε στο ύψος αυτής της στιγμής, τότε ντροπή σας».

Σε μια ομιλία στο Κογκρέσο των ΗΠΑ γεμάτη με αναφορές στο Περλ Χάρμπορ, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και το Όρος Ράσμορ, ο πρόεδρος Ζελένσκι επέπληξε το κοινό του με ξεκάθαρα αντιδιπλωματική γλώσσα. «Ζητάμε απάντηση», παρακάλεσε. «Απάντηση απέναντι στον τρόμο. Ζητάμε πάρα πολλά;».

Απευθυνόμενος στην ιταλική Βουλή των Αντιπροσώπων την Τρίτη, ο Πρόεδρος Ζελένσκι ντρόπιασε και πάλι το κοινό του, επισημαίνοντας ότι τα μέλη του κύκλου του Πούτιν απολάμβαναν τις διακοπές τους στην Ιταλία.

«Μην γίνεστε θέρετρο για δολοφόνους», τους επέκρινε.

Ως πρόεδρος μιας χώρας που υφίσταται απρόκλητη εισβολή, λέει ο καθηγητής Λάζαρ, ο κ. Ζελένσκι έχει κερδίσει αυτό το δικαίωμα. «Στην πραγματικότητα, δεν μπορείς να μπεις σε ξένα νομοθετικά σώματα και να πεις ‘ντροπή σας’», λέει ο καθηγητής Λάζαρ, «εκτός κι αν έχεις ήδη ορίσει τον εαυτό σου ως ηθικό διαιτητή».

Από τη μοναδική του οπτική, ως ηγέτης μιας χώρας που μόλις δέχθηκε εισβολή, χωρίς πρόκληση, είναι ίσως κατανοητό ότι ο Ζελένσκι αισθάνεται την ανάγκη να αποτινάξει κάθε ίχνος εφησυχασμού από το κοινό του.

«Νομίζω ότι υπάρχει κάποια απογοήτευση σε αυτόν και την ομάδα του», λέει η Orysia Lutsevych από το think tank Chatham House. «Δεν αισθάνονται ότι οι άνθρωποι είναι αρκετά αναστατωμένοι από αυτό που συμβαίνει».

Standing ovations

Για κάθε μία από τις ομιλίες του, που συγγράφει ο στενός βοηθός Ντμίτρο Λίτβιν, ο Ζελένσκι είχε ένα αιχμαλωτισμένο κοινό: πολιτικούς ηλεκτρισμένους από την αντισυμβατική, άμεση ρητορική του και επίσης προσηλωμένους στο άβολο προσκήνιο της δίκαιης οργής του Ουκρανού ηγέτη.

Μιλάει όμως και για τους δικούς του ανθρώπους.

Μιλάει στα ουκρανικά και αποφεύγει τα αυστηρά κοστούμια που συνήθως συνδέονται με αυτό το είδος πολιτικού θεάματος. Πρόκειται για μια εξαιρετική μεταμόρφωση για έναν πολιτικό του οποίου το ποσοστό αποδοχής έπεφτε για μήνες πριν ξεκινήσει ο πόλεμος.

Πριν τον πόλεμο, το παρελθόν του Ζελένσκι ως ηθοποιός έμοιαζε με μειονέκτημα. Μετά την επίθεση, ξαφνικά μοιάζει με περιουσιακό στοιχείο.

Οι ομιλίες του, με το απλό και συναισθηματικό μήνυμά του -κάντε περισσότερα για να μας βοηθήσετε- έχει ένα ακόμη κοινό: την εσωτερική κοινή γνώμη της Δύσης.

«Προσπαθεί να δημιουργήσει αυτού του είδους την πίεση από κάτω», λέει ο καθηγητής Λαζάρ. «Εσωτερική πίεση στις κυβερνήσεις, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς αυτό που ζητά είναι πραγματικά ακριβό».

Θέτοντας την ατζέντα

Περί αυτού, στην τελική, πρόκειται. Ο Ζελένσκι δεν ξεκίνησε αυτήν την ψηφιακή περιοδεία στα κοινοβούλια του κόσμου απλά για να συγκεντρώσει συμπάθεια.

Η Ουκρανία μάχεται για την ύπαρξή της και για να το κάνει αυτό χρειάζεται την τεράστια και ουσιαστική στρατιωτική βοήθεια των συμμάχων της.

Επί εβδομάδες, ο Ζελένσκι ζητάει από το ΝΑΤΟ να εγκαθιδρύσει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία. Ξέρει ότι αυτό δεν θα γίνει. Αλλά ίσως καταφέρει το αμέσως επόμενο μεγάλο πράγμα που θα ζητήσει.

Την Τρίτη, ο επικεφαλής του γραφείου του, Άντρι Γερμάκ, έδωσε εναλλακτικές απέναντι σε αυτό το αίτημα. «Σας παρακαλώ επιβάλετε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων ή δώστε μας αξιόπιστα αεροπορικά συστήματα άμυνας», είπε.

Ήδη γίνονται προσπάθειες να βελτιωθεί το εναέριο αμυντικό σύστημα της Ουκρανίας, και οι ΗΠΑ σκέφτονται να εφοδιάσουν την Ουκρανία με σοβιετικής προέλευσης εξοπλισμό.