Ο παράγων «Ινδία»: Ο μεγάλος άγνωστος «x» στη διεθνή σκακιέρα και το φλερτ με τον Πούτιν

Στις 2 Μαρτίου η Ινδία αρνήθηκε να καταδικάσει τη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία και ήταν μια από τις 5 χώρες (με 141 να ψηφίζουν «ναι» στην καταδίκη) που προτίμησαν να κρατήσουν ουδέτερη στάση στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, απέχοντας από την ψηφοφορία.

Χθες, 18 Μαρτίου, η Ινδία ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει 3 εκατομμύρια βαρέλια ρώσικο πετρέλαιο κοψοχρονιά, αδιαφορώντας για τις δυτικές κυρώσεις. Έτσι κι αλλιώς η Ινδία δεν είναι Δύση. Ή μήπως είναι;

Η ίδια φαίνεται ότι θέλει το ιδανικό: Τα καλά και των δύο κόσμων. Γι αυτό και επιδιώκει τη διατήρηση των εμπορικών της σχέσεων με τη Ρωσία, χωρίς να τα σπάσει και με τις δυτικές χώρες. Μια επωφελής για την ίδια ουδετερότητα.

Με το ένα πόδι από δω και το άλλο από κει, η Ινδία διατηρεί παραδοσιακά πολύ στενούς δεσμους με τη Ρωσία, ενώ τα τελευταία χρόνια, βγαίνοντας από την ιστορική της εσωστρέφεια, προσπαθεί να προσεγγίσει και τις ΗΠΑ.

Εξίσου παραδοσιακά, οι περισσότεροι στη Δύση κάνουμε ένα μεγάλο λάθος: Την απαξιώνουμε, ως αμελητέα δύναμη. Αλλά δεν είναι. Καθόλου.

Η υψηλή Τέχνη της ουδετερότητας

Η ρωσοϊνδική φιλία χτίστηκε κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Και επιβιώνει μέχρι σήμερα, τόσο για παραδοσιακούς (κανείς δεν ξεχνάει τους παλιούς του φίλους τόσο εύκολα) όσο κυρίως για στρατηγικούς λόγους.

Το οπλοστάσιο της Ινδίας είναι στο μεγαλύτερο μέρος του (οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για ποσοστό ανάμεσα στο 65% και το 85%) σοβιετικής ή ρωσικής προέλευσης. Για να το πούμε και λίγο σε αριθμούς, που πάντα βοηθάνε, η Ινδία έχει τον τρίτο μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο, ο οποίος παρότι εθελοντικός, έχει 1.5 εκατομμύριο στρατευμένους και άλλους τόσους εφέδρους. Επίσης είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας στον κόσμο αμυντικού εξοπλισμού. Και έχει και πυρηνικά.

Η μεγάλη απειλή για την Ινδία δεν είναι πια το Πακιστάν, όπως επίσης εσφαλμένα πιστεύουμε. Είναι η Κίνα. Κι απ' αυτήν την απειλή προκύπτει και η σύσφιξη των σχέσεων της Ινδίας με τις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια. Οι δύο χώρες, μαζί με την Αυστραλία και την Ιαπωνία έχουν σχηματίσει μια ανεπίσημη συμμαχία, την Quad (Quadrilateral Security Dialogue), Τετραμερής Διάλογος Ασφαλείας, σε ελεύθερη μετάφραση.

Επισήμως η Quad είναι ένας συνασπισμός των μεγάλων δημοκρατιών της περιοχής του Ινδο-Ειρηνικού, ο οποίος δημιουργήθηκε μετά το τσουνάμι του 2004 και έχει ως στόχο «την ενδυνάμωση της τοπικής συνεργασίας για διάφορα θέματα».

Πίσω από τις γραμμές και τα περίτεχνα λόγια της διπλωματίας διαβάζουμε «είμαστε τέσσερις εναντίον της Κίνας». Η οποία Κίνα φυσικά το ξέρει. Όλοι το ξέρουν.

Όλα αυτά λειτουργούσαν πολύ ωραία για την Ινδία, μέχρι τη στιγμή που η εισβολή στην Ουκρανία, την έφερε -όπως και πολύ κόσμο- στην πολύ άβολη θέση να είναι φίλη με δύο εχθρούς μεταξύ τους.

Όχι ότι αυτό είναι κάτι καινούργιο για την Ινδία, το ίδιο ακριβώς συνέβαινε και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και ο ισορροπισμός της Ινδίας την έκανε εν πολλοίς αυτό που είναι σήμερα: Μια δημοκρατία με δυτικό προσανατολισμό, η οποία έχει πολύ στενούς δεσμούς με τη Ρωσία και έχει εξελίξει την πολιτική ουδετερότητα σε υψηλή Τέχνη.

Ο όρος «διαμερισματοποίηση» χρησιμοποιείται ευρέως στην ψυχολογία και σημαίνει τη μεταξύ τους απομόνωση των διαφορετικών συναισθημάτων. Στην περιπτωση της Ινδίας, παίρνει διπλωματική διάσταση: Η σχέση της με τη Ρωσία δεν επηρεάζει καθόλου εκείνην με τις ΗΠΑ, ή με την Κίνα, ή με οποιονδήποτε. Είναι αριστούργημα και δεν είναι καθόλου απλό.

Ο Πρωθυπουργός της χώρας, Ναρέντα Μόντι είναι ένας από τους ελάχιστους ηγέτες διεθνώς που με την ίδια άνεση μιλάει τόσο με τον Πούτιν όσο και με τον Μπάιντεν, αλλά και με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στον οποίο τηλεφώνησε για να του πει ότι «εύχεται να τελειώσουν σύντομα οι εχθροπραξιες και να επιτευχθεί ένας γόνιμος διάλογος». Μετά λέμε για τις υποψήφιες στα καλλιστεία, που εύχονται «παγκόσμια ειρήνη»...

Πέρα απ' αυτήν την επικοινωνία, υπήρξαν κάποια γενικά σχόλια της Ινδίας, όπως εκεινο του Πρέσβη της στον ΟΗΕ, ο οποίος είπε ότι «η παγκόσμια τάξη βασίζεται στο σεβασμό των συνόρων και της αυτοκυριαρχίας όλων των κρατών» και αμέσως μετά έφυγε από τη γενική συνέλευση για να μην καταδικάσει τη Ρωσία. Διότι ουδολως ενδιαφέρεται για τα «σύνορα και της αυτοκυριαρχία» της Ουκρανίας, ενδιαφέρεται όμως για τα δικά της.

Αν κάτι σε όλην αυτήν την ιστορία μπορεί να συγχίσει την Ινδία, είναι η προσέγγιση του Πούτιν με το Πεκίνο. Αλλά, μέχρι στιγμής αυτή δεν έχει απειλήσει τη δική τους σχέση, οπότε η πολιτική της συνεχίζεται ως έχει: Είμαστε με τις ΗΠΑ σε ορισμένα θέματα, αλλά σε κάποια άλλα καταλαβαίνουμε και τις ανησυχίες της Ρωσίας.

Δεσμοί φιλίας και όπλων

Η φιλιά της Ινδίας με την τότε Σοβιετική Ένωση έγινε επίσημη το 1971, όταν οι δύο χώρες υπέγραψαν το Σύμφωνο Ειρήνης, Φιλίας και Συνεργασίας. Με το αζημίωτο όλα αυτά, καθώς οι Ρώσοι υποτήριξαν ενεργά την Ινδία στον πόλεμο που οδήγησε στην ανεξαρτησία του Μπαγκλαντές. Σε όλα αυτά βοήθησε και το γεγονός ότι οι ΗΠΑ την ίδια περίοδο χρησιμοποιούσαν το Πακιστάν (παραδοσιακό εχθρό της Ινδίας) ως ενδιάμεσο για να προσεγγίσουν την Κίνα (κοινό εχθρό Ινδίας και ΕΣΣΔ).

Δεν είναι καθόλου παράξενη η στάση της Ινδίας, με δεδομένη την ιστορία της χώρας. Για τους Ινδούς το συλλογικό τραύμα είναι το αποικιακό τους παρελθόν και σημαντικότερο ζήτημα είναι η διατήρηση της ανεξαρτησίας και αυτοκυριαρχίας τους.

8 Ιουνίου 1976. Η Πρωθυπουργός της Ινδίας, Ίντιρα Γκάντι, φτάνει στη Μόσχα για συνομιλίες με τον γ.γ. του Κ.Κ.ΣΕ, Λεονίντ Μπρέσνιεφ (ΑΡ ΡΗΟΤΟ)

Σε έναν κοσμο στον οποίο η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ πολεμουσαν χωρίς πόλεμο για να επεκτεινουν τις σφαίρες επιρροής τους, η Ινδία αποφάσισε πολύ απλά να μείνει έξω από το παιχνίδι. Και δεν ήταν η μόνη, πολλές χώρες επεδίωξαν την ίδια στάση, ανακυρύσσοντας εαυτούς «ανένταχτες». Άλλο ενταγμένος, όμως και άλλο φίλος.

Στο πακέτο της φιλίας αυτής περιλαμβανόταν και η πώληση σε προνομιακές (φιλικές) τιμές ρωσικού οπλισμού στην Ινδία. Μέχρι σήμερα το Νέο Δελχί είναι ο μεγαλύτερος πελάτης για τις εξαγωγές ρωσικών οπλικών συστημάτων. Τα τελευταία χρόνια αγοράζει όπλα επίσης από τη Μεγάλη Βρετανία, το Ισραήλ, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, όλους του μεγάλους διεθνείς εμπόρους όπλων δηλαδή. Κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που συσφίχθηκαν οι σχέσεις της χώρας με τις ΗΠΑ, από την οποία ο Μόντι αγοράζει όπλα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων. Και πάλι, όμως, ούτε καν πλησιάζουν οι συναλλαγές αυτές εκείνες που έχει η χώρα με τη Ρωσία.

Το πρόβλημα της «απεξάρτησης»

Η Ινδία αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα πολύ παρόμοιο με την Ευρώπη σε σχέση με τη Ρωσία: Και να θέλει να απεξαρτηθεί από αυτήν, δεν είναι καθόλου εύκολο. Εμεις το έχουμε με την ενέργεια, αυτοί με τα όπλα.

Πρώτον τα αμερικανικά και άλλα όπλα και οπλικά συστήματα είναι πολύ πιο ακριβά από τα ρώσικα. Και δεύτερον τα ήδη υπάρχοντα ρώσικα οπλικά συστήματα δεν είναι συμβατά με τα αμερικανικά και χρειάζονται ρωσικά ανταλλακτικά.

Ακριβώς, λοιπόν, όπως η Ευρώπη θέλει να απεξαρτηθεί από τη ρωσική ενέργεια αλλά αυτό απαιτεί πολύ χρόνο και στο μεταξύ δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτήν, έτσι και η Ινδία δεν μπορεί να μείνει απροστάτευτη για κανένα χρονικό διάστημα, όταν περιτρυγυρίζεται από εχθρούς.

Κι επειδή οι Αμερικάνοι είναι άνθρωποι με κατανόηση, αποφάσισαν να μην επιβάλουν κυρώσεις στην Ινδία μετά την πρόσφατη αγορά ρωσικών S-400, τους ίδιους που είχε αγοράσει η Τουρκία και οι Αμερικάνοι τη «μάλωσαν». Διότι οι Ινδικοί S-400 είναι στραμμένοι προς τον κοινό εχθρό, την Κίνα.

Η Ινδία δεν θέλει να της λέει η Δύση τι να κάνει και η Δύση το ξέρει και το κατανοεί. Και όπως όλες οι χώρες με αποικιακο παρελθόν, η Ινδία δεν θέλει έναν κόσμο στον οποίο θα κυριαρχεί μια υπερδύναμη. Θέλει πολλές υπερδυνάμεις που να εξισορροπούν η μία την άλλη, ώστε να μην υπάρχει ο κινδυνος να συμβεί αυτό που συνέβη στο παρελθόν: Να την καταπιεί η Κίνα, ως νέα Μεγάλη Βρετανία, ανενόχλητη. Κοινώς, η Ινδία θέλει μια μεγάλη και πανίσχυρη Ρωσία, απέναντι σε μια μεγάλη και πανίσχυρη Κίνα και μια μεγάλη και πανίσχυρη Αμερική λίγο πιο κάτω.

Ινδοί και Κινέζοι αξιωματικοί συνομιλούν στα σύνορα των δύο χωρών, στην ορεινή περιοχή Λαντάκ των Ιμαλαΐων. Η συνοριακή διένεξη των δύο χωρών οδήγησε και σε μάχες το 2020 και σε ένα αδιέξοδο που κράτησε αρκετούς μήνες έως ότου οι δύο στρατοί αποτραβηχθούν, το 2021. Η διένεξη παραμένει ανοιχτή και είναι ίσως μια από τις σοβαρότερες στον κοσμο, καθώς και οι δύο χώρες έχουν πυρηνικό οπλοστάσιο (Indian Army via AP)

Οι τεκτονικές πλάκες της διεθνούς πολιτικής

Όλα αυτά είναι πολύ ωραία, όμως οι συσχετισμοί δυνάμεων στον κόσμο μετακινούνται όπως οι τεκτονικές πλάκες: Αρκεί συχνά να δώσει σεισμό ένα μικρό ρήγμα, για να προκληθεί αλυσιδωτή αντίδραση.

Μπορεί ο Πούτιν να διατηρεί εξαιρετικές σχέσεις με τον Μόντι (οι δύο τους συναντήθηκαν περισσότερες από 10 φορές διά ζώσης), όμως ο δεύτερος δεν κοιμάται πολυ καλά βλέποντας το φίλο του να φλερτάρει εσχάτως και με τον Τζινπίνγκ.

Οι δυτικές κυρώσεις σπρώχνουν τον Πούτιν όλο και πιο κοντά στο Πεκίνο, στο οποίο βλέπει έναν πολύ ισχυρό και πρόθυμο σύμμαχο. Κι όσο πιο κοντά έρχεται η Ρωσία με την Κίνα, τόσο πιο δύσκολο είναι να διατηρηθούν οι σχέσεις της με την Ινδία.

Γι αυτό η Ινδία, με την ηχηρή της άρνηση να πάρει θέση στο θέμα της Ουκρανίας, προσπαθεί να θυμίσει στη Ρωσία πόσο φίλοι είναι οι δύο τους: «Είμαι εδώ, σε στηρίζω πάντα, πρέπει να κάνεις το ίδιο», είναι το μήνυμα. Το μήνυμα «διαβάστηκε» από τη Μόσχα, αλλά μέχρι εκεί. Ουσιαστική απάντηση δεν έχει σταλεί.

Αυτό, με τη σειρά του μπορεί να σπρώξει την Ινδία πιο κοντά στις ΗΠΑ, όμως η Ουάσινγκτον αυτήν τη στιγμή έχει στραμμένη την προσοχή της στην Ευρώπη. Και μπορεί να μην αντέδρασε στη στάση της Ινδίας, σύμφωνα με πληροφορίες, όμως, ο Μπάιντεν «μάλωσε» λίγο τον Μόντι ιδιωτικά, προκειμένου να μην τον προσβάλει δημόσια.

Ο εκπρόσωπος του State Department, Νεντ Πράις είπε στις 25 Φεβρουαρίου ότι «οι ΗΠΑ και η Ινδία έχουν πολύ σημαντικά κοινά συμφέροντα και αξίες. Οι ΗΠΑ γνωρίζουν ότι η Ινδία έχει σχέσεις με τη Ρωσία και αυτό είναι ένα ξεχωριστό κομμάτι από τη σχέση που έχουν με τις ΗΠΑ». Το καλύτερο ήταν η κατακλείδα του: «Και φυσικά αυτό είναι okay»...

Βέβαια και είναι okay. Διότι η Αμερική θέλει να συνεχίσει η Ινδία να έχει καλές σχέσεις με τον Πούτιν και θέλει κάτι ακομη: Να χρησιμοποιήσει αυτές τις σχέσεις μπας και πείσει τον Πούτιν να λήξει τον πόλεμο.

Εάν η προσέγγιση του Πούτιν με το Πεκίνο δεν διαταράξει τη σχέση του με την Ινδία, εάν ο Μόντι θελήσει να παιξει αυτόν τον ειρηνευτικό και εξισορροπητικό ρόλο, και μερικές δεκάδες «εάν» μετά, η Ινδία θα μπορούσε να αναδυθεί από αυτήν την παγκόσμια κρίση όχι απλώς κερδισμένη, αλλά με τρομερά αναβαθμισμένο στάτους στη διεθνή πολιτική και διπλωματία.

Όλα τα παραπάνω, βέβαια, μας λένε και κάτι ακόμη: Ότι οι ΗΠΑ δεν προτίθενται σε καμία περίπτωση να εμπλακούν σε πόλεμο με τη Ρωσία, αλλά αναζητούν διπλωματική διέξοδο. Δεν είναι αυτονόητο αυτό, πολλοί φαίνεται να πιστεύουν -και να επιθυμούν- το αντιθετο, αλλά το αντίθετο δεν ισχύει.

Μας λένε επίσης ότι ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος είναι εδώ και είναι καθαρά ένα παιχνίδι συσχετισμών και διπλωματίας.

Είναι δύσκολο να το εξηγήσεις στους Ουκρανους αυτό, βέβαια, ότι απλώς είναι το μικρό ρήγμα που έδωσε το σεισμό και ότι το πραγματικό θέμα είναι πώς θα κινηθούν οι μεγάλες τεκτονικές πλάκες, όμως είναι μια νομοτέλεια αυτό.

Πάντα έτσι γινόταν και πάντα έτσι θα γινεται.