Τα Παράλληλα Σύμπαντα του Ουγούρ Γκαλένκους: «Αυτός είναι ο κόσμος μας, μια ατελείωτη αντίθεση»

Όσο κι αν είναι εντυπωσιακό από μόνο του, όμως, μπορεί να γίνει μια γροθιά στο στομάχι αν χρησιμοποιηθεί με τον τρόπο που το χειρίζεται φωτογραφικά ο Τούρκος καλλιτέχνης Ουγούρ Γκαλένκους.

Ο Γκαλένκους ζει και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη και τα φωτογραφικά του κολάζ άρχισαν να ταξιδεύουν στον κόσμο μέσα από εκθέσεις και σάιτ, σε ένα τέτοιο τα πέτυχα κι εγώ.

«Ξεφυλλίζοντας» τα φωτογραφικά του άλμπουμ, στην αρχή δυσκολεύεσαι να διακρίνεις που αρχίζει η μια πλευρά και που τελειώνει η άλλη, είναι τόσο περίτεχνες οι ζεύξεις, τόσο ακριβείς, που φαντάζει δύσκολο και οι δύο φωτογραφίες να είναι πραγματικές και να κόλλησαν έτσι.

«Children Are Children First - Balloons», Δαμασκός, 2016, Editorial Photo: Amer Almohibany, @amer.almohibany

Σε δεύτερη ανάγνωση, όταν η αντίθεση εγγράφεται τελικά στο μυαλό, τότε αρχίζει να σε «χτυπάει» και η σημασία της. Η ρεαλιστικότητά της. Αλλά και η απιθανότητά της. Πώς είναι δυνατόν να ζούμε μέσα σε έναν τέτοιον κόσμο και να μην είμαστε όλοι σχιζοφρενείς; Ή μήπως είμαστε;

Ή μήπως, απομονώνουμε τη μια εικόνα, αυτήν που θέλουμε να δούμε και «μπλοκάρουμε» την άλλη στο μυαλο μας;

«Θέλω να τραβήξω την προσοχή όλων στα προβλήματα που υπάρχουν στον κόσμο μας και να ευαισθητοποιήσω το κοινό, αυτό είναι τα Παράλληλα Σύμπαντα», μου λέει ο Γκαλένκους. «Θέλω να κάνω τους ανθρώπους να συναισθανθούν μέσω μιας διαφορετικής αισθητικής προσέγγισης».

Ενσυναίσθηση: Αυτή η μαγική, άγνωστη λέξη

Στην κουβέντα μας χρησιμοποιεί πολύ συχνά τη λέξη ενσυναίσθηση και αυτή η λέξη, σκέφτομαι, θα μπορούσε να είναι ένας εναλλακτικός τίτλος στα έργα του. Και το βασικό ζητούμενο στον κοσμο που ζούμε, επίσης.

«Bathing at War, Bathing at Peace», Γάζα, 2015, Editorial Photo: Wissam Nassar, @wissamgaza

«Οι μισές από τις φωτογραφίες που χρησιμοποιώ (σ.σ. εννοεί τον «άλλο» κόσμο, τον μακρινό σε μας) είναι από πολέμους στη Συρία, στο Αφγανιστάν, αλλά και περιοχές όπως η Βόρεια Αφρική, όπου οι συνθήκες είναι σχεδον πολεμικές. Όλες αυτές οι φωτυογραφίες φτάνουν σε μας στο δυτικό κόσμο, στις ειρηνικές μας χώρες, σαν απλές εικόνες από τις ειδήσεις. Ναι, νομίζω ότι μπορώ να κάνω κάπως καλύτερο τον κόσμο αν προκαλέσω αυτήν την αναγκαία ενσυναίσθηση. Αν μας κάνω να νοιαστούμε πραγματικά. Να έρθουμε στη θέση αυτών των ανθρώπων που είναι εκτεθειμένοι στους πολέμους και τις διαμάχες».

«Πρέπει να καταλάβουμε ότι όλα αυτά δεν είναι απλώς ειδήσεις. Είναι άνθρωποι, σαν εμάς».

«Πρέπει να καταλάβουμε ότι τίποτα δεν μας εγγυάται ότι δεν θα έχουμε τα ίδια προβλήματα στις χώρες μας μετά από 10-20 χρόνια. Είναι δύσκολο να διατηρήσεις την ειρήνη. Και για να το κάνεις, πρέπει να την επαναφέρεις κι εκεί όπου υπάρχει πόλεμος».

«Crossing the Red Sea», μια γυναίκα Ροχίνγκια πρόσφυγας από τη Μιανμάρ στο Μπαγκλαντές, 2018, Editorial Photo: Ammar Suleiman, @ammar.sulaiman.91

Ελλάδα και Τουρκία: Δύο χώρες με τεράστιες και παρόμοιες αντιθέσεις

Ο Γκαλένκους γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη, την ευρωπαϊκότερη πλευρά της Τουρκίας. Τον ρωτάω αν το γεγονός ότι η χώρα του, όπως και η δική μας άλλωστε, ακροβατεί διαχρονικά ανάμεσα σε δύο κόσμους, την ανατολή και τη δύση, δύο πραγματικότητες γεμάτες κοντράστ, τον ενέπνευσε στη δουλειά του.

«Είχα έρθει στην Ελλάδα το Νοέμβριο του 2021 για μια έκθεση», απαντάει, «και ναι, διαπίστωσα ότι δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Είμαστε ίδιοι. Και στις δύο χώρες υπάρχουν τεράστιες και παρόμοιες αντιθέσεις. Η μόνη διαφορά είναι ότι η γεωγραφική θέση της Τουρκίας τη φέρνει πιο πολύ σε ένα σημείο τομής ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, οπότε οι αντιθέσεις είναι πιο εμφανείς. Βλέπω την Τουρκία ακριβώς σαν αυτό το λεπτό αλλά πολύ 'κοφτερό' σημείο τομής στις εικόνες μου. Ναι, ίσως αυτό να έκανε τη δουλειά μου να προχωρήσει».

Ένας πρόσφυγας Ροχίνγκια κουβαλάει το παιδί του, Μπαγκλαντές 2018, Editorial Photo: Ammar Suleiman, @ammar.sulaiman.91

Για τον Γκαλένκους όλος ο κόσμος είναι μια τεράστια αντίθεση, η ζωή η ίδια είναι μια τεράστια αντίθεση λέει και το λέει τόσο φιλοσοφικά όσο και ρεαλιστικά:

«Πρέπει να αμβλύνουμε αυτές τις αντιθέσεις στον κόσμο μας. Μπορούμε να μοιραστούμε τον πλούτο και την ειρήνη που έχουμε εμείς οι "προνομιούχοι", με εκείνους που δεν είναι. Πρέπει να το κάνουμε, δεν γίνεται αλλιώς. Είναι ο μόνος τρόπος για να αλλάξουμε το μέλλον μας».

Ξεκίνησε τη δουλειά με τις φωτογραφίες και τα κολάζ όταν έπεσε στα χέρια του μια φωτογραφία του μικρού Αϊλάν, του μικρού Κούρδου που ξεβράστηκε πνιγμένος, προσπαθώντας να διασχίσει με τους γονείς του το Αιγαίο σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.

Αυτό ακριβώς ήταν το πιο σοκαριστικό κοντράστ: Η ζωή που θα μπορουσε και η ζωή που ήταν. Και σταμάτησε να είναι.

Ο Γκαλένκους άρχισε να πειραματίζεται με φωτογραφίες από τους πολέμους και όχι μόνο. «Δεν είναι μόνο οι πόλεμοι», εξηγεί. «Η δουλειά μου μιλάει για όλα τα προβλήματα του κόσμου, τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών, το περιβάλλον, την προστασία της άγριας ζωής, όλα αυτά. Αλλά ναι οι πόλεμοι είναι πάντα στο επίκεντρο. Και ο πόλεμος στην Ουκρανία τώρα».

Tin Soldier, Νότιο Σουδάν 2018, Editorial Photo: Stefanie Glinski, @stephglinski.

Πρώτα επιλέγει την ειδησεογραφική φωτογραφία στην οποία θέλει να επικεντρώσει την προσοχή. Mετά βρίσκει μια αντίστοιχη για τον «απέναντι» κοσμο. «Έχω πολύ καλή μνήμη με τις εικόνες, αλλά πολλές φορές μού παίρνει ώρες, εβδομάδες ή και μήνες να βρω την κατάλληλη φωτογραφία για να συμπληρώσω το κολάζ», λέει.

Τα παιδιά, αυτά τα αιώνια θύματα

Πριν αποφασίσω να επικοινωνήσω με τον Γκαλένκους, χαζεύαμε τα κολάζ του με τα παιδιά μου και ήταν εκείνα που παρατήρησαν ότι στις περισσότερες από τις φωτογραφίες του πρωταγωνιστούν παιδιά επισης. Η παρατήρηση ήταν σωστή. Κι αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο.

«Children Are Children First - Swings», Δαμασκός 2017, Editorial Photo: Amer Almohibany, @amer.almohibany

Στις 20 Νοεμβρίου 2020, την ημέρα των Δικαιωμάτων των Παιδιών, ο Γκαλένκους έβγαλε το πρώτο του βιβλίο, αφιερωμένο στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά σε όλον τον κοσμο.

«Στον κόσμο μας τα παιδιά πεθαινουν πρώτα στους πολέμους, χρησιμοποιούνται σαν στρατιώτες, σαν σκλάβοι, σαν αντικείμενα για σεξ, δεν έχουν συχνότατα πρόσβαση σε εκπαίδευση, τροφή και καθαρό νερό. Έβγαλα το βιβλίο εκείνο, σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Arzu Tunca Publishing, για να τραβήξουμε την προσοχή στο θέμα αυτό», λέει.

«Ελπίζω να μπορέσω με τη δουλειά μου να κάνω μια μικρή διαφορά. Έστω να κάνω τον κόσμο να δει», καταλήγει.

Και σ' αυτό έχουμε ένα κοινό: Όλοι όσοι δημοσιοποιούμε αυτά που γράφουμε, ζωγραφίζουμε, φωτογραφίζουμε ή λέμε, αυτό ελπίζουμε. Να κάνουμε τον κοσμο να δεί.

Όχι μόνο να κοιτάει.