Διάσκεψη της Βάανζε: Πώς το Τρίτο Ράιχ αποφάσισε την «Τελική Λύση» εις βάρος των Εβραίων

Η Διάσκεψη της Βάανζε, όπως έμεινε στην ιστορία, έλαβε χώρα στις 20 Ιανουαρίου 1942 στο προάστιο Βάανζε του Βερολίνου απ' όπου πήρε και το όνομα της και πολλά από αυτά που συζητήθηκαν έγιναν γνωστά μετά την κατάρρευση του Τρίτου Ράιχ.

Ένα από τα μείζονα «προβλήματα» για τον Χίτλερ το καλοκαίρι του 1941 ήταν να βρεθεί τρόπος εξόντωσης των εκατομμυρίων Εβραίων που ζούσαν στις γερμανοκρατούμενες χώρες της Ευρώπης.

Η εισβολή των Γερμανών στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941 μεγέθυνε το «πρόβλημα» του. Σε μια συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου στις 16 Ιουλίου 1941 ο Χίτλερ ανακοίνωσε ότι η Σοβιετική Ένωση δυτικά των Ουραλίων θα γίνει ο «γερμανικός κήπος της Εδέμ» και ότι η αχανής αυτή περιοχή θα πρέπει να ειρηνεύσει το ταχύτερο δυνατό. «Αυτό θα επιτευχθεί ταχύτερα αν ξεπαστρέψουμε όποιον μας πάει κόντρα» είπε στους υπουργούς του.

Ο στρατάρχης, Χέρμαν Γκέρινγκ, και ο αρχηγός των SS, Χάνριχ Χίμλερ, ερμήνευσαν τα λόγια του αρχηγού ως το πράσινο φως για να προχωρήσουν με πιο γοργά βήματα προς την «τελική λύση του εβραϊκού ζητήματος», που συνίστατο στην εκδίωξη όλων των Εβραίων από τα γερμανικά εδάφη.

Στις 31 Ιουλίου 1941 ο Γκέρινγκ έγραψε στον Ράινχαρντ Χάιντριχ, επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας του Ράιχ, «να αναλάβει όλες εκείνες τις πρωτοβουλίες για την ολοκληρωτική λύση του Εβραϊκού ζητήματος σε όλα τα εδάφη με γερμανική επιρροή».

Τον διέταζε να «συντονίσει όλες τις εμπλεκόμενες κυβερνητικές υπηρεσίες» και «να του υποβάλει ένα προσχέδιο για την τελική λύση του Εβραϊκού ζητήματος». Ο Χάιντριχ που ήταν ιδιαίτερα ψυχρός άνθρωπος (οι ίδιοι οι άνδρες των SS των αποκαλούσαν «δήμιο») γνώριζε πολύ καλά ότι ο Γκέρινγκ ήταν η φωνή του Χίτλερ.

Τους επόμενους μήνες ο Χάιντριχ και οι επιτελείς του επεξεργάστηκαν τις προτάσεις που θα υπέβαλαν στον Γκέρινγκ, που περιλάμβαναν την εκδίωξη όλων των Εβραίων από τη Γερμανία και τις κατεχόμενες χώρες και την εγκατάστασή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, είτε στην Πολωνία, είτε σε περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης.

Το φθινόπωρο του 1941 η ευφορία για τη γρήγορη κατάληψη της Σοβιετικής Ένωσης είχε δώσει τη θέση της στον σκεπτικισμό. Οι επιχειρήσεις είχαν βαλτώσει και οι επιτελείς του Χίτλερ ανέμεναν έναν μακράς διάρκειας πόλεμο.

Επιπλεόν, τα τρόφιμα δεν έφθαναν για να θρέψουν τον πληθυσμό και το μυαλό του Χίτλερ πήγε κατευθείαν στους παρίες του Τρίτου Ράιχ, στους Εβραίους: «Μου λένε να μην τους στείλω στο βούρκο. Ποιος νοιάζεται για τον λαό μας; Είναι ωραίο να κυριαρχεί ο τρόμος, όταν εξοντώνουμε τους Εβραίους. Γράφουμε ιστορία από φυλετική άποψη». Ο Χίμλερ και ο Χάιντριχ, που άκουγαν τα λόγια αυτά του αρχηγού τους, δεν είχαν καμία αμφιβολία για τις προθέσεις του Φύρερ.

Στις 29 Νοεμβρίου 1941, ο Χάιντριχ έστειλε προσκλήσεις σε αξιωματούχους του καθεστώτος για τη σύσκεψη που είχε προγραμματίσει για τις 9 Δεκεμβρίου στο θέρετρο του Βερολίνου Βάνζεε.

Θα τους εξέθετε τις απόψεις του για την «τελική λύση» και θα άκουγε τις δικές τους. Στην πρόσκληση βρισκόταν εσώκλειστη και η επιστολή του Γκέρινγκ για να μην υπάρξει η παραμικρή αμφισβήτηση για τη σοβαρότητα της σύσκεψης. Τα κακά μαντάτα από το ανατολικό μέτωπο, η επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ και η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο δημιούργησαν εκρηκτικό κλίμα στο Βερολίνο και οδήγησαν στην αναβολή της σύσκεψης.

Πραγματοποιήθηκε, τελικά, στις 20 Ιανουαρίου του 1942 σε μία βίλα της Βανζέε, που ήταν κέντρο αναψυχής των Ναζί. Στη σύσκεψη συμμετείχαν 14 ανώτατοι αξιωματούχοι του Τρίτου Ράιχ υπό την προεδρία του Χάινριχ και ήταν οι εξής

• Ο Γκαουλάιτερ Δρ. Άλφρεντ Μάγιερ (Alfred Meyer), ως εκπρόσωπος του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, Υπουργού Ανατολικών Εδαφών.
• Ο Επικεφαλής αξιωματούχος (Reichamtsleiter) Δρ. Γκέοργκ Λάιμπραντ (Georg Leibbrandt), Γενικός Γραμματέας (Γ.Γ.) του Υπουργείου Ανατολικών Εδαφών του Ράιχ.
• Ο Δρ. Βίλχελμ Στούκαρτ (Wilhelm Stuckart), εκ μέρους του Υπουργείου Εσωτερικών του Ράιχ.
• Ο Δρ. Έριχ Νόιμαν (Erich Neumann), Πληρεξούσιος του Γραφείου του Τετραετούς Σχεδίου.
• Ο Δρ. Ρόλαντ Φράισλερ (Roland Freisler), Γ.Γ. του Υπουργείου Δικαιοσύνης.
• Ο Δρ. Γιόζεφ Μπύλερ (Josef Bühler), ως εκπρόσωπος του Γενικού Κυβερνήτη της Πολωνίας, Χανς Φρανκ.
• Ο Γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών Μάρτιν Λούτερ (Martin Luther).
• Ο Συνταγματάρχης των SS Γκέραρντ Κλόπφερ, (Gerhard Klopfer), εκ μέρους της Καγκελαρίας, εκπρόσωπος του Μάρτιν Μπόρμαν (Martin Bormann), ιδιαίτερου γραμματέα του Χίτλερ.
• Ο Γενικός Διευθυντής της Καγκελαρίας του Ράιχ Φρίντριχ Κρίτζινγκερ (Friedrich Kritzinger).
• Ο Αντιστράτηγος των SS Ότο Χόφμαν (Otto Hofmann), ως εκπρόσωπος του Κεντρικού Γραφείου Φυλετικών Εκκαθαρίσεων.
• Ο Αντιστράτηγος των SS Χάινριχ Μύλλερ (Heinrich Müller) του Κεντρικού Γραφείου Ασφάλειας του Ράιχ.
• Ο Συνταγματάρχης των SS Άντολφ Άιχμαν (Adolf Eichmann) του Κεντρικού Γραφείου Ασφάλειας του Ράιχ.
• Ο Συνταγματάρχης των SS Δρ. Έμπερχαρντ Σένγκαρτ (Eberhard Schöngarth), Διοικητής της Αστυνομικής Ασφάλειας και της SD στη Γενική Διοίκηση της Πολωνίας.
• Ο Ταγματάρχης των SS Δρ. Ρούντολφ Λάνγκε (Rudolf Lange), Διοικητής της Αστυνομίας Ασφάλειας και της SD της Γενικής Επιτροπείας της Λετονίας, εκπροσωπώντας και τις αντίστοιχες υπηρεσίες όλων των βαλτικών χωρών και της Λευκορωσίας.

Στην αρχή τους μοίρασε δύο λίστες με τις χώρες της Ευρώπης και τον προς εξόντωση αριθμό των Εβραίων καθεμιάς.

Στη λίστα Α, που αφορούσε τις κατακτημένες χώρες, αναφέρεται και η Ελλάδα με σύνολο Εβραίων 69.600. Τους καταλόγους είχε συντάξει ο συνεργάτης του, ο διαβόητος Άντολφ Άιχμαν που ήταν υπεύθυνος και επικεφαλής του γραφείου φυλετικών υποθέσεων του Ράιχ.

Ο Χάιντριχ μίλησε για μία ώρα. Πρώτα έκανε έναν απολογισμό για τα μέτρα που έχει πάρει το καθεστώς κατά των Εβραίων από το 1933 που ήλθε στη εξουσία.

Ανέφερε ότι έως το 1941, 530.000 Εβραίοι είχαν μεταναστεύσει εκτός Γερμανίας και Αυστρίας και απέμεναν μόλις 170.000. Ο Χάιντριχ συνέχισε, λέγοντας ότι οι συνθήκες είναι δύσκολες για τη μετανάστευση των υπολοίπων και έριξε στο τραπέζι ιδέες για τη μεταφορά τους στην Ανατολή και για την παροχή καταναγκαστικής εργασίας, «που θα προκαλούσε τον θάνατό τους από φυσικές αιτίες».

Για όσους επιζήσουν, και αυτοί θα είναι οι πιο σκληροτράχηλοι, «θα πρέπει να τους συμπεριφερθούμε ανάλογα, επειδή αν τους αφήσεις ελεύθερους θα αποτελέσουν τον σπόρο για την Εβραϊκή Αναγέννηση».

Όλοι οι παριστάμενοι κατάλαβαν επακριβώς το τι εννοούσε ο Χάιντριχ. Άλλωστε, οι 8 από τους 14 προσφωνούνταν «δόκτωρ», δηλαδή είχαν διδακτορικό.

Ο Χάιντριχ τους είπε, ακόμη, ότι για να αποφύγουν νομικές και πολιτικές περιπλοκές θα πρέπει να γνωρίζουν ποιοι Εβραίοι είναι ικανοί για «εκτόπιση».

Εξαιρούνται οι άνω των 65 ετών γερμανοεβραίοι, όσοι έχουν τραυματισθεί πολεμώντας για τη Γερμανία και έχουν τιμηθεί με ανώτατα παράσημα και οι Εβραίοι, που έχουν παντρευτεί Γερμανίδες και αντιστρόφως, και τα τέκνα που προέρχονται από ένα τέτοιο γάμο.

Την ομιλία του Χάιντριχ ακολούθησαν διευκρινιστικές ερωτήσεις και τοποθετήσεις από τους συμμετέχοντες στη σύσκεψη, οι οποίοι στη συνέχεια γεύτηκαν τον πλούσιο μπουφέ και ανάμεσα σε γερές δόσεις κονιάκ μίλησαν για σκοτωμούς και εκκαθαρίσεις με τον πιο φυσικό τρόπο, όπως ανέφερε ο Άιχμαν στη δίκη του το 1961 στο Ισραήλ.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Χάιντριχ δεν πρόλαβε να δει το σχέδιό του να πραγματώνεται καθώς δολοφονήθηκε έξι μήνες μετά τη διάσκεψη της Βάανζε, στις 4 Ιουνίου στην Τσεχία από άνδρες της «Ελεύθερης Τσεχίας», πτέρυγα της τσεχικής αντίστασης.

Η συνέχεια είναι γνωστή καθώς 5.500.000 Εβραίοι εξολοθρεύτηκαν μέχρι το τέλος του πολέμου το 1945 από τους Ναζί στη μεγαλύτερη γενοκτονία της παγκόσμιας ιστορίας.