Ο «ματωμένος αετός»: Το πιο φριχτό μαρτύριο των Βίκινγκς ήταν μια πολύπλοκη χειρουργική επέμβαση

Οι Βίκινγκς ήταν ένας πολύ ιδιαίτερος λαός για διάφορους λόγους: Ανακάλυψαν το μισό κόσμο, ήταν ψηλοί, ατρόμητοι και σκληροί, γίνονται ωραίες τηλεοπτικές σειρές και δεν άφησαν πίσω τους καταγεγραμμένη ιστορία, παρά μόνο προφορικά αφηγήματα που κινούνται ανάμεσα στην πραγματικότητα και τους μύθους, τις περίφημες Σάγκα, οι οποίες καταγράφηκαν πολλές γενιές αργότερα.

Αυτό το τελευταίο είναι που κρατάει σε μεγάλο μέρος τον πολιτισμό τους ακόμη στο σκοτάδι. Η αλήθεια για τους Βίκινγκς είναι ότι νομίζουμε πως ξέρουμε πολλά γι αυτούς, ενώ στην πραγματικότητα ξέρουμε ελάχιστα. Και αποτελούν ένα από τα μεγάλα σημεία ενδιαφέροντος για τους αρχαιολόγους, οι οποίοι μαθαίνουν ακόμη πολλά γι αυτούς μελετώντας κάθε σχετικό εύρημα.

Ξέρουμε, όμως, με βεβαιότητα ότι σκότωναν. Με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο, με ιδιαίτερη σκληρότητα και με έναν κώδικα και ένα σύστημα που μόνο εκείνοι καταλάβαιναν.

Για τους Βίκινγκς ήταν εξαιρετική τιμή να πεθάνεις βίαια, μόνο έτσι πήγαινες στη Βαλχάλα που ήταν χοντρικά μια τεράστια αίθουσα δεξιώσεων στην οποία έτρωγαν και έπιναν ατελείωτα μαζί με τους θεούς τους.

Η φήμη των Βίκινγκς ως του πλέον αιμοβόρου λαού που γνώρισε ο μεσαιωνικός κόσμος δεν είναι τυχαία. Από τον 8ο ως και τον 11ο αιώνα άφηναν συστηματικά και κατά μεγάλες ομάδες την παγωμένη πατρίδα τους σε αναζήτηση καλύτερης γης, πλούτου για να ρημάξουν αλλά και άλλων λαών για να μπορέσουν να κάνουν μαζί του εμπόριο.

Οι περισσότερες από αυτές τις εξορμήσεις δεν κατέληξαν καλά. Για τους άλλους λαούς. Σταδικά οι Βίκινγκς ενσωματώθηκαν στις διηγήσεις όλων και μαθαίνουμε πολλά γι αυτούς από τους λαούς που υπέστησαν τη σκληρότητά τους.

Η επιστήμη συναντά το μύθο

Ένα από τα μεγάλα μυστήρια που περιβάλουν τους Βίκινγκς είναι μια τελετουργική μορφή εκτέλεσης που ονομάζεται «ματωμένος αετός».

Σύμφωνα με τις προφορικές διηγήσεις αλλά και τις περιγραφές στις Σάγκα, ο δήμιος άνοιγε πρώτα την πλάτη του θύματος με μια κάθετη τομή, μετά του έκοβε τα πλευρά από τη σπονδυλική στήλη και πιο μετά έβγαζε από το σώμα τα πνευμόνια του τα οποία και ξεδίπλωνε στο πλάι με συνέπεια να μοιάζουν με φτερά πουλιού, εξού και ο «αετός» της ονομασίας. Το «ματωμένος» δεν χρειάζεται εξήγηση.

Η συγκεκριμένη τελετή απεικονίζεται στην τηλεοπτική σειρά «Βίκινγκς», στο βιντεοπαιχνίδι «Assassins Creed: Valhalla», αλλά και στην σουηδική ταινία τρόμου «Midsommar» του 2019.

Όλο αυτό δεν θα ήταν ενδεχομένως τόσο τρομακτικό όσο ακούγεται αν δεν υπήρχε μια λεπτομέρεια: Το θύμα έμενε ζωντανό κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, ή έστω του μεγαλύτερου μέρους της.

Για πολλά χρόνια οι ερευνητές θεωρούσαν ότι ο «ματωμένος αετός» ήταν απλά ένας μύθος. Δεν έχει βρεθεί ποτέ κανένα αρχαιολογικό εύρημα, όπως σκελετός, που να τεκμηριώνει ότι όντως συνέβαινε και οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι απλώς ήταν προϊόν της επιθυμίας των χριστιανών να δείξουν πόσο βάρβαροι ήταν οι Βίκινγκς.

Στον κοινό νου είναι αδιανόητο ότι αυτό μπορεί να συμβεί και μάλιστα σε έναν ζωντανό άνθρωπο. Μια ομάδα ερευνητών, μια γιατρός και ένας νευροεπιστήμονας από το Πανεπιστήμιο του Κιλ και μια αρχαιολόγος από το Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας, όμως, είχαν διαφορετική άποψη και αποφάσισαν να το αποδείξουν.

Μέχρι να βρεθούν ακλόνητα αρχαιολογικά στοιχεία, δεν θα μπορέσουμε να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι ο «ματωμένος αετός» πράγματι ήταν μια συνήθεια των Βίκινγκς, αυτό που ξέρουμε πλέον όμως είναι ότι ήταν δυνατό να συμβεί.

Με χειρουργική ακρίβεια

Στις μεσαιωνικές γραπτές αφηγήσεις υπάρχουν εννέα αναφορές στον «ματωμένο αετό». Οι τρεις ερευνητές τις μελέτησαν προσεκτικά και χρησιμοποίησαν τις σύγχρονες γνώσεις ανατομίας και φυσιολογίας για να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους. Και τα συμπεράσματά τους είναι ότι η όλη επέμβαση, διότι περί αυτού πρόκειται, είναι εξαιρετικά δύσκολη, αλλά όχι αδύνατη, ακόμη και με τα μέσα εκείνης της εποχής.

Οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι Βίκινγκς χρησιμοποιούσαν ένα συγκεκριμένο αιχμηρό εργαλείο για να μπορέσουν να κάνουν την κάθετη τομή και μετά να αποκόψουν γρήγορα τα πλευρά από τη σπονδυλική στήλη. Πιστεύουν ότι το εργαλείο αυτό εμφανίζεται σε μια μαρμάρινη στήλη στο νησί Γκότλαντ της Σουηδίας, στην οποία απεικονίζεται και μια τελετή που θα μπορούσε να είναι ένας «ματωμένος αετός».

Για τα όπλα που χρησιμοποιούσαν οι Βίκινγκς -όπως και γενικότερα γι αυτούς- δεν έχουμε γραπτές καταγραφές. Οι αρχαιολόγοι περιορίζονται στα ευρήματα, όπως αυτές οι λόγχες που βρέθηκαν σε τάφους στο Βαλσγκέρντε, της Σουηδίας.

Παρόλα αυτά, θα χρειαζόταν εκπληκτική ταχύτητα και ακρίβεια από τον εκτελεστή προκειμένου το θύμα να μην πεθάνει είτε από αιμοραγία κατά τη διάρκεια της κάθετης τομής, είτε πριν ολοκληρωθεί ο αποχωρισμός των πλευρών από τη σπονδυλική στήλη και οι ερευνητές καταλήγουν ότι πιθανώς το τελευταίο μέρος του τελετουργικού, αυτό στο οποίο τα πνευμόνια βγαίνουν από το σώμα και κρεμιούνται στο πλάι, γινόταν πάνω στο νεκρό πλέον σώμα του θύματος.

Σε κάθε περίπτωση, ο άνθρωπος που έκανε την επέμβαση θα έπρεπε να είναι πολύ έμπειρος με το αυτοσχέδιο νυστέρι και κυρίως να έχει γνώση της ανθρώπινης φυσιολογίας. Η τομή έπρεπε να γίνει σε πολύ συγκεκριμένο σημείο και η διαδικασία της αποκοπής των πλευρών από τη σπονδυλική στήλη είναι εξαιρετικά σύνθετη.

Παρότι δεν συνηθιζόταν από κανέναν πολιτισμό της εποχής ο ακρωτηριασμός ή οποιουδήποτε είδους βεβήλωση νεκρών σωμάτων, οι Βίκινγκς ίσως να αποτελούν μια εξαίρεση. Τα στοιχεία της αρχαιολογικής έρευνας δείχνουν ότι συχνά εξέθεταν τα νεκρά -και βασανισμένα- σώματα σε κοινή θέα μετά από εκτελέσεις, κάτι που αποσκοπούσε κυρίως στο να τρομοκρατεί όσους σκέφτονταν να τους αντισταθούν.

Οι τελετουργικές εκτελέσεις ήταν σαφώς μέρος της κουλτούρας τους και αυτό απαντά στο ερώτημα «γιατί να μπει κανείς στον κόπο να κάνει μια τόσο πολύπλοκη επέμβαση σε ένα ανθρώπινο σώμα, όταν μπορεί απλά να σκοτώσει κάποιον με μια κίνηση»;

Το πλέον εντυπωσιακό, όμως, στην υπόθεση του «ματωμένου αετού» είναι το γεγονός ότι οι Βίκινγκς φαίνεται ότι επεφύλασσαν τη συγκεκριμένη μεταχείριση σε ανθρώπους που από τη μια ήταν οι χειρότεροι εχθροί τους και άρα άξιζαν να πεθάνουν με όσο πιο βασανιστικό τρόπο γινόταν, από την άλλη όμως, το θύμα για να υποστεί ένα τέτοιο μαρτύριο θα έπρεπε να είναι «κάποιος».

Διότι ο βασανιστικός αυτός θάνατος θα το έφερνε στη Βαλχάλα, ενώ μια απλή ατιμωτική εκτέλεση όχι.

Στο κέντρο της μαρμάρινης αυτής στήλης από το Γκότλαντ της Σουηδίας, φαίνεται μια διαδικασία που θα μπορούσε να είναι ένας «ματωμένος αετός». Οι ερευνητές καταλήγουν ότι η συγκεκριμένη επέμβαση θα μπορούσε να γίνει μόνο σε έναν ξαπλωμένο άνθρωπο.

Με λίγα λόγια, οι τελετουργικές εκτελέσεις πιθανολογείται ότι ήταν και κάποιου είδους τιμή προς το θύμα, ή έστω η αναγνώριση της κοινωνικής του θέσης.

Ταυτόχρονα ήταν και εκδικητικού χαρακτήρα: Οι συγγενείς ενός νεκρού είχαν δικαίωμα να διεκδικήσουν το δολοφόνο του προκειμένου να τον εκτελέσουν οι ίδιοι και να λυτρωθεί ο νεκρός τους.

Κατά κύριο λόγο, όμως, ήταν μια επίδειξη δύναμης και σκληρότητας και δεν ήταν η μόνη: Οι μεσαιωνικές Σάγκα κάνουν λόγο για εκτελέσεις που στο δικό μας πολιτισμό φαίνονται αδιανόητες: τα θύματα ρίχνονταν σε λάκους με φίδια, καίγονταν ζωντανά ή τους αφαιρούσαν τα εντόσθια και τα κάρφωναν σε στύλους.

Μέσα απ' όλα αυτά οι Βίκινγκς κατάφεραν να τρομοκρατήσουν όχι μόνο τους σύγχρονούς τους αλλά μέχρι κι εμάς, δεκάδες γενιές μετά, παρά το γεγονός οτι οι απόγονοί τους είναι τα πιο πολιτισμένα όντα στο σύμπαν.

Αν υποθέσουμε ότι ένας πολιτισμός κρίνεται εξίσου από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη ζωή όσο και από αυτόν που αντιμετωπίζει το θάνατο, τότε όλα τα παραπάνω δικαιώνουν τους σύγχρονους μελετητές που κατατάσσουν τους Βίκινγκς σε μια κατηγορία πολύ διαφορετική από εκείνη στην οποία τους έχει τοποθετήσει η συλλογική συνείδηση: Μπορείς να τους καταλογίσεις πολλά, αλλά όχι ότι δεν είχαν ενδιαφέρον.