Η ιστορία του Πάμπλο και της Έπεκουεν: Η «Ατλαντίδα» της Αργεντινής και ο μοναδικός κάτοικός της

Διάβασα πρώτη φορά για τον Πάμπλο Νόβακ πριν από 3 ή 4 χρόνια σε ένα άρθρο του Atlantic. Έκτοτε, αναζητώ το όνομά του κάθε λίγο, κυρίως για να δω αν ζει ακόμη. Αλλά και μια αφορμή για να γράψω την ιστορία του και την ιστορία της πόλης του.

Το τέλος ενος πολύ δύσκολου χρόνου και η έλευση ενός νέου, είναι πάντα μια καλή αφορμή για να γράψεις μια ιστορία. Ειδικά μια τέτοια ιστορία.

Ο Νόβακ είναι 91 ετών και ζει τα τελευταία χρόνια ολομόναχος σε μια ολόκληρη πόλη.
Για την ακρίβεια, σε μια πρώην πόλη.

Ο Πάμπλο Νόβακ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αργεντίνικη πόλη Έπεκουεν, η ιστορία της οποίας θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία ως παράδειγμα του πώς η φύση εκδικείται τον άνθρωπο όταν αυτός την αγνοεί.

Η Έπεκουεν αναπτύχθηκε από τη δεκαετία του '20 και μετά ως θέρετρο πολυτελείας για τους εύπορους Αργεντίνους, κυρίως λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε αλάτι της λιμνοθάλασσας στις όχθες της οποίας είναι χτισμένη.

Χτίστηκε φράγμα, σπίτια, επιχειρήσεις, ξενοδοχεία, το θέρετρο μέσα σε ελάχιστα χρόνια γιγαντώθηκε και κανείς δεν υπολόγιζε ότι το αλάτι είναι θεραπευτικό αλλά και διαβρωτικό.

Η Ατλαντίδα της Αργεντινής

Το 1985, ασυνήθιστα έντονες βροχοπτώσεις φούσκωσαν τη λιμνοθάλασσα και έσπασαν με ευκολία το φράγμα, το οποίο στο μεταξύ είχε φαγωθεί από το αλάτι.

Η Έπεκουεν σήμερα είναι μια «διαρκής» Χιροσίμα: Τα πάντα διαβρώθηκαν από το αλάτι και τη λάσπη που την κάλυψε, το μόνο που έμεινε να θυμίζει πόλη, είναι η χάραξη των δρόμων. (AP Photo/Natacha Pisarenko)

Ο Νόβακ θυμάται ότι όταν ήταν μικρός, ο πατέρας του έφτιαχνε τούβλα για τις οικοδομές. Όπως και ο ίδιος αργότερα.

Το έδαφος ήταν γεμάτο αλάτι.

«Τα πράγματα κάνουν κύκλους. Εδώ που υπάρχει αλάτι, κάποτε ήταν η θάλασσα. Και θα ξανάρθει η θάλασσα», θυμάται ότι του έλεγε ο πατέρας του.

«Κανείς δεν τον άκουγε», μονολογεί ο ίδιος σήμερα. «Ήταν όλοι τρελαμένοι με την ανάπτυξη».

Τις πρώτες τρεις μέρες αφότου έσπασε το φράγμα, οι κάτοικοι έκατσαν στις σκεπές των κτισμάτων και περίμεναν να υποχωρήσουν τα νερά.

Αυτό δεν έγινε ποτέ. Η Έπεκουεν έμεινε κάτω από τα νερά για 25 χρόνια. Όταν βγήκε πάλι στην επιφάνεια, το 2009, ήταν ένα απόκοσμο θέαμα:

Μια πόλη φάντασμα καλυμμένη από αλάτι:

Δεν επέστρεψε κανείς, εκτός από τον Πάμπλο.
Βρήκε ένα μισοκατεστραμμένο σπίτι και μένει εκεί.

Τριγυρνάει στην πόλη με το σκύλο του και κοιτάει τα τούβλα από τα γκρεμισμένα σπίτια: «Ξέρω ποια είναι δικά μου», λέει, «επειδή έχουν το σημάδι μου».

Του αρέσει η ησυχία. «Δεν πρέπει καν να μιλας».
Η ηρεμία. «Μου αρέσει να είμαι μόνος μου».

Δεν είναι εντελώς μόνος του πια και η πολυπόθητη ησυχία του «σπάει» πολύ συχνά πλέον, καθώς η Έπεκουεν μαθεύτηκε και όπως ήταν αναμενόμενο, αντί για μάθημα στα σχολεία έγινε τουριστική ατραξιόν.

Οι τουρίστες περπατούν ανάμεσα στα χαλάσματα και φωτογραφίζουν σταμάτητα το αποκαλυπτικό σκηνικό, μια Ντίσνεϊλαντ της Συντέλειας.

Οι περισσότεροι τουρίστες είναι Αργεντίνοι, έρχονται εδώ από το Μπουένος Άιρες, 500 χιλιόμετρα στα βορειοανατολικά, για να ξεσκάσουν, ή και για να αισθανθούν ότι υπάρχουν και χειρότερα από τη μακρά μάχη που δίνουν κι αυτοί με την πανδημία.

Το κοινοβούλιο της χώρας υιοθέτησε μια απόφαση το 2019, σύμφωνα με την οποία τα ερείπια της πόλης θα ανακηρυχθούν σε εθνικό μνημείο. Η Γερουσία της χώρας -που πρέπει να συναποφασίσει- δεν το έχει κάνει ακόμη και υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι θα επιχειρηθεί η ανοικοδόμηση της πόλης.

Τα νερά παραμένουν ιαματικά και κάποιοι ήδη έχουν αρχίσει να κάνουν μπάνιο στη λίμνη, προσπαθώντας να εκμεταλευτουν τις μοναδικές ιδιότητές της.

Το φράγμα που υποτίθεται ότι θα προστάτευε την πόλη, αποδείχθηκε πολύ αδύναμο και πολύ επιπόλαια σχεδιασμένο. (AP Photo/Natacha Pisarenko)

Αν συμβεί αυτό, πώς είναι βέβαιο ότι η ιστορία δεν θα επαναληφθεί;

Ο Πάμπλο δεν θα μπορούσε να μείνει αλώβητος από την επέλαση του τουρισμού: Ο Δήμαρχος της γειτονικής πόλης Αντόλφο Αλσίνα, Χαβιέ Άντρες, τον ανακήρυξε σε «δον» και Πρέσβη του Τουρισμού για την περιοχή. Ο Πάμπλο δέχτηκε την τιμή, όπως δέχεται και να τον φωτογραφίζουν και να μιλάει με τους τουρίστες.

Εκεί όπου επιστρέφουμε όλοι

Ο Πάμπλο Νόβακ δεν εξηγεί γιατί επέστρεψε για να ζήσει και να πεθάνει μόνος εκεί, σ' ένα σπίτι που δεν ήταν καν το δικό του, χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς παρέα, χωρίς τίποτα.

Αλλά, μάλλον δεν χρειάζεται.
Τον ακους να μιλάει για το παρελθόν.

Για τον πρώτο του έρωτα, μια κοπέλα από την πόλη που παντρεύτηκε άλλον επειδή αυτός πήγε στο στρατό και «μάλλον άργησα να γυρίσω».
Για τη μουσική που ήρθε στην πόλη μαζί με τους τουρίστες και του άλλαξε τη ζωή.
Για τους διάσημους ανθρώπους που συνάντησε από κοντά.
Για τα 11 αδέλφια του.
Για το πώς ο πατέρας του και ο ίδιος μετά, έχτισαν την πόλη τούβλο τούβλο.
Μιλάει, γελάει και το βλέμμα του αστράφτει.

Πριν από 8 χρόνια, η ιστορία του Πάμπλο Νόβακ έγινε ντοκιμαντέρ. Πολύ πριν ανακαλύψουν, εκείνον και την πόλη του, οι τουρίστες. Σ' αυτό, οι αναμνήσεις και το παρόν μπλέκονται σε μια πολύ ανθρώπινη και συγκινητική ιστορία.

Τον ακούς να μιλάει και καταλαβαίνεις ότι οι άνθρωποι, όταν τελειώνουμε τους κύκλους μας, θέλουμε να επιστρέψουμε για να ησυχάσουμε και να πεθάνουμε εκεί όπου νιώσαμε ευτυχισμένοι.

Οι άνθρωποι, όταν τελειώνουμε τους κύκλους μας, επιστρέφουμε για να ησυχάσουμε και να πεθάνουμε στο μοναδικό πραγματικό σπίτι μας:
Στις αναμνήσεις μας.