Γιατροί χωρίς Σύνορα: Ιστορίες από την πρώτη γραμμή της Υεμένης

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, διαπιστώνοντας τις τεράστιες ανάγκες που υπάρχουν, επικεντρώνονται στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε πολλά από τα προγράμματά τους, συμπεριλαμβανομένου του νοσοκομείου Al-Gamhouri στην πόλη Hajjah, στη βορειοδυτική Υεμένη, και του νοσοκομείου Dhi As Sufal στο Ibb.

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα διαπίστωσαν επίσης ότι υπάρχει περιορισμένη αναγνώριση αυτών των αναγκών στον πληθυσμό. Τα θέματα ψυχικής υγείας συχνά προκαλούν στίγμα και απομόνωση. Για το λόγο αυτό πραγματοποιούν εκστρατείες ενημέρωσης για τις ανάγκες ψυχικής υγείας και τη σημασία αυτών των υπηρεσιών σε ένα περιβάλλον πολέμου και συγκρούσεων.

Δύο ασθενείς ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα μοιράζονται τις δικές τους δύσκολες ιστορίες από την πρώτη γραμμή του πολέμου.

«Οι διαταραχές ψυχικής υγείας δεν είναι επιλογή»

Ο Hamdan Saleh εργαζόταν για χρόνια στο τμήμα διοίκησης των δυνάμεων ασφαλείας της Υεμένης. Όμως όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στη χώρα, έγινε ένας από τους εκατοντάδες κυβερνητικούς υπαλλήλους που σταμάτησαν να λαμβάνουν τους μισθούς τους. Ο μισθός του ήταν η μόνη πηγή εισοδήματος για την οικογένειά του. Οι ξαφνικές οικονομικές δυσκολίες, παράλληλα με την ένταση των συγκρούσεων προκάλεσαν στον Hamdan προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως ψύχωση και αίσθηση παράνοιας.

«Άρχισα να πιστεύω ότι όλοι συνωμοτούσαν εναντίον μου, προσπαθώντας να με βλάψουν. Είχα παραισθήσεις, ακούγοντας και βλέποντας μυστικά πλάσματα να μου λένε να κάνω πράγματα. Μου έλεγαν να πεθάνω. Μια μέρα έριξα βενζίνη στον εαυτό μου για να του βάλω φωτιά. Άλλαξα γνώμη την τελευταία στιγμή σκεπτόμενος τα παιδιά μου».

Χωρίς να έχει τη σωστή γνώση και την κατανόηση για τη φροντίδα ψυχικής υγείας, η οικογένεια του Hamdan στράφηκε στην πνευματική θεραπεία. Ωστόσο, δεν λειτούργησε.

«Ο Hamdan παραπέμφθηκε στην κλινική ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο νοσοκομείο Al-Gamhouri το 2019, αφού ήδη υπέφερε από τη διαταραχή για χρόνια», λέει η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Rasmia Mohammed Ali. «Αποτελεί άλλο ένα παράδειγμα για το πώς ο πόλεμος έχει επηρεάσει τις ζωές των ανθρώπων οικονομικά και κοινωνικά, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας».

«Η έλλειψη υπηρεσιών για την φροντίδα ψυχικής υγείας αποτελεί πρόβλημα, αλλά και η περιορισμένη κατανόηση τέτοιων συνθηκών από τους ανθρώπους αποτελεί επίσης πρόκληση. Υπάρχουν ασθενείς που αισθάνονται καλύτερα μόλις αρχίσουν να λαμβάνουν τη σωστή θεραπεία και έτσι εγκαταλείπουν την προσπάθεια θεωρώντας ότι είναι μια χαρά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή. Ο Hamdan πάλεψε για να λαμβάνει σταθερά τη θεραπεία του, αλλά τώρα θεωρείται ότι θεραπεύτηκε πλήρως και παίρνει εξιτήριο από την κλινική.»

Ο Hamdan έχει επιστρέψει στο χωριό του και είναι αγρότης. Καλλιεργεί καλαμπόκι και σιτάρι. Αισθάνεται καλύτερα, και η οικογενειακή και κοινωνική του ζωή επανήλθαν στο φυσιολογικό. Έχει περάσει ένας μήνας από την τελευταία φορά που ο Hamdan ήρθε στην κλινική ψυχικής υγείας με το γιο του. Καθώς έβγαινε από την κλινική, ο Hamdan είπε ότι ελπίζει πως δεν θα χρειαστεί να επιστρέψει ποτέ ξανά εδώ.

«Βίωσα κάποιες παρενέργειες της θεραπείας. Αλλά έπρεπε να πάρω φάρμακα για να γίνω καλύτερα. Αν είχα επιλογή, δεν θα έπαιρνα ποτέ τα φάρμακα, αλλά οι διαταραχές ψυχικής υγείας δεν είναι επιλογή.»

«Ακόμα φοβάμαι ότι κάτι μπορεί να συμβεί στα παιδιά μου»

Οι αναμνήσεις από την πατρίδα της, εξακολουθούν να στοιχειώνουν τη Hafsa. Ένα βράδυ του 2016 γύρω στις 9:00, μια αεροπορική επιδρομή χτύπησε τη γειτονιά της. Τα παιδιά της ήταν στο τζαμί τους, προσεύχονταν, και μόνο η Hafsa και ο σύζυγός της βρίσκονταν στο σπίτι. Τώρα, κατοικώντας πάνω από 150 χιλιόμετρα μακριά, η Hafsa θυμάται ακόμη τον δυνατό θόρυβο και το τράνταγμα του σπιτιού της, όταν μια βόμβα χτύπησε το κοντινό βενζινάδικο. Πολλά από τα σπίτια κατέρρευσαν και περισσότεροι από 250 άνθρωποι είτε τραυματίστηκαν είτε σκοτώθηκαν.

Το εξωτερικό μέρος του σπιτιού της Hafsa υπέστη σοβαρές ζημιές, αλλά αυτό δεν ήταν τίποτα σε σύγκριση με την απώλεια που υπέστη η οικογένεια εκείνο το βράδυ.

Ο σύζυγος της Hafsa είχε ήδη καρδιακό πρόβλημα και, ενώ δεν τραυματίστηκε κατά τη διάρκεια της αεροπορικής επίθεσης, το σοκ της έκρηξης έκανε την καρδιά του να σταματήσει. Η Hafsa τον μετέφερε αμέσως στο νοσοκομείο, αλλά οι γιατροί της είπαν ότι είχε πεθάνει λίγες ώρες νωρίτερα.

«Μετακομίσαμε από τη Harad στη Hajjah. Έχουν περάσει περισσότερα από πέντε χρόνια από τότε που επισκέφτηκα τη γενέτειρά μου, όπου έζησα τα πρώτα 50 χρόνια της ζωής μου. Η Harad είναι πολύ κοντά στην πρώτη γραμμή και κανείς δεν ζει εκεί τώρα. Δεν μας επιτρέπεται να ταξιδέψουμε εκεί. Μου είπαν ότι τα μόνα πράγματα που μπορεί κανείς να βρει είναι νάρκες».

Η Hafsa απέκτησε ψύχωση μετά από αυτό το τραυματικό περιστατικό. Άρχισε να κάνει αναδρομές στην αεροπορική επίθεση και δεν μπορούσε να σταματήσει να σκέφτεται πώς της είχαν πάρει τα πάντα. Ανέπτυξε επίσης μια αίσθηση παράνοιας, φοβούμενη όλη την ώρα ότι κάτι τρομερό θα μπορούσε να συμβεί ξανά.

«Δεν θέλω να έχω όλα τα παιδιά μου μαζί σε ένα δωμάτιο. Αν συμβεί κάτι, όλοι μαζί θα πεθάνουμε από βόμβες ή αεροπορικές επιθέσεις. Δεν μου αρέσει να αφήνω τα παιδιά μου να βγαίνουν έξω. Όταν το κάνουν, τους ζητώ να έχουν επικοινωνία μαζί μου τακτικά. Φοβάμαι ότι κάτι μπορεί να τους συμβεί», προσθέτει η Hafsa.

Μετά το θάνατο του συζύγου της και τη μετακόμισή τους στη Hajjah, η ζωή δεν ήταν εύκολη για τη Hafsa και την οικογένειά της. Δεν υπάρχει εισόδημα και εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από την ανθρωπιστική βοήθεια. Η Hafsa έμαθε για τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας από την εγγονή της, η οποία παρευρέθηκε σε μια συνεδρία ευαισθητοποίησης για την ψυχική υγεία σε ένα νοσοκομείο. Όταν έμαθε για τα συμπτώματα που μπορεί να υποδεικνύουν διαταραχή ψυχικής υγείας, συνειδητοποίησε ότι η γιαγιά της θα μπορούσε να είναι ασθενής.

Η Hafsa δεν ήταν η μόνη στην οικογένειά της που ανέπτυξε προβλήματα ψυχικής υγείας. Η κόρη της ανέπτυξε ψύχωση και αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει βάζοντας φωτιά στον εαυτό της. Είχε σοβαρά εγκαύματα και χρειαζόταν εβδομάδες θεραπείας για τα τραύματά της. Παράλληλα, νοσηλεύτηκε στην κλινική ψυχικής υγείας του νοσοκομείου Al-Gamhouri στη Hajjah, η οποία υποστηρίζεται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

«Θεραπεύσαμε τόσο τη Hafsa όσο και την κόρη της μετά τα όσα έζησαν κατά τη διάρκεια και μετά την αεροπορική επίθεση. Βλέπουμε αρκετούς τέτοιους ασθενείς. Ο πόλεμος και οι συνέπειές του στις ζωές των ανθρώπων είναι μία από τις κύριες αιτίες διαταραχών ψυχικής υγείας» λέει η ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Rasmia Mohammed Ali.