Σβάλμπαρντ: Το CNN Greece στο βορειότερο κατοικημένο μέρος του πλανήτη - Στη γη της πολικής αρκούδας

Κατά μια εκδοχή, είναι η άκρη του κόσμου. Κατά μια άλλη, η κορυφή του.

Όχι άδικα, καθώς αν η γη ήταν επίπεδη, σε περίπου 1.300 χιλιόμετρα από δω που είμαστε θα βρισκόταν η άκρη της. Δεν είναι επίπεδη, όμως, κι αυτό που υπάρχει σε περίπου 1.300 χιλιόμετρα, είναι ο Βόρειος Πόλος.

Καλώς ήρθατε στο νησιωτικό σύμπλεγμα Σβάλμπαρντ και Γιαν Μάγιεν, το βορειότερο κατοικημένο μέρος της γης, με την έννοια του κανονικά κατοικημένου, καθώς ο βασικός οικισμός τους, το Λόνγκγιερμπίεν, με γεωγραφικό πλάτος 78°5′ βόρεια, έχει περίπου 2.300 κατοίκους.

Το Λόνγκγιερμπίεν οφείλει το όνομά του στον Αμερικανό επιχειρηματία Τζον Μονρό Λόνγκγιερ (Longyear), ο οποίος ήρθε στο Σπιτσμπέργκεν για διακοπές το 1901, μετά «είδε» τις προοπτικές με τον άνθρακα και αποφάσισε να κάνει εδώ μπίζνες, ιδρύοντας ουσιαστικά τον οικισμό.

Πιο βορεια από δω, σε όλον τον πλανήτη, είναι ζήτημα να βρίσκονται το πολύ καμιά χιλιάδα άνθρωποι. Όλοι τους ερευνητές και επιστήμονες. Στο Λόνγκγιερμπίεν, όμως, ζουν κυρίως απλοί άνθρωποι, έχοντας στήσει μια καθημερινότητα που δεν μοιάζει με τίποτα στον κόσμο.

Αν κοιτάξει κανείς στη Βικιπέδια τη λίστα με τα πιο βόρεια πράγματα του κόσμου, το Λόνγκγιερμπίεν πρωταγωνιστεί σχεδόν στα πάντα: Από την πιο βόρεια εκκλησία και σχολείο, ως το πιο βόρειο καφέ, σινεμά και κομμωτήριο, στο οποίο να πω ότι είναι και πολύ δύσκολο να βρεις ραντεβού, κάτι καθόλου παράξενο, καθώς ο πληθυσμός του οικισμού αυξάνεται διαρκώς και μάλιστα με γρήγορο ρυθμό.

Υπάρχουν πολλές και πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες στο διαδίκτυο για τα νησιά Σβάλμπαρντ, τίποτα όμως δεν σε προετοιμάζει γι αυτό που θα συναντήσεις εδώ.

Για να μιλήσουμε όμως για την εμπειρία του να βρίσκεσαι στα Σβάλμπαρντ, μια εμπειρία που κι εσύ ο ίδιος που είσαι εδώ δυσκολεύεσαι να βάλεις σε λόγια, πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε τι είναι αυτός ο τόπος.

Λίγη ιστορία

Το νησιωτικό σύμπλεγμα Σβάλμπαρντ και Γιαν Μάγιεν βρίσκεται λοιπόν πολύ κοντά στο βόρειο Πόλο της Γης, μέσα στον Αρκτικό Κύκλο και απέχει περίπου το ίδιο από τον Πόλο όσο και από τις βόρειες ακτές της Νορβηγίας.

Συνήθως, στο χάρτη της Ευρώπης είναι ένα μικρό ένθετο, που σε καμία περίπτωση δεν δίνει με ακρίβεια το γεωγραφικό τους στίγμα, αλλά ούτε και το μέγεθός τους. Γι αυτό και πολλοί άνθρωποι, αν όχι οι περισσότεροι, δεν έχουν ιδέα ότι υπάρχουν ή που βρίσκονται.

Είναι πολύ πιο βόρεια από την Ισλανδία, ας πούμε.

Μεγαλύτερο νησί είναι το Σπιτσμπέργκεν (Σπιτσβέργη στα ελληνικά), στο οποίο και συγκεντρώνεται όλη η ανθρώπινη δραστηριότητα.

Μια δραστηριότητα που ξεκίνησε με τους Βίκινγκς -καμία έκπληξη εδώ, όπου σηκώσεις πέτρα στο βόρειο ημισφαίριο έχει και έναν Βίκινγκ από κάτω- οι οποίοι όμως βρήκαν τα Σβάλμπαρντ πολύ αφιλόξενα για τα γούστα τους και έφυγαν όπως ήρθαν.

Δεν είναι καθόλου παράξενο: Τα Σβάλμπαρντ είναι ο ορισμός του αφιλόξενου για τους ανθρώπους τόπου, καθώς παγετώνες καλύπτουν το 60% της επιφάνειάς τους, ενώ και το υπόλοιπο 40% είναι απότομα και ξερά βράχια. Υπάρχουν αρχαίες σκανδιναβικές διηγήσεις για τη «γη του Svalbard», που σημαίνει «παγωμένες ακτές», πολύ ακριβής περιγραφή.

Πρώτος ανακάλυψε το αρχιπέλαγος ένας Ολλανδός, ο Βίλχεμ Μπάρεντς, ο οποίος έδωσε το όνομά του στην ομώνυμη θάλασσα, το 1596, ενώ ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε το πόδι του στο αρχιπέλαγος το 1604 ήταν Άγγλος, και όλο αυτό θα μπορούσε να είναι μια σύντομη ιστορία της Ευρώπης και των μεγάλων εξερευνητών της.

Ο πόλεμος της φάλαινας

Τα όσα ακολούθησαν είναι επίσης πολύ ενδεικτικά της εποχής τους. Από το 1611 το Σπιρτσμπέργκεν έγινε βάση για το κυνήγι της φάλαινας και για τα επόμενα χρόνια, σε τούτη τη γη του πουθενά και του κανενός, ιδιώτες Άγγλοι, Ολλανδοί, Δανοί και Γάλλοι κυριολεκτικά πολεμούσαν για να αποκλείσουν ο ένας τον άλλον από το πολύ επικερδές αυτο σπορ.

Την εποχή της φαλαινοθηρίας, η θάλασσα γύρω από τα Σβάλμπαρντ ήταν κυριολεκτικά κόκκινη από το αίμα των θαλάσσιων θηλαστικών.

Το 1619 οι Όλλανδοί φτιάχνουν τον πρωτο οικισμό στα νησιά και ακολουθεί η είσοδος των Ρώσων, το 17ο αιώνα, και τέλος, των Νορβηγών το 1790.

Τελευταίοι, αλλά οχι έσχατοι, οι Νορβηγοί ήταν εκείνοι που, κάπως ετσιθελικά και με πολύ λόμπινγκ, κατάφεραν τελικά να κερδίσουν την κυριαρχία στα νησιά, η οποία διατηρείται ως σήμερα και είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής.

Σε ποιόν ανήκουν τα Σβάλμπαρντ;

Η κανονική απάντηση είναι στις πολικές αρκούδες. Και στις φώκιες. Και στους ταράνδους. Και ο άνθρωπος δεν έχει καμία δουλειά εδώ, αλλά θα επανέλθουμε σε αυτό.

Τη δεκαετία του 1890 έγινε κάτι που άλλαξε την ιστορία του νησιού: Εγκαταλείφθηκε η φαλαινοθηρία, αφού έτσι κι αλλιώς κόντευε να μην μείνει λέπι, αλλά οι άνθρωποι -και πιο συγκεκριμένα οι Νορβηγοί- ανακάλυψαν ότι τα Σβάλμπαρντ έχουν άνθρακα. Πολύ άνθρακα. Πάρα πολύ άνθρακα.

Νορβηγοί, Βρετανοί, Αμερικάνοι και Ρώσοι ξεκίνησαν το σκάψιμο.

Ο «άγνωστος ανθρακωρύχος», φόρος τιμής στους ανθρώπους που θεμελίωσαν με τεράστιο κόστος την ανθρώπινη παρουσία στα νησιά.

Και προκειμένου πλέον να μην αρχίσουν κανονικά να σκοτώνονται μεταξύ τους, κάτι που ήταν μια πολύ ορατή πιθανότητα, έγινε επιτακτική η ανάγκη για κάποιους είδους κυριαρχία στα νησιά.

Μετά τον Α' Παγκόσμιο, το 1920 στο πλαίσιο της Συνθήκης των Βερσαλιών, η Νορβηγία πήρε την κυριαρχία, όμως όλες οι (περίπου 40) χώρες που υπέγραψαν τη Συνθήκη του Σβάλμπαρντ διατήρησαν αδιακρίτως δικαίωμα στην αλιεία, το κυνήγι και την εξόρυξη. Αλλά και σε κάθε οικονομική δραστηριότητα. Η Ελλάδα είναι μια από αυτές τις χώρες.

Σε αυτήν την κατάσταση είμαστε και σήμερα, με μια βασική διαφορά: Δεν υπάρχει ούτε αλιεία, ούτε κυνήγι, αλλά ούτε και εξόρυξη...

Τι υπάρχει σήμερα στα Σβάλμπαρντ;

Πολλές πολικές αρκούδες (περισσότερες από 3.000) οι οποίες είναι και το έμβλημα των νησιών, αρκετά λιγότεροι άνθρωποι, τέσσερις οικισμοί, εκ των οποίων μόνο ο ένας πλήρως λειτουργικός, αρκετοί σταθμοί επιστημονικής παρατήρησης και ένα τεράστιο ερώτημα: Τι φέρνει και τι κρατάει τους ανθρώπους εδώ;

Είναι μια ερώτηση που οφείλει κανείς να την κάνει αρχικά στον εαυτό του: Τι ήρθες να κάνεις εδώ, στην άκρη του κόσμου;

Ο τουρισμός αυξάνεται στα νησιά Σβάλμπαρντ και ιδιαίτερα στο Λόνγκγιερμπίεν, το οποίο έτσι κι αλλιώς δεν παράγει και τίποτε άλλο πλέον.

Κάποτε ήταν ένα σφαγείο φαλαινών. Μετά ήταν ένα τεράστιο ανθρακωρυχείο. Τώρα είναι ένας οικισμός που απλώς μεγαλώνει και όσο μεγαλώνει αυτοανατροφοδοτείται: Πιο πολλοι κάτοικοι, περισσότερα κομμωτήρια, περισσότερες δουλειές, περισσότεροι κάτοικοι και πάει λέγοντας.

Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό και από που έρχονται τα χρήματα για να συντηρηθεί η απίστευτα ακριβή επιχείρηση της διατήρησης της ανθρώπινης παρουσίας στο βόρειο Πόλο;

Ο οικισμός όπως φαίνεται από το νοτιότερο, ψηλότερο και στενότερο σημείο του, το Νόιμπιεν. Αυτό που βλέπετε στη φωτογραφία είναι όλο κι όλο το εύρος του οικισμού σε αυτό το σημείο. Η φωτογραφία τραβήχτηκε στις 11 το πρωί.

Εκτός από τον τουρισμό και την εστίαση, κυρίως από το Νορβηγικό κράτος, το οποίο θέλει πάση θυσία να κρατήσει το Λόνγκγιερμπίεν ζωντανό. Διότι αυτός ο οικισμός συντηρεί το πάτημα για τη Νορβηγική κυριαρχία στα Σβάλμπαρντ, τα οποία ορέγονται κι άλλοι: οι Ρώσοι αρχικά, οι οποίοι επίσης έχουν δύο -πολύ μικρότερους- οικισμούς στα νησιά και είναι ο δεύτερος σε μέγεθος πληθυσμός.

Το Λόνγκγιερμπίεν είναι μια πολύ ξεχωριστή κοινότητα για πολλούς λόγους, ανάμεσα σε αυτους και η σύστασή της: Σε αυτό ζουν άνθρωποι από 60 χώρες. Πολύ μεγάλη αναλογικά είναι η Φιλιππινέζικη κοινότητα, αλλά και οι Ταϊλανδοί, υπάρχουν αρκετοί Ρώσοι, Τσέχοι, Ουκρανοί, μέχρι και μια οικογένεια από την Αθιοπία και βέβαια οι Νορβηγοί που παραμένουν πρώτοι.

Θα επανέλθουμε στην ανθρωπογεωγραφία του μέρους, όμως, ας μεινουμε για τώρα στη γεωγραφία και τη γεωπολιτική.

Ταξίδι στην άκρη της Γης

Στα Σβάλμπαρντ έρχεσαι από το Όσλο με καθημερινές πτήσεις της SAS και κάθε δύο μέρες της χαμηλού κόστους Norwegian. Τα αεροπλάνα κάνουν μια στάση στο Τρόμσε, στη βόρεια Νορβηγία, όπου κατεβαίνεις και περνάς πολύ αυστηρό έλεγχο διαβατηρίων (ή ταυτότητας, ανάλογα από που ταξιδεύεις) και κόβιντ.

Ο Νορβηγός συνοριοφύλακας μου έκανε μεγάλο θέμα ότι «η Ελλάδα είναι κόκκινη από κόβιντ» και τριπλοτσεκάρισε το πιστοποιητικό μου, την ώρα που ο ίδιος -όπως και όλοι οι Νορβηγοί- ήταν χωρίς μάσκα, ενώ ούτε στην πτήση ήταν υποχρεωτική.

Η Νορβηγία έχει τελειώσει με τα μέτρα, έχουν καταργηθεί εντελώς από τα τέλη Σεπτεμβρίου. Το 70% του πληθυσμού είναι πλήρως εμβολιασμένο και προφανώς στη χώρα έγινε μια καλή διαχείρηση της πανδημίας.

Πιο δίπλα ήταν κάτι Ινδοί που τους έκαναν τα διαβατήρια φύλλο και φτερό.

Το αεροπλάνο ετοιμάζεται να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο του Λόνγκιερμπίεν.

Και αυτό είναι ένα από τα πολύ παράδοξα που συναντάς εδώ: Θεωρητικά είναι πολύ δύσκολο να μπεις στα Σβάλμπαρντ (που δεν είναι καθόλου δύσκολο, διότι μπορεί κάποιος να έρθει πολύ άνετα με πλοίο, ιδιωτική πτήση, ή τις «μη εγκεκριμένες», όπως χαρακτηρίζονται, πτήσεις από τη Ρωσία), αλλά για να μείνεις και να εργαστείς εδώ δεν χρειάζεσαι ούτε βίζα, ούτε άδεια εργασίας ή παραμονής, ούτε απολύτως τίποτα.

Το μόνο που χρειάζεσαι είναι δουλειά. Αν έχεις δουλειά, η εταιρεία για την οποία εργάζεσαι σου δίνει και σπίτι (έναντι χαμηλού κατά κανόνα ενοικίου) και το κράτος σου παρέχει όλα τα άλλα.

Στο Λόνγκγιερμπίεν τα σπίτια ανήκουν όλα σε εταιρείες ή στο Νορβηγικό κράτος. Η γη είναι όλη δημόσια, δεν μπορεί κανείς να αγοράσει γη και να χτίσει εδώ.

Μια ιδωτική πόλη που έγινε ο πιο πολυεθνικός οικισμός της γης

Αφού περάσεις τους ελέγχους, το αεροπλάνο σε φέρνει στο αεροδρόμιο του Λόνγκγιερμπίεν, το οποίο μέχρι το 1989 ήταν μια εντελώς ιδιωτική πόλη και λειτουργούσε κάτω από την εποπτεία της Store Norske, της νορβηγικής εταιρείας που ήταν υπεύθυνη για τις εξορύξεις και η οποία αγόρασε την πόλη το 1918 από τους Αμερικανούς. Η Store Norske είχε μέχρι και δικό της νόμισμα, το οποίο αντικαταστάθηκε στα νησιά από τη νορβηγική κορώνα το 1980.

Το 1989 οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, ο πολιτισμός και η εκπαίδευση ανατέθηκαν στη Δημοτική Επιχείρηση του Σβάλμπαρντ.

Το 1993 η πόλη πουλήθηκε στην εθνική κυβέρνηση. Για την ακρίβεια, η Νορβηγική κυβέρνηση αγόρασε τις μετοχές της Store Norske, η οποία βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας λόγω των χαμηλών τιμών του άνθρακα και κάπως έτσι οι Νορβηγοί απέκτησαν και επίσημα τη βορειότερη πόλη του κόσμου.

Την 1η Ιανουαρίου 2002 ιδρύθηκε το δημοτικό συμβούλιο του Λόνγκγιερμπίεν.

Ένα δημοτικό συμβούλιο που λειτουργεί πολύ καλύτερα από τα περισσότερα της νορβηγικής ενδοχώρας, αφού τραβάει άπειρα χρήματα από το Όσλο, το οποίο διορίζει και τον κυβερνήτη.

Κι αυτό είναι που έχει τραβήξει εδώ τόσο πολλούς ανθρώπους από τόσες χώρες. Είναι ο πιο πολυεθνικός οικισμός του κόσμου και οι κάτοικοι μιλούν μεταξύ τους κατά κανόνα αγγλικά, αφού οι περισσότεροι δεν ξέρουν καν νορβηγικά.

Το κέντρο της πόλης, στις 2 το μεσημέρι.

Ζουν, όμως, στη Νορβηγία, πληρώνονται νορβηγικά, δεν πληρώνουν φόρους και όλοι είναι πολύ ευχαριστημένοι.

Όχι, όμως και οι Νορβηγοί της Νορβηγίας, στους οποίους τα Σβάλμπαρντ κοστίζουν ένα σκασμό χρήματα: Το Νορβηγικό κράτος κάνει τα πάντα για να κρατήσει εδώ τον κόσμο: Τα Σβάλμπαρντ εξαιρούνται της φορολογίας και του ΦΠΑ, οι υποδομές είναι καταπληκτικές, το αεροδρόμιο είναι υποδειγματικό -τα αεροσκάφη που προσγειώνονται εδώ είναι 737- και τώρα ετοιμάζεται να συμβεί το πλέον παράδοξο από τα πολλά παράδοξα που συμβαίνουν εδώ πάνω.

Στο μέρος που χωρίς ρεύμα έχεις μόλις 24 ώρες ζωής

Μόνο ένα ορυχείο εξόρυξης άνθρακα -το ορυχείο No 7- εξακολουθεί να λειτουργεί στα Σπιτσμπέργκεν αποκλειστικά για ένα λόγο: Να παρέχει ενέργεια στο Λόνγκγιερμπίεν. Το ορυχείο, όμως, έχει ανακοινωθεί ήδη ότι θα κλείσει το 2023. Και μετά;

Ο Κγκέτελ είναι μηχανικός πετρελαίων και τον έχει στείλει εδώ η κυβέρνηση για να κάνει συντήρηση στους αγωγούς μεταφοράς αργού πετρελαίου.

Μου λέει, γελώντας, ότι τα σχέδια που ακούγονται και γράφονται, για ηλεκτροδότηση με αμωνία, υδρογόνο και ανεμογεννήτριες είναι μάλλον αστεία, γι αυτό και η κυβέρνηση συντηρεί και ενισχύει τους αγωγούς ντίζελ.

Οι αγωγοι αυτοί υπάρχουν σήμερα ως Plan B σε περίπτωση που το τοπικό σύστημα ηλεκτροδότησης και θέρμανσης πέσει.

«Κάνουμε συνέχεια ασκήσεις και συντήρηση. Ξέρουμε ότι οι άνθρωποι εδώ έχουν το πολύ 24 ώρες ζωής αν πέσει το σύστημα. Οπότε η μεταφορά ντίζελ είναι θέμα ζωής και θανάτου», λέει και συμπληρώνει ότι κατά πάσα πιθανότητα σε λίγο καιρό δεν θα είναι πλάνο διάσωσης αλλά ο βασικός τρόπος ενεργειοδότησης της πόλης.

«Ντίζελ από την ήπειρο;» Ρωτάω έκπληκτη. Μου εξηγεί ότι όλα τα θεωρητικά σχέδια της κυβέρνησης για εναλλακτικές μορφές ενέργειας δεν είναι δυνατό να εφαρμοστούν στα επόμενα δύο χρόνια, οπότε ναι, ντίζελ από την ήπειρο... Πιθανότερη «πράσινη» εναλλακτική είναι, όσο κι αν φαίνεται ακραίο, η ηλιακή ενέργεια, η οποία με κάποιον τρόπο θα αποθηκεύεται το καλοκαίρι που ο ήλιος είναι στον ουρανό 24 ώρες το 24ωρο.

Τον οικισμό διατρέχουν αγωγοί μεταφοράς ενέργειας, χάρη στους οποίους τα σπίτια κρατιούνται ζεστά στις αρκτικές θερμοκρασίες. Αυτήν την εποχή στην καλύτερη περίπτωση είσαι στους 0 βαθμούς και στη χειρότερη στους -30. Οι εναλλαγές της θερμοκρασίας είναι πολύ συχνές και απότομες και αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον καιρό με μια λέξη, αυτή είναι «απρόβλεπτος».

Έχουν γίνει διάφορες προτάσεις και έχουν κατατεθεί στη νορβηγική κυβέρνηση, προτάσεις εναλλακτικής ηλεκτροδότησης οι οποίες στην ουσία δεν αφορούν τα ίδια τα Σβάλμπαρντ, αλλά θα τα χρησιμοποιήσουν ως πεδίο δοκιμής για ευρύτερη χρήση. Υδρογόνο και αμωνία είναι οι βασικότερες, πέραν των αμιγώς εναλλακτικών, όπως είναι ο ήλιος και ο ο άνεμος. Όλα αυτά, όμως, χρειάζονται παρεμβάσεις στο νησί οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να γίνουν χωρίς να διαταραχθεί το φυσικό περιβάλλον.

Όλα αυτά, συμπληρώνει ο ίδιος, ο οποίος είναι από το Όσλο, θα επιβαρύνουν τρομερά τον προϋπολογισμό του κράτους, ήδη συμβαίνει αυτό με τις έρευνες.

Τα παλιά ορυχεία και οι εγκαταστάσεις εναέριας μεταφοράς του άνθρακα από αυτά προς το λιμάνι είναι διάσπαρτα στο νησί και είναι πλέον μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.

Στο Όσλο όσους ανθρώπους συνάντησα και τους είπα ότι πάω στα Σβάλμπαρντ, με κοίταξαν με ένα μείγμα απορίας και αποδοκιμασίας: «Μα, εκεί ζουν πρωτόγονοι άνθρωποι», ήταν η πρώτη αντίδραση με τη δεύτερη να ακολουθεί: «οι οποίοι δεν πληρώνουν καθόλου φόρους».

Οι Νορβηγοί έχουν σε κάποιο βαθμό την άποψη ότι το Σβάλμπαρντ πρέπει να εγκαταλειφθεί. Κάτι που όμως δεν πρόκειται να γίνει, διότι δίνει στρατηγικό πλεονέκτημα ολκής στη Νορβηγία και ουσιαστικά της παρέχει πάτημα στην απέραντη Αρκτική που είναι πάμπλουτη από άποψης φυσικών πηγών. Και όσο λιώνουν οι πάγοι, όλα αυτά θα είναι όλο και πιο προσβάσιμα...

Σε κάθε περίπτωση, από την κουβέντα μας και μετά, κάθε φορά που τρεμοσβήνουν τα φώτα, σκεφτόμουν ότι «αν πέσει το ρεύμα, όλοι εδώ έχουμε το πολύ 24 ώρες ζωής».

Θα έχουμε ίντερνετ όμως.

Πιθανότερα πρώτα θα πεθάνουμε όλοι και μετά θα πέσει το ευρυζωνικό και σούπερ γρήγορο ίντερνετ, το οποίο έχει έρθει στα νησιά με την ευγενική χορηγία της NASA, που διατηρεί ερευνητικές εγκαταστάσεις στο δεύτερο νορβηγικό οικισμό, αυτόν του Νι Άλεσουντ. Δεν ξεμένεις πουθενά και ποτέ από ίντερνετ.

Οι εγκαταστάσεις της NASA στο Νι Άλεσουντ. Το Νι Άλεσουντ, ο βορειότερος οικισμός στο νησί, είναι αμιγώς ερευνητικός και το χειμώνα μένουν εδώ μόλις 40 άνθρωποι, όλοι επιστήμονες.

Πριν από δύο χρόνια, η νορβηγική εταιρεία παροχής τηλεφωνίας και ίντερνετ Telenor έβαλε έναν gamer στο λόφο πάνω από το Λόνγκγιερμπίεν να παίξει με έναν άλλον στα νότια της Νορβηγίας, αποδεικνύοντας ότι το ίντερνετ μπορεί να κερδίσει ακόμη κι εκεί που οι άνθρωποι έχουν ελάχιστες πιθανότητες να επιζήσουν χωρίς άπειρες δικλείδες ασφαλείας.

Η μόνη βεβαιότητα στα Σβάλμπαρντ είναι το καταπληκτικό ίντερνετ.

Όλα τα άλλα στην καθημερινότητα απαιτούν τεράστια προσπάθεια, με όχι πάντα βέβαια αποτελέσματα.

Πώς είναι η καθημερινότητα στον Αρκτικό κύκλο;

Είναι πολύ δύσκολο να φανταστείς την καθημερινότητα στον Αρκτικό κύκλο αν δεν βρεθείς εδώ. Η δική μου επιλογή να έρθω χειμώνα, ήταν πολύ συγκεκριμένη ακριβώς επειδή ήθελα να καταλάβω πώς ζουν οι άνθρωποι και όχι πώς βλέπουν το μέρος οι τουρίστες.

Τι μπορείς να κάνεις, λοιπόν, ως επισκέπτης το χειμώνα στα νησιά Σβάλμπαρντ;

Εξαρτάται γιατί ήρθες.

Μπορείς να μην κάνεις τίποτα και απλώς να απολαμβάνεις την ηρεμία και τη φύση.

Αν είσαι πιο δραστήριος, υπάρχουν πολλά που μπορείς να κάνεις, από το να περπατάς στα βουνά, να εξερευνείς σπήλαια στους παγετώνες, να πας για έλκυθρο, για κάμπινγκ στο πουθενά, για κανόε καγιάκ στον αρκτικό ωκεανό...

Μια καθόλου συνηθισμένη για τον «πολιτισμένο» κόσμο εικόνα: Οι άνθρωποι περπατούν στο δρόμο με τα όπλα στον ώμο...

Όλα αυτά έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Δεν μπορείς να τα κάνεις χωρίς οπλισμένο συνοδό, ή χωρίς δικό σου όπλο.

«Αν δεν είχαμε όπλα θα ήμασταν όλοι νεκροί» - Στη φωλιά της πολικής αρκουδας

Το όπλο είναι ζωτικής σημασίας στα Σβάλμπαρντ, όλοι οι κάτοικοι οπλοφορούν και όπως μου λέει ο Άντρε, ο οποίος έχει έρθει εδώ από το Μπέργκεν, «αν δεν είχαμε όπλα, δεν θα είχε μείνει κανείς μας εδώ».

Ποιος είναι ο εχθρός;

Βασικά η πολική αρκούδα. Δεν είναι αστείο, όσοι γέλασαν το πλήρωσαν. Η συμπαθέστατη στις φωτογραφίες και στα παραμύθια πολική αρκούδα είναι στην πραγματικότητα ένα πολύ επιθετικό σαρκοβόρο, από το οποίο είναι αδύνατο να γλιτώσεις άοπλος. Είναι ταχύτατη, τεράστια και πολύ πεινασμένη. Πάντα.

Ελάχιστα μέτρα από τα σπίτια και τα ξενοδοχεία, τελειώνει ο μικρόκοσμος των ανθρώπων και ξεκινάει η γη της πολικής αρκούδας. Από δω και πέρα προχωράς με δική σου ευθύνη.

Και είναι πολύ εκνευρισμένη που έχουμε έρθει στο σπίτι της.

Η έξοδος από τα πάρα πολύ στενά όρια του οικισμού απαγορεύεται διά νόμου εάν δεν είσαι οπλισμένος, αλλά η αλήθεια είναι ότι το να είσαι στα όρια του οικισμού δεν σε προστατεύει απόλυτα, συχνά οι αρκούδες περιδιαβαίνουν μέσα σε αυτόν.

Τι κάνεις αν δεις μια;

Τρέχεις. Βάζεις τις φωνές, της πετάς ότι έχεις πρόχειρο για να την καθυστερήσεις λίγο και τρέχεις. Τελεία.

Οι κάτοικοι δεν κλειδώνουν ποτέ τις πόρτες τους, αλλά ούτε και τα αυτοκίνητά τους, ακριβώς γι αυτόν το λόγο. Για να μπορεί κάποιος να μπει σε κάποιο σπίτι ή αυτοκίνητο αν του επιτεθεί αρκούδα.

Σε περίπτωση που είσαι οπλισμένος και σου επιτεθεί, επιτρέπεται να τη σκοτώσεις. Οι οδηγίες λένε σαφώς να πυροβολήσεις απευθείας στην καρδιά, να μην ρισκάρεις δηλαδή, ιδιαίτερα πυροβολώντας στο κεφάλι που είναι μικρό.

Το πρωτοσέλιδο στον τοπικό Τύπο δεν χρειάζεται πολλές εξηγήσεις... Η ενήλικη πολική αρκούδα ζυγίζει περίπου ένα τόνο, τρέχει με 30 χλμ. την ώρα και όταν πεινάει δεν σταματάει πουθενά. Η εφημερίδα Svalbardposten εκδίδεται ασταμάτητα κάθε Παρασκευή από το Νοέμβριο του 1948, τυπώνεται στο Τρόμσε και κοστίζει 4.5 ευρώ.

Εάν τώρα, σκοτώσεις αρκούδα, η οποία είναι απόλυτα προστατευόμενο είδος, γίνεται έρευνα από την αστυνομία και πρέπει να αποδειχθεί χωρίς αμφιβολία ότι ήσουν σε άμυνα. Εάν δεν αποδειχθεί, την έχεις πολύ άσχημα, πας στο δικαστήριο και τα πρόστιμα είναι τεράστια, ενώ προβλέπονται και ποινές φυλάκισης σε περίπτωση λαθροθηρίας.

Τον Ιούλιο του 2018, μια πολική αρκούδα επιτέθηκε σε οδηγό που συνόδευε τουρίστες και τον τραυμάτισε σοβαρά. Κατάφερε να τη σκοτώσει ένας άλλος οδηγός. Τέτοια περιστατικά δεν είναι καθόλου σπάνια, πολλοί απρόσεκτοι ή και προσεκτικοί άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από τις αρκούδες. @Governor of Svalbard

Η αλήθεια είναι ότι δεν είδα αρκούδα μέσα στον οικισμό, αλλά είδα ταράνδους, οι οποίοι είναι παντού, είναι λίγο σνομπ, βαριούνται ν' ασχοληθούν μαζί σου και τρώνε αυτήν την ελάχιστη, σχεδόν αόρατη σε μάς, βλάστηση που υπάρχει μέσα στους πάγους.

«Γιατί με ενοχλείς;»

Δεν είναι επιθετικά ζώα, αλλά καλό είναι να μην προσπαθήσεις να τους χαϊδέψεις, δεν είναι πετ.

Βασικός εχθρός τους είναι τα σιβηριανά χάσκι που σέρνουν τα έλκυθρα, τα οποία είναι πολύ ήρεμα γενικά, αλλά όταν βλέπουν ταράνδους τρελαίνονται.

Μπορεί επίσης να δεις καμία φάλαινα στον κόλπο, οι φάλαινες μετά το τέλος της αλιείας τους έχουν αρχίσει και παίρνουν το πάνω τους. Επίσης φώκιες, που είναι και η βασική τροφή για τις αρκούδες, αλλά και θαλάσσιους ελέφαντες.

Τα Σβάλμπαρντ έχουν στην πραγματικότητα μόνο πανίδα. Είναι ένα απολύτως άγονο τοπίο.

Στα Σβάλμπαρντ αρχίζεις πολύ σύντομα να παρατηρείς ότι κάτι γύρω σου δεν είναι όπως έχεις συνηθίσει και αυτό δεν είναι το χιόνι και ο πάγος, είναι η παντελής έλλειψη βλάστησης.

Η συμμετρία, η καθαρότητα και τα χρώματα του τοπίου είναι κάποιες στιγμές εξωπραγματικά.

Λογικό: Είσαι πάνω σε έναν παγετώνα. Ο οποίος μετακινείται (κάθε μέρα γίνεται και ένας -μικρός συνήθως, αλλά όχι απαραίτητα- σεισμός), λιώνει, μεγαλώνει, μικραίνει, αλλά παραμένει παγετώνας. Ακόμη κι όταν λιώνουν οι πάγοι το καλοκαίρι, η γη από κάτω είναι παγωμένη και εντελώς άγονη.

Όταν αλλάζει το κλίμα

Παντού στον οικισμό υπάρχουν τεράστιοι αγωγοί για τα νερά από τους πάγους και τα χιόνια, οι οποίοι τα οδηγούν στο ποτάμι. Εννοείται ότι το ποτάμι είναι παγωμένο αυτήν την εποχή, αλλά δεν είναι καλή ιδέα να περπατάς επάνω του, ακόμη χειρότερη να οδηγείς σνόουμπομπιλ.

Επίσης στις απότομες πλαγιές δεξιά και αριστερά από τον οικισμό, υπάρχουν πολλές ειδικές κατασκευές για τη συγκράτηση του χιονιού σε περίπτωση χιονοστιβάδας.

Οι αγωγοί για τα νερά προστέθηκαν πολύ πρόσφατα στην πόλη, είναι απαραίτητοι για να μην πλημμυρίσει με το λιώσιμο των πάγων την άνοιξη.

Οι λόφοι πάνω από την κοιλάδα είναι γεμάτοι πια με έργα για τη συγκράτηση του χιονιού.

Όλα αυτά δημιουργήθηκαν σχετικά πρόσφατα: Η πόλη δεν σχεδιάστηκε για βροχές. Οι βροχές και το λιώσιμο των πάγων είναι καινουργιο πράγμα.

Από το 1971 η μέση θερμοκρασία αυξήθηκε στο αρχιπέλαγος κατά 5 βαθμους Κελσίου, πέντε φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο πλανήτη.

Με αυτόν το ρυθμό, σχετικά σύντομα δεν θα υπάρχει ούτε παγάκι για το ποτό πάνω στα νησιά, αλλά και στον πλανήτη γενικότερα.

Οι χιονοστιβάδες πλέον είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του οικισμού. Οι κοιτώνες του Πανεπιστημίου, που βρίσκονται στην πλαγιά του ανατολικού λόφου, εκκενώνονται πολύ συχνά και πέρυσι σκοτώθηκαν τρεις άνθρωποι όταν μια χιονοστιβάδα πλάκωσε το σπίτι τους την ώρα που κοιμόντουσαν. Πριν από πέντε χρόνια, από χιονοστοβάδα ισοπεδώθηκε μια ολόκληρη συνοικία, ευτυχώς χωρίς θύματα.

Ο Sindre Kolbjørnsgard αποτύπωσε με τον πιο δραματικό τρόπο σε αυτό το ντοκιμαντέρ την καταστροφή που συντελείται με το λιώσιμο των πάγων στα Σβάλμπαρντ.

Το πρώτο πράγμα που σου λένε στο ξενοδοχείο σου εδώ -ιδιαίτερα στη νότια και πιο κλειστή άκρη της κοιλάδας, όπου μένω- είναι ότι αν υπάρξει κίνδυνος θα πρέπει να είσαι έτοιμος να εκκενώσεις σε δευτερόλεπτα, αφήνοντας τα πάντα πίσω σου.

Χιονοστιβάδα δεν ήρθε, αλλά ένα βράδυ με χιονοθύελλα το κτήριο πήγαινε κι ερχόταν, κάτι καθόλου παράξενο καθώς τα κτήρια είναι όλα ξύλινα, σαν μεγάλα κοντέινερ και πατάνε όχι σε θεμέλια, αλλά σε δοκάρια.

Πέραν του προσωρινού της κατασκευής τους, τα πάντα εδώ χρειάζονται διαρκή συντήρηση, με συνέπεια γενικώς ο οικισμός να μοιάζει με ένα απέραντο εργοτάξιο.

Τα πάντα στο Λόνγκγιερμπίεν είναι προσωρινά. Δεν υπάρχει καμία μόνιμη εγκατάσταση...

Πιο προσωρινοι απ' όλα, όμως, είναι οι άνθρωποι. Ιδιαίτερα αν δεν έχουν τα μάτια τους κυριολεκτικά 14. Πάρα πολύ σύντομα περπατάς στο δρόμο και έχεις διαρκώς επισκόπηση 360 μοιρών.

Κι αυτό είναι μόνο ένα μέρος της ζωής δίπλα στο βόρειο Πόλο.

Το υπόλοιπο στη συνέχεια...