Γιατί με τον Ν4800/21 δεν ήλθε συνεπιμέλεια - Η Οδύσσεια αποξενωμένων γονέων και παιδιών συνεχίζεται

Και τούτο, επειδή ο Ν. 4800/2021:

Α. Θεσπίζει πλήθος εξαιρέσεων της συνεπιμέλειας και του 1/3 επικοινωνίας:

α. Οι «έως τότε δεσμοί του τέκνου με τους γονείς»(αδιακρίτως αν επιτεύχθηκαν με αποξενωτική τακτική καιπαραβίαση δικαστικών αποφάσεωναπό τον ένα γονέα) δύνανται να θεμελιώσουνδικαστική απόφαση αποκλειστικής επιμέλειας (1514 Α.Κ.).

β. Τις «συνήθεις και επείγουσες» πράξεις επιμέλειας, μετά τον χωρισμό των γονέων, ασκεί εκείνος με τον οποίο διαμένει το τέκνο (αδιακρίτως αν, με μονομερή ενέργεια, κρατά το τέκνο: 1513 εδ. β’ - 1516 παρ. 1 Α.Κ.).

γ. Η μεταβολή διαμονής του τέκνου επιτρέπεται στον ένα γονέα, εφόσον δεν «επιδρά ουσιωδώς» στο δικαίωμα επικοινωνίας του άλλου γονέα (έστω κι αν τοπεριορίζει κάτωθι του 1/3), με προσωρινή διαταγή (1519 παρ. 2 Α.Κ.), ενώ πριν το Ν. 4800/2021 απαιτούνταν οριστική απόφαση.

δ. Για την αφαίρεση γονικής μέριμνας αρκεί καταδίκη του γονέα με οριστικήδικαστική απόφαση (αντί αμετάκλητης, όπως επιτάσσει το τεκμήριο αθωότητας) για ενδοοικογενειακή βία(1532 περ. στ’ Α.Κ.), ακόμη κι αν ουδόλως στρέφεται κατά του τέκνου (λ.χ. απειλή κατά γονέα ή στενού συγγενούς του, που τιμωρεί ο Ν. 3500/2006), καθιστώντας τηνποινική αντιδικία των γονέων «ρυθμιστή» της ζωής του τέκνου.

ε. Έννοιες αόριστες («εξαιρετικά σοβαροί λόγοι», «ακαταλληλότητα» γονέα, «κακή ή καταχρηστική» άσκηση δικαιώματος επικοινωνίας) και εξωνομικές («συνθήκες διαβίωσης» και «καθημερινότητα» του τέκνου: ακόμη και αν επιβλήθηκαν μονομερώς από τον αποξενωτή γονέα) αποτελούν λόγους μείωσης του χρόνου 1/3 επικοινωνίας, περιορισμού ή αποκλεισμού αυτής (1520 Α.Κ.).

Β) Δεν κατοχυρώνειτην υποχρεωτική, με επιστημονικό και αδιάβλητο τρόπο, λήψη από το Δικαστήριο της γνώμης του τέκνου, με έρευνα τυχόν επηρεασμού και υποβολής της από κάποιον γονέα.

Γ) Δεν προβλέπει αποτελεσματικά μέσα εκτέλεσης των δικαστικών αποφάσεων συνεπιμέλειας και επικοινωνίας, καθώς επ’ αυτού έχουν αποτύχει,πρακτικά, ηπροσωπική κράτηση και χρηματική ποινή (950 Κ.Πολ.Δ.) και η πρόβλεψη ως ποινικού αδικήματος της παραβίασης δικαστικής απόφασης (169Α Π.Κ.)

Τα ανωτέρω επισημάνθηκαν εγκαίρως στο άρθρο μου «Για τη συνεπιμέλεια και τη γονεϊκή αποξένωση» και στην πρόταση μου νομοτεχνικών βελτιώσεων στη διαβούλευση του Ν. 4800/2021.

Επιπλέον :

Ι. Στα σεμινάρια επιμόρφωσης των δικαστικών λειτουργών, όπως προκύπτει από τις δημοσιευμένεςεισηγήσεις, προβλήθηκαναπόψεις αντίθετες στο γράμμα και πνεύμα του Ν. 4800/2021.

Χαρακτηριστικώς :

α. Υποστηρίχθηκε (contralegem) ότι η «από κοινού και εξίσου» γονική μέριμνα, δήθεν «δεν αναφέρεται στο χρόνο, αλλά στην σπουδαιότητα του ρόλου εκάστου γονέα, ανεξάρτητα με ποιον διαμένει το παιδί».

β. Παραλείφθηκε από την ανάλυση των εφαρμοστέων διεθνών συμβάσεων (άρθρο 1 Ν. 4800/2021 : σκοπός του νόμου), οποιαδήποτε αναφορά :

1. i) στο άρθρο 8 της Ε.Σ.Δ.Α. περί προστασίας της οικογενειακής ζωής, που περιλαμβάνει τα δικαιώματα συνεπιμέλειας και επικοινωνίας, όπως εξειδικεύθηκε με την πάγια νομολογία του Ε.Δ.Δ.Α. (Αναγνωστάκης κ.α. κατά Ελλάδας της 23-9-2021, Φουρκιώτης κατά Ελλάδος της 16-6-2016, Κοσμοπούλου κατά Ελλάδος της 5-2-2004, Nechay κατά Ρωσίας της 25-5-2021, R.B. και M. κατά Ιταλίας της 22-4-2021, Luzi κατά Ιταλίας της 12-11-2019, A.V. κατά Σλοβενίας της 09-4-2019, R.I and others κατά Ρουμανίας της 13-11-2018, Kacper Nowakowski κατά Πολωνίας της 10-1-2017, Giorgioni κατά Ιταλίας της 15-9-2016, Strumia κατά Ιταλίας της 23-6-2016, Kurpinger κατά Γερμανίας της 15-1-2015)
2. ii) στο υπ. αρ. 2079/2015 ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης, που εισηγείται την αρχή της εναλλασσόμενης κατοικίας του παιδιού με τους δύο γονείς και προσκαλεί τα κράτη – μέλη να την εισαγάγουν στη νομοθεσία τους

γ. Προτάθηκεη κατάργηση διατάξεων του Ν. 4800/2021, λ.χ. άρθρο 7 παρ. 2 (1513 εδ. β’ Α.Κ. : προηγούμενη ενημέρωση του άλλου γονέα για συνήθεις κι επείγουσες πράξεις επιμέλειας) καιάρθρο 18 εδ. α’ (εφαρμογή των διατάξεων περί συνεπιμέλειας και 1/3 επικοινωνίας στις εκκρεμείς υποθέσεις, όπου δεν έχει εκδοθεί μέχρι 16-9-2021 αμετάκλητη δικαστική απόφαση).

Οι διδάσκοντες στα σεμινάρια νομικοί, στη πλειοψηφία τους, έχουν αρθρογραφήσει εναντίον σημαντικών καινοτομιών του Ν. 4800/2021 («από κοινού κι εξίσου» γονική μέριμνα– τεκμήριο 1/3 επικοινωνίας),αμφισβητώντας ακόμη και ότι υφίσταται γονεϊκή αποξένωση (παρότι αναγνωρίζεται στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 4800/2021, που συνιστάαυθεντική ερμηνεία αυτού : άρθρα 74 παρ. 1 και 77 παρ. 1 Συντάγματος).

Η σημασία της επιστημονικής επιμόρφωσης των Δικαστικών Λειτουργών – που τονίσθηκε από τον κ. Υπουργό Δικαιοσύνης στη Βουλή– πολλώ μάλλον όταν αποφασίζουν γιατις σχέσεις μεταξύ γονέων και τέκνων, επιβάλλειτην διεξαγωγή, από την Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών (άρθρα 16 και 17 Ν. 4800/2021) και υπό την εποπτεία του κ. Υπουργού Δικαιοσύνης (άρθρο 1 παρ. 1 Ν. 3689/2008),νέων σεμιναρίων από νομικούς και ειδικούς ψυχικής υγείας, με απόψεις και εισηγήσεις συμβατές προς το γράμμα και πνεύμα του Ν. 4800/2021 και τιςδιεθνείς υποχρεώσειςτης Ελληνικής Δημοκρατίας (Ε.Σ.Δ.Α.,νομολογία του Ε.Δ.Δ.Α., Διεθνής Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού, 2079/2015 ψήφισμα Συμβουλίου της Ευρώπης).

Νόμιμο αίτημα που πρόκειται να υποβληθεί, επισήμως προς τους ανωτέρω αρμοδίους,από χιλιάδες Έλληνες πολίτες πουσυνυπογράφουν το (διατυπωθέν από τον γράφοντα) «ψήφισμα – αίτημα υπέρ της διεξαγωγής νέων σεμιναρίων επιμόρφωσης των δικαστικών λειτουργών επί του Ν. 4800/2021.

ΙΙ. Οι δικαστικές αποφάσεις στο πρώτο δίμηνο ισχύος του Ν. 4800/2021 (κυρίως προσωρινές διαταγές και αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων, καθώς δεν έχει παρέλθει ικανός χρόνος για έκδοση αποφάσεων επί αγωγών) παρουσιάζουν μεταξύ τους σημαντικές αποκλίσεις:

α) άλλες απονέμουν συνεπιμέλεια (ισόχρονη ή με λειτουργική και χρονική – άνιση λ.χ. 60/40, 70/30 –κατανομή), άλλες επιτρέπουν μόνον δικαίωμα επικοινωνίας 1/3 ή λιγότεροχρόνο

β) σε κάποιες περιπτώσεις μεταρρυθμίζουν, ενώ σε άλλες αφήνουν – λίγο ως πολύ –αμετάβλητεςτις παλαιότερες δικαστικές αποφάσεις, που προβλέπουν αποκλειστική επιμέλεια και χρόνο επικοινωνίας κάτωθι του 1/3

γ) άλλοτε απαγορεύουν κι άλλοτε επιτρέπουν – παρά τις δυσχέρειες που προκαλεί στο δικαίωμα επικοινωνίας – τη μεταβολή διαμονής τέκνου.

Πρόκειται για διαπιστώσεις από τα πρώτα στοιχεία της εξέλιξης οικογενειακών δικών, με βάση τη –με επιμέλεια του γράφοντος – «στατιστική καταγραφή αποξενωμένων γονέων και τέκνων & εφαρμογής του Ν. 4800/2021», συμβολή στο έργο των νομικών για αξιολόγηση της νομολογίας και της Πολιτείας για βελτίωση της νομοθεσίας.

Η παραπάνω εικόνα διχασμού της νομολογίας (συνοδευόμενη από την – αυθαίρετη στη γενικότητάτης – αντίληψη ότι «κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή»)τείνει ουσιαστικά να καταστήσει εξαίρεση, τόσοτον κανόνα της ισόχρονης συνεπιμέλειας, όσο και το τεκμήριο 1/3 επικοινωνίας.

Διαχέεται ωσαύτως, στο νομικό κόσμο και την κοινωνία,ηισχυρή εντύπωση ότι, λίγαπράγματα πρόκειται να αλλάξουν στη νομολογία των προηγούμενων 40 ετών περί αποκλειστικής επιμέλειας, που εμπέδωσε το φαινόμενο της γονεϊκής αποξένωσης.

Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι θα απαιτηθούν μακροχρόνιος δικαστικός αγώνας και γενναιότερες νομοθετικές αλλαγές, προκειμένου να μεταβληθεί ουσιαστικά η νομολογία προς την κατεύθυνση της συνεπιμέλειας.

ΙΙΙ. Τέλος, έχοντας προσλάβει, εκ των ανωτέρω συνθηκών, το «λάθος» μήνυμα, χιλιάδες γονείς συνεχίζουν,όπως και πριν την 16-9-2021, την τακτική αποξένωσης των τέκνων τους από τον άλλο γονέα, υπό την επίφαση της χειραγωγημένης «άρνησης» του τέκνου :

α. Είτε εκμεταλλευόμενοι παλαιότερες δικαστικές αποφάσεις, που τους παρείχαν την αποκλειστική επιμέλεια. Καθώς για να εκδοθεί, επί νέας αγωγής, απόφαση προσωρινώς εκτελεστή ή τελεσίδικη, απαιτείται σημαντικός χρόνος, που λειτουργεί υπέρ της γονεϊκής αποξένωσης.

β. Είτε παραβιάζοντας δικαστικές αποφάσεις, που καθόρισαν το δικαίωμα επικοινωνίας γονέα – τέκνου. Και τούτο πράττουν ατιμώρητα,λόγω της έλλειψης αποτελεσματικών μέσων εκτέλεσης. Διότι απαιτούνται έτη για την αμετάκλητη περάτωση των αστικών δικών προσωπικής κράτησης – χρηματικής ποινής και των ποινικών δικών επί μηνύσεων για παραβίαση δικαστικής απόφασης.

Εν όψει των ανωτέρω αντίξοων συνθηκών, η τελική τύχη – εφαρμογή ή αποδόμηση – του Ν. 4800/2021 στη δικαστική και κοινωνική πραγματικότητα, θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από την αποφασιστικότητα της νομοθετικής και δικαστικής λειτουργιών, ιδίως δε της ηγεσίας αυτών, για επιβολή της νομιμότητας.

Παραμένει λοιπόν επίκαιρη, ως προς τις επισημάνσεις της περί των ευθυνών της Πολιτείας, η από 8-2-2021 «αναφορά μου με αίτημα προσωπικής ακρόασης προς τους κ.κ. Πρωθυπουργό της Ελληνικής Κυβερνήσεως, υπουργό και Υφυπουργό Δικαιοσύνης»

Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν το τίτλο του άρθρου, αλλά και δίνουν πειστικές απαντήσεις : Γιατί με το Ν. 4800/2021 δεν ήλθε η συνεπιμέλεια, αλλά η Οδύσσεια των αποξενωμένων γονέων και παιδιών συνεχίζεται.

Εν τούτοις: H θεσμοθέτηση και εφαρμογή της συνεπιμέλειας, δηλαδή της ισόχρονης και ισότιμης ανατροφής του τέκνου και από τους δύο γονείς του, αποτελεί ΝΟΜΟΤΕΛΕΙΑ. Διότι την επιβάλλουν ο Θεός, η Φύση, η Ηθική, το Δίκαιο, η Λογική, σε κάθε κοινωνία και εποχή, από την αυγή της Ανθρωπότητας.