Κανιβαλισμός και ανθρωποφαγία: Είναι τελικά τόσο κακό να τρώμε ο ένας τον άλλον; Και αν ναι, γιατί;

Η ιστορία είναι γνωστή, αν δεν την ξέρετε, πράγμα απίθανο, μπορείτε να τη μάθετε ΕΔΩ. Άλλο είναι το θέμα σήμερα, όμως, και είναι ο κανιβαλισμός. Με την κυριολεκτική του έννοια, διότι με τη μεταφορική μόνο ταμπού δεν είναι, αντίθετα είναι μια αγαπημένη καθημερινή πρακτική του είδους.

Ας κάνουμε αρχικά μια πολύ χρήσιμη επεξήγηση: Οι επιζήσαντες του αεροπορικού δυστυχήματος στις Άνδεις δεν έγιναν κανίβαλοι. Κανίβαλος ήταν ο Χάνιμπαλ Λέκτερ. Κανιβαλισμός είναι όταν σκοτώνεις κάποιον με σκοπό να τον φας, κάτι που διαφέρει πολύ από την ανθρωποφαγία, να τρως δηλαδή κάποιον που ήδη έχει πεθάνει από άλλους λόγους.

Μια πολύ γενικευμένη πρακτική

Στο ζωικό βασίλειο γύρω μας, ο κανιβαλισμός είναι μια πολύ κοινή πρακτική και σε μερικά είδη δεν γίνεται μόνο ad hoc, αλλά είναι μέσα στις στάνταρ πρακτικές του. Κι αυτό δεν είναι καθόλου παράξενο.

Ο κανιβαλισμός έχει περιγραφεί ως μια «πολύ λογική εξελικτική διεργασία» από τον ζωολόγο Μπιλ Σατ, στο βιβλίο του «Κανιβαλισμός: Μια απόλυτα φυσική ιστορία».

Παλιότερα πιστεύαμε ότι τα ζώα κατέφευγαν σε κανιβαλισμό μόνο όταν δεν είχαν άλλες πηγές τροφής (όπως τελικά και οι άνθρωποι), εκτός από ακραίες περιπτώσεις όπως αυτές της πασίγνωστης αράχνης «Μαύρη Χήρα», την οποία εμείς ονομάσαμε έτσι για να τονίσουμε το πόσο κακό πλάσμα είναι αυτή που τρώει το σύντροφό της μετά τη συνουσία.

Οι πεποιθήσεις μας αυτές άρχισαν να ανατρέπονται στη δεκαετία του '70 και του '80, όταν οι μελετητές του ζωικού βασιλείου διαπίστωσαν ότι τα είδη καταφεύγουν πολύ συχνότερα και για πολύ διαφορετικούς λόγους απ' ότι νομίζαμε σε κανιβαλικές πρακτικές.

Υπάρχει, για παράδειγμα, ένα είδος βατράχου στον αμερικανικό νότο, το οποίο γεννάει τα αυγά του, τα θάβει σε λιμνούλες λάσπης και τα επωάζει έως ότου η λιμνούλα ξεραθεί. Το ζήτημα είναι ότι ο ίδιος ο βάτραχος πρέπει να προλάβει να βγει από τη λιμνούλα πριν συμβεί αυτό, προκειμένου να επιβιώσει. Συχνά οι βάτραχοι τρώνε κάποια από τα αυγά τους κατά τη διάρκεια της επώασης, προκειμένου να δυναμώσουν οι ίδιοι και να καταφέρουν να βγουν από τη λάσπη.

Και οι συμπαθέστατες (όταν τις χαζεύεις από μακριά) πολικές αρκούδες τρώνε συχνά η μία την άλλη: Μια αποστολή του National Geographic είχε καταγράψει μια σκηνή κατά την οποία ο μπαμπάς αρκούδος επιτέθηκε στο παιδί του για να το φάει, παρά την αντίσταση της μαμάς αρκούδας που προσπάθησε να τον εμποδίσει, χωρίς όμως τελικά να τα καταφέρει.

Αν αντέχετε μπορείτε να δείτε το βίντεο:

Είναι αυτονόητο, αλλά ας το πούμε: Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να αυξήσει τέτοια φαινόμενα σε ακραία επίπεδα, όπως επίσης και τις επιθέσεις θεωρητικά άκακων ζώων σε άλλα ζώα, αλλά και στον ίδιο τον άνθρωπο. Κανένα ζώο -του ανθρώπου προεξέχοντος- δεν είναι άκακο όταν πεινάει. Η επιβίωση, ό,τι κι αν συμβεί, παραμένει το βασικό μας ένστικτο.

«Έπρεπε να επιβιώσω»

Όπως όλα τα ταμπού, έτσι και ο κανιβαλισμός ή η ανθρωποφαγία μάς συναρπάζουν. Η ιστορία των ανθρώπων που επέζησαν στις Άνδεις στην πραγματικότητα είναι μια ιστορία θάρρους και απίστευτης ανθρώπινης αποφασιστικότητας και εφευρετικότητας. Δεν επέζησαν μόνο επειδή έφαγαν το κρέας των νεκρών συντρόφων τους, αλλά εμείς γι αυτό τους θυμόμαστε.

«“Επιβιώσατε επειδή φάγατε ανθρώπους” μου λένε συχνά. Αλλά δεν είναι έτσι, για μένα αυτό δεν ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι. Επιβιώσαμε επειδή ήμασταν ομάδα και επειδή βρήκαμε το κουράγιο να περπατήσουμε και να βγούμε από τα βουνά. Η νύχτα μετά τη χιονοστιβάδα, όταν ακούγαμε το βουνό να κουνιέται και φοβόμασταν ότι θα θαφτούμε στο χιόνι, αυτό ήταν πολύ πιο δύσκολο από το να φας ανθρώπινη σάρκα», έχει πει ένας από τους επιζήσαντες των Άνδεων, ο Ρομπέρτο Κανέσα.

Ο Κανέσα ήταν 19 ετών και φοιτητής ιατρικής όταν έγινε το δυστύχημα. Σήμερα είναι ο κορυφαίος παιδοκαρδιολόγος της Ουρουγουάης. Εκείνο το βουνό, όμως, δεν τον εγκατέλειψε ποτέ. Στο βιβλίο του «Έπρεπε να επιβιώσω: Πώς ένα αεροπορικό δυστήχημα στις Άνδεις με ενέπνευσε να σώζω ζωές», περιγράφει τον αγώνα που έδωσε ο ίδιος και οι σύντροφοί του για να επιβιώσουν.

«Δεν με πειράζει να μιλάω γι αυτό», έχει πει, αναφερόμενος σ' αυτό για το οποίο τον ρωτάνε όλοι εδώ και 40 χρόνια. «Δεν με νοιάζει. Έπρεπε να φάμε αυτά τα νεκρά σώματα κι αυτό είναι όλο. Η σάρκα είχε πρωτεΐνες και λίπος, όπως το κρέας της αγελάδας, κι εμείς αυτά χρειαζόμασταν. Εγώ έκοβα το κρέας επειδή ήξερα ιατρικές διαδικασίες περισσότερο από τους άλλους. Η απόφαση να το αποδεχθείς διανοητικά, όμως, είναι μόνο το πρώτο βήμα. Μετά πρέπει να πείσεις το στόμα σου ν' ανοίξει κι αυτό δεν θέλει ν' ανοίξει, επειδή αισθάνεσαι απαίσια γι αυτό που πας να κάνεις.

Το βασικό μου θέμα ήταν ότι με κάποιον τρόπο παραβίαζα την ιδιωτικότητα των συντρόφων μου, εισέβαλα στα σώματά τους. Μετά απλώς σκέφτηκα ότι αν είχα πεθάνει εγώ, θα ήμουν περήφανος που το σώμα μου βοήθησε άλλους να επιβιώσουν. Συμφωνήσαμε όλοι (οι επιζήσαντες) ότι αν κάποιος από μας πεθάνει, οι υπόλοιποι θα τον φάνε. Αυτό μας ηρέμησε κάπως, έκανε τη διαδικασία πιο πνευματική».

Ο Ρομπέρτο Κανέσα (δεξιά), το έχει πει πολλές φορές και επιμένει ως σήμερα: «Έπρεπε να επιβιώσω. Γι αυτό το έκανα και δεν μετανοιώνω». @ΑP Photo

Ο κόσμος σοκαρίστηκε όταν οι επιζήσαντες επέστρεψαν στην Ουρουγουάη και αναγκάστηκαν να παραδεχτούν τι είχαν κάνει. Ήταν, εξάλλου θέμα χρόνου έως ότου αποκαλυφθεί ότι δίπλα στο αεροπλάνο υπήρχαν πτώματα που κάποιος τους είχε αφαιρέσει μεγάλα κομμάτια σάρκας με μαχαίρι. Κι όμως, ο κόσμος «συγχώρεσε» τους 16 επιζήσαντες, επειδή κατάλαβε ότι δεν το έκαναν από πρόθεση, αλλά επειδή έπρεπε να επιβιώσουν.

Ακόμη και σε μια χώρα όπου επικρατεί ένας πολύ αυστηρός Καθολικισμός, το ζήτημα της επιβίωσης επικράτησε εκείνου της «αμαρτίας» και αυτό, στο τέλος της ημέρας έχει να μας πει πολλά...

Ένα πανάρχαιο ταμπού - Όχι για όλους όμως

Από την εποχή του Ομήρου κιόλας έχουμε διδαχθεί ότι η ανθρωποφαγία είναι το τερματικό ταμπού. Η παράδοση και η διδαχή αυτή συνεχίστηκε, αναφορές υπάρχουν και από τη Ρωμαϊκή εποχή και στον Σαίξπηρ, στους αδελφούς Γκριμ, τον Ντάνιελ Ντεφό και τον Φρόιντ.

Ο συνδυασμός του ταμπού με τη σημασία που έχει η τροφή για τον άνθρωπο είναι εκρηκτικός: Καμία είδηση δεν «πουλάει» τόσο όσο κάποιος που έφαγε κάποιον άλλον. Η λέξη «κανίβαλος» μας τρομοκρατεί και μας συναρπάζει ταυτόχρονα.

Δεν ήταν πάντα έτσι, όμως, και σίγουρα όχι σε όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς.

Στο βιβλίο του «Η ιερή αγελάδα και ο βδελυρός χοίρος», το οποίο αναφέρεται στις διατροφικές συνήθειες των λαών, ο Μάρβιν Χάρις αφιερώνει ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο στην ανθρωποφαγία.

Το κεφάλαιο ξεκινά με έναν απρόσμενο και κάπως ανησυχητικό τρόπο: Το ανθρώπινο κρέας θα βρισκόταν στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας εάν του το επιτρέπαμε, είναι μακράν το πιο θρεπτικό, καθώς ο άνθρωπος όχι μόνο είναι παμφάγο ζώο, αλλά προσέχει και τη διατροφή του.

Κάτι που φαίνεται ότι ήξεραν στην αρχαία Κίνα, όπου το ανθρώπινο κρέας εμφανιζόταν συχνά στα αυτοκρατορικά μενού.

Πέραν των πολιτισμών που έτρωγαν ανθρώπινο κρέας επειδή αυτό δεν τους φαινόταν παράξενο, ή για τελετουργικούς λόγους, όπως οι Παπούα της Νέας Γουινέας που κατανάλωναν τις καρδιές των εχθρών τους μετά τη μάχη προκειμένου να πάρουν τη δύναμή τους, η ανθρωποφαγία έχει εργαλειοποιηθεί με διάφορους τρόπους στην ανθρώπινη ιστορία και ιδιαίτερα σε κεφάλαιά της κατά τα οποία η ανθρώπινη ζωή ήταν «φτηνή».

Οι Ίνκα και οι Αζτέκοι, για παράδειγμα, ήρθαν κάποια στιγμή αντιμέτωποι με ένα πολύ περίπλοκο πρόβλημα τεχνικής φύσεως: Ήταν κατακτητικοί λαοί και η επέκταση ήταν στο καθημερινό τους πρόγραμμα. Όμως, σύντομα οι θησαυροφύλακες του κράτους ενημέρωσαν τον αυτοκράτορα ότι οι λαοί που κατακτούσαν τους κόστιζαν περισσότερο απ' ότι παρήγαγαν ως σκλάβοι. Με λίγα λόγια δεν συνέφερε να τους κρατάνε ζωντανούς.

Ακόμη και ο πιο αιμοβόρος λαός, όμως, θα διαμαρτυρόταν εάν το κράτος του προέβαινε σε μαζικές σφαγές χωρίς κανένα λόγο. Η λύση ήταν απλή: Μαζικές θυσίες σε κάποιον «θυμωμένο» θεό.

Οι σκλάβοι πετιόντουσαν από τις κορυφές των πυραμίδων και μετά τους άνοιγαν, τους αφαιρούσαν τις καρδιές και τις έτρωγαν σε μεγάλα τσιμπούσια. Όλοι χαρούμενοι: Και οι θεοί και οι θησαυροφύλακες και ο λαός. Απλό logistic.

Οι αναφορές λένε ότι υπήρχαν περίοδοι που γίνονταν έως και 10.000 τέτοιες θυσίες. Κάθε μέρα.

Από το Νέο Κόσμο στην Κίνα του Μάο: Η εργαλειοποίηση της ανθρωποφαγίας

Και η πολιτισμένη Δύση, όμως, όσο πολιτισμένη ήταν εκείνες τις εποχές ή και όλες τις εποχές, εργαλειοποίησε την ανθρωποφαγία, με έναν διαφορετικό τρόπο: Τη χρησιμοποίησε σαν αφορμή (και όχι πάντα αληθινή) προκειμένου να δικαιολογήσει τις κατακτητικές της και επεκτατικές της τάσεις, Η λέξη «κανίβαλος» έγινε συνώνυμη με το «ιθαγενής», κυρίως στο Νέο Κόσμο.

Όταν ο Κολόμβος έφτασε στο Νέο Κόσμο, αρχικά περιέγραψε τους ιθαγενείς ως φιλικούς και καλοπροαίρετους. Η βασίλισσα Ισαβέλα της Ισπανίας, η οποία και χρηματοδοτούσε τις αποστολές του, του είχε πει να τους μεταχειριστεί με σεβασμό, εκτός εάν διαπιστώσει ότι είναι κανίβαλοι, περίπτωση κατά την οποία είχε το ελεύθερο να τους εξοντώσει.

Όλα πήγαιναν καλά, μέχρι τη στιγμή που οι Ισπανοί κατάλαβαν ότι δεν θα έβρισκαν χρυσό, οπότε το μόνο που τους απέμενε για να βγάλουν χρήματα ήταν το δουλεμπόριο. Κι έτσι, οι ίδιοι άνθρωποι που στην αρχή ήταν «φιλικοί και καλοπροαίρετοι» ξαφνικά έγιναν «κανίβαλοι». Οπότε μπορούσες να τους κάνεις ότι ήθελες: Να τους σκοτώσεις, να τους κάνεις σκλάβους, να πάρεις τη γη τους, κ.λπ. Πολύ βολικό.

Το ταμπού του κανιβαλισμού χρησιμοποιήθηκε για να απανθρωποιηθούν οι κάτοικοι του Νέου Κόσμου. Κι όταν κάποιος στερείται της ανθρώπινης ιδιότητάς του, δεν έχεις κανένα λόγο να τον μεταχειρίζεσαι σαν άνθρωπο, προφανώς οι Ναζί είχαν μελετήσει καλά τις πρακτικές του Κολόμβου όταν αποφάσισαν να απαλλαγούν από τους Εβραίους αρχικά και από τους Σλάβους μετά.

Εκεί βέβαια που η εργαλειοποίηση πέρασε σε άλλο επίπεδο ήταν στην Κίνα του Μάο.

Είδαμε ήδη, από το παράδειγμα με τα μενού των αυτοκρατόρων, ότι στην Κίνα ο κανιβαλισμός και η ανθρωποφαγία δεν υπήρξαν ποτέ τόσο ταμπού όσο στη Δύση. Ίσως και καθόλου ανά περιόδους και πάντως όχι πριν ο δυτικός τρόπος ζωής εισβάλει στην αχανή χώρα.

Κατά τη διάρκεια της πολιτιστικής Επανάστασης, στην Κίνα του Μάο οι ιδιωτικές φάρμες κολεκτιβοποιήθηκαν. Η πρακτική απέτυχε και ο κόσμος άρχισε να πεθαίνει -κυριολεκτικά- από την πείνα.

Τότε παρατηρήθηκαν εκτεταμένα φαινόμενα αυτού που θα ονομάζαμε «κανιβαλισμός του λιμού». Οι οικογένειες συχνά αντάλλασσαν τα παιδιά τους με τα παιδιά των γειτόνων τους, προκειμένου να μην καταλήξουν να φάνε τη δική τους σάρκα. Συνήθως ήταν τα παιδιά που κατέληγαν στο τσουκάλι. Το καθεστώς έκανε τα στραβά μάτια σε σημείο που η πρακτική ήταν όχι απλώς αποδεκτή, αλλά σχεδόν επίσημη.

Οι Κινέζοι, όμως, δεν είχαν τόσα ηθικά διλήμματα όσα θα είχαμε εμείς σε μια ανάλογη περίπτωση, διότι δεν αισθάνονταν ότι έκαναν κάτι απαραίτητα κακό τρώγοντας ανθρώπινο κρέας, ακόμη κι αν έπρεπε να σκοτώσουν κάποιον για να το εξασφαλίσουν.

Ιστορίες επιβίωσης

Παραδείγματα ανθρωποφαγίας σε πολύ δύσκολες περιστάσεις -ιδιαίτερα παρατεταμένες πολιορκίες- έχουν καταγραφεί σε όλο το εύρος της ανθρώπινης ιστορίας εξάλλου, με τελευταία την πολιορκία του Λένινγκραντ.

Ο Μάικλ Τζονς στο βιβλίο του «Λένινγκραντ, η πολιορκία 1941-1944» εξηγεί ότι υπήρξαν πάρα πολλές αναφορές για ανθρωποφαγία, τις οποίες όμως το καθεστώς απέκρυψε και «έθαψε», στην προσπάθειά του να μην αμαυρώσει την πράγματι ηρωική αντίσταση των κατοίκων της πόλης οι οποίοι για πάνω από 800 μέρες άντεξαν μια από τις πιο σκληρές πολιορκίες που έχουν καταγραφεί ποτέ.

Και φυσικά υπάρχει και η περίφημη υπόθεση της ομάδας Ντόνερ: Πρόκειται για την ιστορία 87 Αμερικανών οι οποίοι ξεκίνησαν το 1846 από το Ιλινόις το μακρύ ταξίδι ως την Καλιφόρνια. Έμειναν παγιδευμένοι στα βουνά της Σιερα Νεβάδα και ξεχειμώνιασαν εκεί. Ανάμεσα στις άλλες πρακτικές επιβίωσης που εφάρμοσαν ήταν και αυτή της ανθρωποφαγίας και μάλιστα σε μεγάλη έκταση. Δεν υπάρχουν ιατροδικαστικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία, υπάρχουν όμως μαρτυρίες, καθώς οι 37 επιζήσαντες το ομολόγησαν ανοιχτά και ανερυθρίαστα. Και κανείς τότε δεν αντέδρασε, ήταν απόλυτα φυσιολογικό να κάνουν ότι μπορούν για να επιβιώσουν.

Ήταν ένα μικρό καράβι...

Ομοίως και οι ναυαγοί του «Έσσεξ», ενός φαλαινοθηρικού η ιστορία του οποίου ενέπνευσε δύο τεράστια βιβλία: Ο Χένρι Μέλβιλ έγραψε το «Μόμπι Ντικ» και τον Έντγκαρ Άλαν Πόε για να γράψει το «Η αφήγηση του Αρθουρ Γκόρντον Πιμ από το Ναντάκετ».

Πολύ αναμενόμενα, ο πρώτος έριξε το βάρος στη σχέση του ανθρώπου και της φάλαινας που το βύθισε και ο δεύτερος στο ζήτημα της ανθρωποφαγίας...

Όταν βρέθηκαν στις λέμβους προέβησαν σε ανθρωποφαγία των νεκρών για να επιβιώσουν. Το ίδιο έκαναν και οι ναυαγοί του «Μέδουσα», μιας γαλλικής φρεγάτας που προσάραξε το 1816 στις ακτές της σημερινής Μαυριτανίας. Οι επιζήσαντες κατασκεύασαν μια τεράστια σχεδία στην οποία επιβιβάστηκαν 150 άτομα. Τελικά επέζησαν μόνο τα δέκα, μετά από ένα φρικαλέο ταξίδι 13 ημερών, κατά τη διάρκεια του οποίου πολλοί από τους επιβαίνοντες δολοφονήθηκαν για να φαγωθούν.

Η κόλαση της Μέδουσας έγινε η αφορμή για να δημιουργήσει ο Ζαν Λουί Τεοντόρ Ζερικό τον περίφημο πίνακα «Η σχεδία της Μέδουσας», ο οποίος εκτίθεται σήμερα στο Λούβρο.

Και αν όλα αυτά φαίνονται κάπως φρικιαστικά, το ίδιο δεν συμβαίνει και με το παιδικό τραγούδι που έχουμε τραγουδήσει όλοι, μα όλοι: Στο «ήταν ένα μικρό καράβι», αυτό που περιγράφεται ξεκάθαρα και απερίφραστα είναι μια κλασική ιστορία κανιβαλισμού και ανθρωποφαγίας.

Φάρμακο ή καταδίκη; Ο πάπας Ινοκέντιος και οι τρελές αγελάδες

Πέρα από το ταμπού, όμως, υπάρχει και ένας πολύ πρακτικός λόγος για τον οποίο δεν τρώμε ο ένας τον άλλον, μόνο που αυτό το μάθαμε πολύ πρόσφατα και το μάθαμε μέσα από τις αγελάδες.

Οι αγελάδες τρελάθηκαν ακριβώς επειδή κατανάλωναν κρέας του είδους τους. Κι αυτό οφείλεται στη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια, ευρύτερα γνωστή ως νόσο Κρόισφελντ-Γιάκομπ. Αυτή με τη σειρά της προκαλείται από την βρώση ιστών μολυσμένων με πριόνες.

@AP Photo

Οι πριόνες αποτελούνται μόνο από πρωτεΐνες (χωρίς DNA ή RNA) και προέρχονται από μεταμόρφωση φυσιολογικών πρωτεϊνών του κεντρικού νευρικού συστήματος του ανθρώπου και των ζώων. Προκαλούν καθίζηση των πρωτεϊνών στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κενά. Ο εγκεφαλικός ιστός στην περιοχή που δημιουργείται η βλάβη μοιάζει σαν σφουγγάρι, γι’ αυτό και η νόσος που προκαλείται ονομάζεται σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια.

Οι πριόνες είναι πολύ μολυσματικές και όταν μεταδοθούν σε ένα υγιή οργανισμό.

Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια προκαλεί ένας άγνωστος έως τώρα ιός. Ό,τι κι αν την προκαλεί, είναι 100% θανατηφόρα.

Ήταν μόλις στη δεκαετία του '80 που κάναμε τη σύνδεση ανάμεσα στον κανιβαλισμό και τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια, όταν οι αγελάδες στο Ηνωμένο Βασίλειο, που ως τότε τις τάιζαν και με εντόσθια άλλων αγελάδων, χτυπήθηκαν από την ασθένεια. Το χειρότερο ήταν ότι η ασθένεια μεταδιδόταν και στους ανθρώπους που είχαν φάει κρέας από άρρωστες αγελάδες.

Οι συνέπειες για τη Βρετανική κτηνοτροφία ήταν καταστροφικές.

Οι επιστήμονες έκαναν τη σύνδεση με τον κανιβαλισμό όταν μελέτησαν μια ομάδα ιθαγενών στη Νέα Γουινέα, του Φόρε, οι οποίοι αποδεκατίστηκαν από μια ασθένεια με παρόμοια συμπτώματα. Οι μελετητές παρατήρησαν ότι η ανθρωποφαγία ήταν πολύ διαδεδομένη πρακτική ανάμεσα στους Φόρε, οι οποίοι είχαν ιδιαίτερη προτίμηση στον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Όταν έγινε η σύνδεση, η ανθρωποφαγία έγινε παράνομη και η φυλή σώθηκε.

Κι εμείς μάθαμε ότι γενικά δεν είναι καλό να τρώμε ανθρώπους και όχι μόνο για ηθικούς λόγους.

Κάτι που όχι μόνο δεν ξέραμε μέχρι πρόσφατα, αλλά ακόμη και στη Δύση έχουν καταγραφεί πολλά περιστατικά, μέχρι και το 18ο αιώνα, κατά τα οποία η κατανάλωση ανθρώπινης σάρκας και ιδιαίτερα ανθρώπινου αίματος, ήταν ανάμεσα στις ιατρικές πρακτικές για συγκεκριμένες ασθένειες, όπως στομαχόπονους για παράδειγμα.

Το 1492, οι γιατροί συνέστησαν στον ετοιμοθάνατο Πάπα Ινοκέντιο VIII να πιει το αίμα τριών αγοριών. Κάτι που έγινε, με μάλλον δυσάρεστα αποτελέσματα· τόσο ο πάπας όσο και τα τρία αγόρια πέθαναν.

Το γεγονός ότι και τα τρία παιδιά ήταν Εβραιόπουλα, δεν ήταν τυχαίο, αναλύσαμε πιο πάνω ότι πάντα κάποιοι άνθρωποι ήταν πιο αναλώσιμοι από τους υπόλοιπους.

Η χρήση του ανθρώπινου αίματος ως φαρμάκου είχε σαφώς σύνδεση με τη συνήθεια των χριστιανών να τρώνε το σώμα και να πίνουν το αίμα του Χριστού. Μπορεί αυτό να μην θεωρείται κανιβαλισμός με τη στενή έννοια, όμως δεν παύει να είναι μια μορφή του. Ή τουλάχιστον ήταν μέχρι πρόσφατα όταν η Εκκλησίες δίδασκαν ότι η θεία κοινωνία είναι μια κυριολεκτική μετουσίωση της σάρκας και του αίματος ενός ανθρώπου, έστω κι αν αυτός ήταν μισός θεός.

Που καταλήγουμε;

Ότι τελικά ναι, είναι γενικά κακό να τρώμε ο ένας τον άλλον. Από κάθε άποψη.

Οι προβλέψεις για το μέλλον δεν είναι πολύ καλές όμως, οι ηθικοί φραγμοί, όπως προείπαμε, και όπως είδαμε σε όλο το κείμενο, στέκονται όρθιοι μόνο όταν δεν τίθεται το πρωταρχικό θέμα της επιβίβωσης.

Ζούμε σε έναν κόσμο που ήδη «κανιβαλίζει» τους ανθρώπους, με διάφορους τρόπους πλήν του κυριολεκτικού. Τι θα συμβεί όμως όταν ο πληθυσμός του πλανήτη ξεπεράσει κατά πολύ το όριο της βιωσιμότητας;

Πόσοι από τους φτωχούς θα προτιμήσουν να φάνε ο ένας τον άλλον παρά να πεθάνουν από πείνα; Πόσο εύκολο θα είναι να το συγκρατήσουμε αυτό;

Πιθανώς καθόλου. Κι εκεί καταλήγουμε.