18 Σεπτεμβρίου 2013: Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα αφυπνίζει και αλλάζει την ελληνική κοινωνία

«Ο Παύλος Φύσσας (10 Απριλίου 1979–18 Σεπτεμβρίου 2013), γνωστός και ως Killah P ή Dogo Argentino, ήταν Έλληνας αντιφασίστας καλλιτέχνης της ραπ. Δολοφονήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου του 2013, στο Κερατσίνι, από τον φασίστα Γιώργο Ρουπακιά, μέλος της νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή».

Αυτή είναι η συνοπτική εισαγωγή στη Wikipedia, κάτω από το όνομα του Παύλου Φύσσα. Μια εισαγωγή γεμάτη από φορτισμένες με τεράστιο πολιτικό φορτίο λέξεις, η οποία 8 χρόνια νωρίτερα θα γραφόταν πολύ διαφορετικά.

Αρχικά, ο Παύλος Φύσσας δεν θα είχε γίνει πιθανώς ποτέ λήμα στη Βικιπέδια αν δεν είχε δολοφονηθεί. Ήταν ένας ράπερ των δυτικών προαστείων με μια σχετική καλλιτεχνική αποδοχή, κυρίως από το στενό κύκλο των ανθρώπων που είτε ήξερε προσωπικά, είτε συμμερίζονταν το πολιτικό και περισσότερο κοινωνικό στίγμα που έδινε ο Killah P:

Στα τραγούδια του μιλούσε συχνά για τους πρόσφυγες, για τη βία του κατεστημένου, για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου αλλά και του διαδηλωτή Κάρλο Τζουλιάνι, που έπεσε θύμα αστυνομικής βίας στη Γένοβα το 2001. Παρά την έντονη αντιφασιστική του δράση -ή ίσως και εξαιτίας αυτής- ο Φύσσας δεν οργανώθηκε ποτέ σε κάποια πολιτική παράταξη. Είχε τα δικά του οράματα και αυτά ήταν περισσότερο κοινωνικά παρά πολιτικά, όσο μπορεί να διαχωριστούν αυτά τα δύο.

Ο Φύσσας μεγάλωσε σε εργατική οικογένεια· ο πατέρας του δούλευε στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη του Περάματος και ο ίδιος ο Παύλος μετά το σχολείο είχε δουλέψει σε παρόμοιες εργασίες από το 1998 μέχρι το 2003. Ανήκε και στο Συνδικάτο του Μετάλλου, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με τη μουσική. Η μουσική του ήταν βιωματική.

«Είναι όλα βιωματικά απλά μαζεύω στιγμές, συναισθήματα, πράξεις μαζεύω, μαζεύω, μαζεύω....και μετά απλά γράφω γι'αυτό και δεν βγάζω συχνά δουλειές. Σημασία έχει το αποτέλεσμα της δουλειάς και όχι το κάθε πότε βγάζεις τις δουλειές σου προς τα έξω. Αυτό είναι τελείως υποκειμενικό και ανάλογα το πως το αντιλαμβάνεται ο καθείς. Εξαρτάται και από τα γούστα του καθενός ή από τα βιώματα του ή ακόμα καλύτερα από τα ερεθίσματα που παίρνει από τον περιβάλλοντα χώρο του», είχε πει παλιότερα σε συνέντευξή του.

Το καλλιτεχνικό του όνομα Killah P σήμαινε, σύμφωνα με τον ίδιο, «Killah Past - Δολοφόνος του παρελθόντος». Είχε συμμετάσχει σε δισκογραφικές συλλογές και είχε κάνει αρκετές ζωντανές εμφανίσεις στην Αθήνα και την περιφέρεια. Δεν ενδιαφερόταν όμως για την εμπορική διάθεση της μουσικής του, η οποία διανεμόταν ελεύθερα στο ίντερνετ. «Πιστεύω ότι ο άνθρωπος έχει την δύναμη να πραγματοποιήσει τα όνειρα του απλά απο την στιγμή που δεν υπάρχει συνεργασία μεταξύ μας δεν μπορούμε να πετύχουμε τίποτα, είμαστε ακόμα σε κώμα... Φυσικά δεν θέλω να επεκταθώ παραπάνω γιατί δεν έχω καμία διάθεση να θιξω ουτε ονοματα ούτε καταστάσεις γιατί δεν γίνεται αυτή η γενική συνεργασία ουτε βέβαια με βγάζω απ'έξω συντέλεσα και γω με τον τρόπο μου να συντηρήσω αυτή τη κατάσταση. Ναι, δεν μπορώ να χωνέψω με τίποτα οτι στηρίζομαι και επιβιώνω μέσα σε ένα δεκαδικό σύστημα, ενώ η πραγματική μου φύση ειναι να ΖΩ σε ένα κόσμο δημιουργίας», είχε πει ο ίδιος.

Όσο κι αν πίστευε σε όσα έλεγε, όσο κι αν ήθελε ν' αλλάξει τον κόσμο, ο Παύλος Φύσσας δεν θα μπορουσε ποτέ να φανταστεί ότι τελικά θα τα κατάφερνε να το κάνει, αλλά με τον πιο δραματικό για τον ίδιο τρόπο.

«Τσακώθηκαν για το ποδόσφαιρο»

Το βράδυ της 17ης Σεπτεμβρίου 2013, ο Φύσσας βγαίνει με την κοπέλα του και πηγαίνουν σε μια καφετέρια όπου μαζί με άλλα 8-10 άτομα της παρέας τους παρακολουθούν αγώνα ποδοσφαίρου. Στην ίδια καφετέρια βρισκόταν μια ακόμη παρέα, δυο-τριών ατόμων. Σύμφωνα με την προανάκριση, υπήρξε ένταση ανάμεσα στις δύο παρέες. Στη συνέχεια, η δεύτερη παρέα άρχισε να καλεί ενισχύσεις.

Όπως ειπώθηκε την επόμενη ημέρα στην ελληνική τηλεόραση «όλα έγιναν για το ποδόσφαιρο», μια φράση που συνόδευσε την υπόθεση μέχρι τη λήξη της, πριν από περίπου ένα χρόνο, 7 Οκτωβρίου 2020.

Αυτή η πολύ άτεχνη προσπάθεια να φύγει το θέμα από την ουσία του, έγινε επίσης συνώνυμο της κάθε μικρής ή μεγάλης νίκης που μπορεί να κερδείσει η κοινωνία απέναντι σε παντοδύναμους θεσμούς, όπως τα ΜΜΕ.

Τι έγινε, λοιπόν, στην πραγματικότητα εκείνο το βράδυ;

Ένα μέλος της δεύτερης παρέας, ο Ιωάννης Άγγος, υπεύθυνος ασφάλειας της Τοπικής Οργάνωσης Νίκαιας της Χρυσής Αυγής, σύμφωνα με την απολογία του, κάλεσε τον ιεραρχικά ανώτερό του, υπεύθυνο πολιτικής δράσης της ΤΟ, Καζαντζόγλου και τον πληροφόρησε για την παρουσία του Φύσσα και της παρέας του στην καφετέρια.

Σύμφωνα με τον πυρηνάρχη Νίκαιας της ΧΑ, Γιώργο Πατέλη, ο Καζαντζόγλου του τηλεφώνησε λίγα λεπτά αργότερα. Στις 23:30 ο Πατέλης έστειλε μέσω υπολογιστή σε κινητά τηλέφωνα μελών της ΧΑ από τη Νίκαια το γραπτό μήνυμα: «Όλοι τώρα τοπική. Όσοι είσαστε κοντά. Δεν θα περιμένουμε μακρινούς. Τώρα».

Από τις 23:26 ως τις 23:50 ο Πατέλης επικοινώνησε επτά φορές τηλεφωνικά με το βουλευτή της ΧΑ και περιφερειάρχη Πειραιά Γιάννη Λαγό. Σε ομιλία στα γραφεία της ΤΟ Νίκαιας το καλοκαίρι του 2012 ο Πατέλης ενημέρωσε τους συγκεντρωμένους χρυσαυγίτες ότι μόνο εάν λάβει την έγκριση του Λαγού θα στείλει γραπτά μηνύματα για τη συγκρότηση μιας ομάδας χρυσαυγιτών που θα πάει να «καθαρίσει», λέγοντας ότι «Δε θα μείνει τίποτα όρθιο. Τίποτα! Ό,τι κινείται, σφάζεται».

Σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε η Ελληνική Αστυνομία την επομένη της δολοφονίας, στις 23:57:42 δέχθηκε κλήση ότι μια ομάδα 50 ατόμων με ρόπαλα είχε συγκεντρωθεί στη συμβολή των οδών Ιφιγένειας και της λεωφόρου Παναγή Τσαλδάρη στο Κερατσίνι και κατευθυνόταν σε κατάστημα-καφετέρια με την επωνυμία Κοράλι. Στις 23:59:19 ανατέθηκε σε μια ομάδα 8 αστυνομικών της ομάδας ΔΙΑΣ να μεταβούν στο σημείο. Οι αστυνόμοι μετέβησαν στην καφετέρια, έξω από την οποία βρισκόταν πλήθος 30 ατόμων.

Σύμφωνα με τα πορίσματα έρευνας του ερευνητικού κέντρου Forensic Architecture του πανεπιστημίου Goldsmiths του πανεπιστημίου του Λονδίνου, που συγχρόνισε υλικό από κάμερες ασφαλείας της περιοχής και ηχητικά σήματα της ΕΛΑΣ και του ΕΚΑΒ, η πρώτη κλήση στην ομάδα ΔΙΑΣ έγινε στις 23:54:14 και τέσσερις μοτοσικλέτες με αστυνομικούς, οι ομάδες 408-01 «Κερατσίνι» και 410-01 «Πέραμα», έφτασαν στο σημείο στις 23:58:11.

Ο επικεφαλής της ομάδας ΔΙΑΣ έστειλε σήματα στα κεντρικά της αστυνομίας ότι στο σημείο βρίσκονταν «γύρω στα 20 άτομα της Χρυσής Αυγής» που τους είπαν πως «είχαν μια διαμάχη με κάτι άτομα του γνωστού χώρου» και ότι οι αστυνομικοί προσπαθούσαν «να κατευνάσουν τα πνεύματα» και έπειτα ότι διέκρινε ότι «υπάρχουν και κάτι σιδερομπουνιές και κάτι ρόπαλα».

Σε επόμενο σήμα είπε ότι έβλεπαν άτομα της ΧΑ να «κυνηγάνε έτερα άτομα επί της Τσαλδάρη [...] για να τους πιάσουν». Σύμφωνα με την ανακοίνωση της αστυνομίας την επομένη της δολοφονίας, κάποια από τα άτομα της Χρυσής Αυγής άρχισαν να τρέχουν προς την οδό Παναγή Τσαλδάρη, όπου είχαν συγκεντρωθεί περίπου 60 άτομα.

Εκεί οι αστυνόμοι είδαν τον Φύσσα αιμόφυρτο, με τραύματα από μαχαίρι στο στήθος και όσο είχε ακόμη τις αισθήσεις του υπέδειξε τον Ρουπακιά ως το δράστη της επίθεσης, τον οποίο και συνέλαβαν. Το μαχαίρι το είχε πετάξει κοντά στο αυτοκίνητό του.

Όπως προέκυψε από την προανάκριση, ο δράστης δεν βρισκόταν αρχικά στο κατάστημα. Σύμφωνα με την ιατροδικαστή που πραγματοποίησε τη νεκροτομή, ο Ρουπακιάς μαχαίρωσε τον Φύσσα με τρεις μαχαιριές, μία στο μηρό και δύο στο θώρακα, οι οποίες ήταν θανατηφόρες· ο Φύσσας έφερε τραύματα σε δύο ζωτικά όργανα, τον αριστερό πνεύμονα και την καρδιά.

Ο Φύσσας μεταφέρθηκε στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας, όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός του. Ενώ ήταν ήδη κρατούμενος, ο Ρουπακιάς επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον πυρηνάρχη της ΤΟ Νικαίας, Γιώργο Πατέλη, ο οποίος στην συνέχεια ενημέρωσε τηλεφωνικά το βουλευτή Πειραιά και τοπικό περιφερειάρχη της ΧΑ Γιάννη Λαγό.

Στις 00:37 ο αρχηγός της ΧΑ, Νίκος Μιχαλολιάκος, έστειλε ένα SMS στο Λαγό, ο οποίος κάλεσε το Μιχαλολιάκο και στη συνέχεια τον Πατέλη, ο οποίος έπειτα επικοινώνησε πάλι τηλεφωνικά με το Ρουπακιά τρεις φορές. Ένας φίλος του Μιχαλολιάκουκατέθεσε ότι του έστειλε στις 00:39 της νύχτας της δολοφονίας Φύσσα το μήνυμα «Γουστάρω, γουστάρω, γουστάρω ΧΑ ελληνικό Σεπτέμβριο!!!».

@ΑP Photo

Όσο κι αν υπήρξαν κάποιες απόπειρες να υποβαθμιστεί το θέμα, πολύ σύντομα φάνηκε ότι αυτό ήταν αδύνατο. Η δολοφονία αποδόθηκε σε πολιτικά κίνητρα, οι ανακρίσεις ενέπλεξαν και άλλα μέλη της Χρυσής Αυγής και ήταν η αφορμή για περαιτέρω έρευνες για ποινικά αδικήματα και τη σύσταση εγκληματικής οργάνωσης στην οποία εμπλέκονται μέλη και ηγετικά στελέχη του κόμματος.

Στην εξέλιξη των ερευνών, μεταξύ των προφυλακισμένων συμπεριλήφθηκαν και βουλευτές της Χρυσής Αυγής. Η υπόθεση της ανθρωποκτονίας του Φύσσα συνεκδικάστηκε μαζί με άλλες υποθέσεις στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Στις 7 Οκτωβρίου 2020 ο Ρουπακιάς κρίθηκε ένοχος, μαζί με άλλα 15 ηγετικά και άλλα μέλη της Χρυσής Αυγής, η οποία χαρακτηρίστηκε από το δικαστήριο εγκληματική οργάνωση.

Γιώργος Ρουπακιάς - Η κοινοτυπία του κακού

Δεν είναι και τόσο εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο Παύλος Φύσσας και ο φυσικός αυτουργός της δολοφονίας, ο 45χρονος Γιώργος Ρουπακιάς, είχαν πολύ κοινά βιώματα και κοινωνική καταγωγή.

Προέρχονταν και οι δύο από κοινωνικά στρώμματα στα οποία είναι δεδομένος ο θυμός και η αντίδραση απέναντι στην κοινωνική και οικονομική ανισότητα. Το μεγάλο ζήτημα είναι ποιο δρόμο θα επιλέξει κανείς για ν' αντισταθεί και ν' αντιδράσει. Ο Παύλος βρέθηκε στη μια πλευρά. Ο Ρουπακιάς στην άλλη.

Ο Ρουπακιάς γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε με τη γιαγιά του και την ετεροθαλή αδερφή του, μακριά από τους γονείς του που ήταν μετανάστες στη Γερμανία. Ο ίδιος δεν σπούδασε και δεν απέκτησε ιδιαίτερη κατάρτιση. Ο Ρουπακιάς απασχολούνταν σε μαγαζί φίλου του στην Ιχθυόσκαλα Κερατσινίου σε βαριές δουλειές, κυρίως μεταφορικές. Λίγο καιρό πριν τη δολοφονία εργαζόταν σε εταιρία υγρών καυσίμων, από όπου είχε απολυθεί.

Στην απολογία του ισχυρίστηκε ότι είχε «χαλαρή σχέση» με τη Χρυσή Αυγή, η πρώτη του επαφή με το κόμμα έγινε από τις αρχές Οκτωβρίου του 2012, δεν είχε εγγραφεί ποτέ επίσημα ως μέλος της και δεν είχε αντιληφθεί κάτι σχετικό με την ναζιστική ιδεολογία. Επίσης ισχυρίστηκε ότι ήταν οργανωμένος στην ΚΝΕ από τα 13 ως τα 17 του χρόνια. Η Χρυσή Αυγή αρνήθηκε ότι έχει οποιαδήποτε σχέση με τον Ρουπακιά.

Από τις έρευνες όμως καταδείχθηκε ότι είχε στενή σχέση με ηγετικά στελέχη της Χρυσής Αυγής, και συμμετείχε σε πολλές δραστηριότητές της. Για το αν είχε καταλάβει τα περί ναζιστικής ιδεολογίας ή όχι, είναι μια άλλη τεράστια κουβέντα, αν και πολλά από τα ερωτπήματα που εγείρει έχουν απαντηθεί από τη Χάνα Άρντεν στην «Κοινοτυπία του κακού».

@ΑP Photo

Το κακό δεν έχει τις μεταφυσικές και υπερφυσικές διαστάσεις που του δίνουμε: Είναι παντού, δίπλα μας, το βλέπουμε και το ζούμε σε άτομα ικανά να βάζουν στην άκρη, όταν ο αρχηγός το απαιτεί, κάθε ηθική αξία, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου αυτό σημαίνει την εξολόθρευση αθώων ανθρώπων.

Μια ξεκάθαρα πολιτική δολοφονία

Πρώτος απ' όλους αντέδρασε ο ΑΝΤΑΡΣΥΑ που εξέδωσε το επόμενο πρωί ανακοίνωση για το θάνατο του Φύσσα, κατηγορώντας ευθέως τη Χρυσή Αυγή για το συμβάν.

Τη δολοφονία καταδίκασαν όλα τα κόμματα της Βουλής. Το Ελληνικό Κοινοβούλιο κράτησε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του νεκρού. Τα ελληνικά κόμματα με ανακοινώσεις τους καταδίκασαν του υπαίτιους της δολοφονίας, την οποία απέδωσαν στη Χρυσή Αυγή. Η Χρυσή Αυγή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία «καταδίκαζε απερίφραστα το έγκλημα στο Κερατσίνι» και διέψευδε «κατηγορηματικά τους άθλιους συκοφάντες που την εμπλέκουν καθ' οιονδήποτε τρόπο σε αυτό» και προανήγγειλε ότι «θα κληθούν να λογοδοτήσουν» στη Δικαιοσύνη.

Την επομένη της δολοφονίας ο επικεφαλής της σοσιαλιστικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Χάνες Σβόμποντα, χαρακτήρισε απαράδεκτη την επικείμενη ελληνική προεδρία στην ΕΕ, αν η η τότε κυβέρνηση δεν αντιμετώπιζε τη δράση της ΧΑ.

Ο πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς απηύθυνε έκκληση σε τηλεοπτικό διάγγελμά του για ηρεμία και εμφανίστηκε αποφασισμένος να εμποδίσει «τους επιγόνους των ναζί να δηλητηριάζουν την κοινωνική μας ζωή, να εγκληματούν, να τρομοκρατούν και να υποσκάπτουν τα θεμέλια της χώρας που γέννησε τη Δημοκρατία».

Την ίδια μέρα αναρτήθηκε στο κανάλι της ΧΑ στο youtube ένα μήνυμα του Μιχαλολιάκου στο οποίο έλεγε ότι λάμβανε χώρα ένα παράνομο «κυνήγι μαγισσών» εναντίον της Χρυσής Αυγής, η οποία θα συνέχιζε να αντιστέκεται «απέναντι στη λάσπη και τη σκευωρία», ενώ η επίσημη ιστοσελίδα της ΧΑ έκανε λόγο για συμπλοκή με «καθαρά οπαδικά και σίγουρα όχι πολιτικά κίνητρα». Μια ταύτιση με φωνές που ακούστηκαν τις πρώτες μέρες από κάθε κατεύθυνση προσπαθώντας να περάσει το συμβάν στις ιστορία σαν ένα ακόμη ποινικό αδίκημα.

Ο Μιχαλολιάκος χαρακτήρισε το Ρουπακιά «περαστικό» από τα γραφεία της ΧΑ.

Η κοινωνία αφυπνίζεται

Ο Παύλος Φύσσας κηδεύτηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2013 στο νεκροταφείο Σχιστού. Όταν βγήκε το φέρετρο από την εκκλησία ακούστηκαν τα συνθήματα «Το αίμα κυλάει, εκδίκηση ζητάει», «Θάνατος στον φασισμό», ενώ την ώρα της ταφής οι παρευρισκόμενοι τραγουδούσαν στίχους των τραγουδιών του.

Με το θάνατό του είχε ανοίξει τους Ασκούς του Αιόλου και σύντομα αποδείχθηκε ότι τα πράγματα είχαν πάρει το δρόμο τους. Μαζικές διαδηλώσεις, εκδηλώσεις συμπαράστασης στην οικογένεια και διαμαρτυρίας ενάντια στη Χρυσή Αυγή κατέστησε πλέον σαφές ότι η κυβέρνηση δεν μπορούσε να κλείσει τα μάτια σε κάτι που συνέβαινε από καιρό. Το μόνο που άλλαξε, ήταν ότι το αίμα που χύθηκε αυτή τη φορά ήταν ελληνικό. Και ζητούσε δικαίωση.

@ΑP Photo

Ο Ρουπακιάς κρίθηκε προφυλακιστέος το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2013 και λίγες μέρες αργότερα μεταφέρθηκε στις φυλακές του Μαλανδρίνου. Από το Μάρτιο του 2016 βρίσκεται σε κατ' οίκον περιορισμό.

Δεν ήταν αυτό το σημαντικό, όμως. Το σημαντικό είναι ότι ξεκίνησε η δίκη της Χρυσής Αυγής, η οποία είχε ως σκοπό όχι να καταδικάσει τους δολοφόνους του Φύσσα, αλλά κάτι πολύ σημαντικότερο: Να αποδείξει ότι οι νεοναζί που είχαν βρεθεί ως κόμμα στο ελληνικό κοινοβούλιο, με μισό εκατομμύριο ψήφους, δεν ήταν παρά μια εγκληματική ομάδα.

Με αφορμή την δολοφονία του Φύσσα έγινε εισαγγελική έρευνα και στοιχειοθετήθηκε η κατηγορία σύστασης εγκληματικής οργάνωσης από την Χρυσή Αυγή.

Το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου 2013 ξεκίνησαν από την αντιτρομοκρατική υπηρεσία συλλήψεις της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής, του προέδρου του κόμματος Νίκου Μιχαλολιάκου, των βουλευτών Ηλία Κασιδιάρη, Γιάννη Λαγού και άλλων στελεχών του κόμματος, οι οποίοι κατηγορούνται για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης.

Οι βουλευτές της Χρυσής Αυγής Κασιδιάρης, Ηλίας Παναγιώταρος και Νίκος Μίχος δεν κρίθηκαν προφυλακιστέοι, αλλά αφέθηκαν ομόφωνα ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους μετά από μέρες. Ο Μιχαλολιάκος δήλωσε στην απολογία του ότι κοιμόταν. Όλοι οι παραπάνω προφυλακίστηκαν με κατηγορίες είτε σε σχέση με την δολοφονία είτε για σύσταση εγκληματικής συμμορίας, ωστόσο αφέθηκαν ελεύθεροι με όρους μετά την παρέλευση 18μήνου.

Εκτός των παραπάνω, προφυλακιστέοι για την υπόθεση της δολοφονίας κρίθηκαν επίσης ο 32χρονος Γ. Καζαντζόγλου, ο οποίος φέρεται ότι βρισκόταν στο αυτοκίνητο του Γιώργου Ρουπακιά το βράδυ που σκότωσε τον Παύλο Φύσσα και σε βάρος του είχε εκδοθεί ένταλμα σύλληψης με την κατηγορία της άμεσης συνέργειας στη δολοφονία, και ο 36χρονος Αθανάσιος Τζόρβας.

5,5 χρόνια μετά...

Η δικαστική διαδικασία έχει ξεκινήσει από τον Απρίλιο του 2015. Τον Ιανουάριο του 2016, και αφού είχαν ήδη γίνει 43 συνεδριάσεις, η δίκη πρακτικά διακόπηκε λόγω της αποχής των δικηγόρων, ενώ συνεχίστηκε μετά από 4,5 μήνες απραγίας στις 25 Μαΐου 2016, καθώς οι συνήγοροι πήραν σχετικές άδειες από τους δικηγορικούς τους συλλόγους.

Σε ραδιοφωνική συνέντευξη, το Σεπτέμβριο του 2015 ο Μιχαλολιάκος, ανέλαβε την πολιτική ευθύνη για τη δολοφονία του Φύσσα και υποστήριξε ότι δεν υπάρχει ποινική ευθύνη, όπως δεν υπήρχε στη δολοφονία του Τεμπονέρα ή του Λαμπράκη.

@ΑP Photo

Στις 7 Οκτωβρίου 2020 μετά από 5,5 χρόνια ακροαματικής διαδικασίας και επτά χρόνια μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων έκρινε ένοχο τον Ρουπακιά και κυρίως αποφάσισε ότι η Χρυσή Αυγή είναι εγκληματική οργάνωση.

Για συνεργεία στη δολοφονία του Φύσσα ένοχοι κρίθηκαν 15 από τους 17 κατηγορούμενους: οι Αναστάσιος-Μάριος Αναδιώτης, Γεώργιος Δήμου, Ελπιδοφόρος Καλαρίτης, Ιωάννης Βασίλειος Κομιανός, Κωνσταντίνος Κορκοβίλης, Αναστάσιος Μιχάλαρος, Γεώργιος Πατέλης γραμματέας της ΤΟ Νίκαιας- πυρηνάρχης της οργάνωσης, Γεώργιος Σκάλκος, Γέωργιος Σταμπέλος, Λέων Τσαλίκης, Αθανάσιος Τσόρβας, Νικόλαος Τσόρβας και Αριστοτέλης Χρυσαφίτης.

Η Μάνα όλων μας

Εμβληματική μορφή σε όλη τη διαδικασία, η μητέρα του Παύλου, Μάγδα Φύσσα. «Όταν μπήκα στη δικαστική αίθουσα, σκεφτόμουν ότι οι μέρες εκείνες ήταν ιστορικές. Ύστερα από πεντέμισι χρόνια ακροαματικής διαδικασίας και επτά χρόνια μετά τη δολοφονία του παιδιού μου είχε φτάσει η ώρα που θα άκουγα την τελική απόφαση.

@ΑP Photo

Λίγα λεπτά αργότερα, γύρω στις 11 το πρωί, μόλις ανακοινώθηκε η ετυμηγορία για τη δίκη της Χρυσής Αυγής, ένα συναίσθημα με κυρίευσε: «άδειασα». Είναι η μοναδική λέξη που περιγράφει την ψυχική μου κατάσταση. Γι' αυτό και στη συνέχεια, βγαίνοντας από το δικαστήριο, το μόνο που ήθελα ήταν να επικοινωνήσω με τον Παύλο. Να του φωνάξω, με μια τεράστια κραυγή, «αγόρι μου, δικαιωθήκαμε! Παλέψαμε. Αντέξαμε. Τα καταφέραμε! Ο Παύλος τα κατάφερε! Γιε μου!», έγραψε η ίδια λίγο μετά την απόφαση.

Θέλοντας δικαιοσύνη για το παιδί της, η Μάγδα έγινε ένα σύμβολο πολύ πέρα από το μονοσήμαντο της προσωπικής δικαίωσης. Σε όλη τη διάρκεια της δίκης, άκουσε και είδε γραμμένα για την ίδια, άθλια πράγματα τα οποία προσπέρασε. Με αδιανόητη ψυχραιμία και γνωρίζοντας το βάρος που έφερε στους ώμους της, άφησε στην άκρη το προσωπικό και ενσωματώθηκε με το μεγάλο. Μέσα της όμως, πάντα ήταν ένας αγώνας προσωπικής δικαίωσης:

Η δικαστική απόφαση, είπε, «δεν είναι δικαίωση για τον Παύλο αλλά για όλους εμάς που βρισκόμαστε εδώ. Μακάρι ο Παύλος να ζούσε, να ήταν ένας από τους σακατευμένους που εχουν αφήσει οι Χρυσαυγίτες, αλλά τουλάχιστον ζουν. Αισθάνομαι δικαιωμένη που μπήκαν στη φυλακή», πρόσθεσε

Ο ίδιος ο Φύσσας έγινε σύμβολο κατά του φασισμού και όχι μόνο στην Ελλάδα. Έγινε άγαλμα και δρόμοι θα μετονομαστούν προς τιμήν του. Ήξερε όταν έγραφε τους στίχους του ότι κάποια μέρα μπορεί να έμπαινε στο στόχαστρο; Ίσως.

Η αλήθεια είναι ότι εκείνη την εποχή κανείς -και πρώτοι απ όλους οι άνθρωποι που ψήφισαν τη Χρυσή Αυγή- δεν πίστευε ότι ένας Έλληνας μπορεί να έπεφτε νεκρος από το δολοφονικό χέρι των νεοναζί που ήταν στο ελληνικό κοινοβούλιο. Κι αν στο στόχαστρό τους έμπαιναν ως τότε μετανάστες και πρόσφυγες, κανείς -πέραν των αντιφασιστικών οργανώσεων- δεν ταραζόταν τόσο ώστε να επιχειρήσει να δώσει ένα τέλος στην ιστορία αυτή.

Χρειάστηκε ένας μάρτυρας για να γίνει αυτό. Ο Παύλος έγινε ο ακούσιος μάρτυρας. Ο οποίος υπήρξε συνεπής στις ιδέες του, πριν το θάνατό του, σε αυτόν, αλλά και μετά. Για πάντα.