Μισέλ Νολ: Ο κινηματογράφος στην Ευρώπη πρέπει να αντισταθεί στα κυρίαρχα εμπορικά μοντέλα

Ο κ. Νολ είναι επίσης εδώ και χρόνια καλλιτεχνικός σύμβουλος και διευθυντής διεθνούς ανάπτυξης στου Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου. Τον συναντήσαμε με το CNN Greece πριν από μερικές μέρες στο Καστελλόριζο κατά τη διάρκεια του φετινού φεστιβάλ και κάναμε μια ενδιαφέρουσα κουβέντα μαζί του, για την ελληνική παραγωγή ντοκιμαντέρ, τον πειραματισμό στο σινεμά, τα κυρίαρχα μοντέλα και το ελληνικό φεστιβάλ ντοκιμαντέρ των Παρισίων

Κύριε Νολ, έχετε εμπλακεί σχεδόν από την αρχή στην διοργάνωση του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου και το έχετε δει να εξελίσσεται και να καθιερώνεται. Επίσης παρακολουθείτε στενά και την ελληνική παραγωγή ντοκιμαντέρ μιας και είστε ο ιδρυτής του Ελληνικού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στο Παρίσι. Τι είναι αυτό που έχετε παρατηρήσει όλα αυτά τα χρόνια στην ελληνική παραγωγή ντοκιμαντέρ και πως νιώθετε που σήμερα βλέπετε ένα μικρό φεστιβάλ στο οποίο έχετε συμβάλει, να καθιερώνεται;

Το πως το βλέπω νομίζω ότι έχει να κάνει λίγο με τη δική μου προσωπικότητα σαν ένας άνθρωπος που προτιμά να χτίζει και όχι να διευθύνει ή να διαχειρίζεται. Θα μπορούσα να χτίσω ένα ξενοδοχείο αλλά δεν θα μπορούσα να ζήσω σ΄ αυτό.
Όταν ήρθα για πρώτη φορά στο Καστελλόριζο ως μέλος της κριτικής επιτροπής συζητούσα με τους σκηνοθέτες και αναρωτιόμασταν πως θα μπορούσαμε να φέρουμε περισσότερους ξένους σκηνοθέτες εδώ.
Μίλησα τότε με την καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ την Ειρήνη Σαρίογλου, θέλησα να μάθω περισσότερα για τα σχέδια και τις διαθέσεις της και είδα πόσο μαγικό είναι αυτό το μέρος γιατί το μέρος που γίνεται ένα φεστιβάλ έχει μεγάλη σημασία. Είδα επίσης ότι το μέρος είναι μικρό που σημαίνει ότι μπορείς να τους δεις όλους, να μιλήσεις με όλους, κάτι που είναι αδύνατο σε μεγάλο φεστιβάλ όπου έχω ένα ραντεβού σχεδόν κάθε ένα τέταρτο.

Αυτό είναι κάτι που το έχουμε χάσει στα μεγάλα φεστιβάλ, τα οποία έχουν γίνει μια βιομηχανία ενώ θα έπρεπε να είναι ατελιέ για καλλιτέχνες, ένα μέρος που θα μπορείς να δεις κόσμο με την ησυχία σου και να μιλήσεις. Είπα τότε στην κ. Σαρίογλου ότι αν έχει σκοπό να κάνει αυτό όχι ένα μεγάλο αλλά ένα σημαντικό φεστιβάλ, θα είμαι μαζί της και θα προσπαθήσω να φέρω κόσμο που δεν θα ερχόταν ποτέ.

Τον πρώτο χρόνο είχαμε 30 υποψηφιότητες και φέτος 600 και ίσως φτάσουμε κάποια στιγμή τις 1.000. Τον τρίτο χρόνο του φεστιβάλ ξεκίνησα το Πανόραμα και κάθε χρόνο προσπαθούμε να προσθέτουμε και μια νέα διάσταση στο φεστιβάλ όπως για παράδειγμα είδατε φέτος όλες αυτές τις δράσεις για παιδιά ή όπως είδατε το pitching lab για νέους δημιουργούς.
Τους λέμε απλά: “δεν χρειάζεται να ξοδέψετε ένα σωρό λεφτά για να φτιάξετε ένα τρέιλερ για να υπερασπιστείτε την ιδέα σας. Στείλτε απλώς την ιδέα σας και ίσως το φεστιβάλ αυτό γίνει ένα μέσο για να βρείτε τα λεφτά να κάνετε το τρέιλερ σας και να πάτε παρακάτω σε ένα μεγαλύτερο φεστιβάλ.” Και αυτό το pitching lab βάλαμε να το οργανώσουν φοιτητές κινηματογράφου. Έτσι και αυτοί μαθαίνουν όχι μόνο να κάνουν pitch τις ιδέες τους αλλά και να μπαίνουν πιο βαθειά στο κομμάτι της οργάνωσης. Είμαι πολύ αισιόδοξος ότι από τις ιδέες που μας παρουσιάστηκαν φέτος κάποιες θα βρουν το δρόμο να προχωρήσουν .
Αυτή η άρνηση μας να βάλουμε το φεστιβάλ σε τυποποιημένους δρόμους νομίζω ότι και ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας του.

Είσαστε ο εμπνευστής και ο άνθρωπος που βρίσκεται οργανωτικά και καλλιτεχνικά πίσω από το Ελληνικό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ στο Παρίσι. Τι είναι αυτό που σας παρακίνησε να ξεκινήσετε αυτό το φεστιβάλ και πως αντιδρά το γαλλικό κοινό στις ελληνικές ταινίες;

Η ιδέα προέκυψε από τη δουλειά μου στην Κίνα. Πριν από 30 χρόνια ήμουν από τους πρώτους κινηματογραφιστές που πήγε στην Κίνα για να κάνει ντοκιμαντέρ προσπαθώντας να καταλάβω τι συμβαίνει με το άνοιγμα της χώρας στον έξω κόσμο. Δεν κάνω πια ταινίες αλλά βοηθώ νέους Κινέζους κινηματογραφιστές να κάνουν τα δικά τους ντοκιμαντέρ. Είμαι ο παραγωγός περισσοτέρων από 50 κινεζικών ντοκιμαντέρ.
Πήγα λοιπόν τότε σε κάποια κανάλια στη Γαλλία και στη Γερμανία με τα οποία συνεργαζόμουν και μου είπαν “κοίτα Μισέλ, είναι ενδιαφέρον αλλά δεν μπορούμε να προβάλουμε όλες τις ταινίες που έχεις κάνει. Είναι πάρα πολλές”. Τους απάντησα ότι σέβομαι την απόφασή τους, αλλά πίστευα ότι κάνουν λάθος καθώς θεωρούσα ότι υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον από τον κόσμο να μάθει και να καταλάβει τι γινόταν στην Κίνα. Από τη μία υπήρχε η προπαγάνδα και από την άλλη οι ειδήσεις με τα ρεπορτάζ από τα οποία όμως δεν μπορείς να μάθεις πολλά. Το ντοκιμαντέρ είναι ο καλύτερος τρόπος.

Προσπάθησα λοιπόν να πείσω τον ιδιοκτήτη στο σινεμά Λίνκολν που βρίσκεται στο Ελιζέ, να κάνουμε ένα αφιέρωμα για μια εβδομάδα σε αυτές τις ταινίες με την ελπίδα να πάει καλά. Ο άνθρωπος μου ότι η ιδέα είναι μια τρέλα αλλά δέχθηκε να ρισκάρει. Στην πρώτη προβολή κόψαμε 25 εισιτήρια αλλά στο τέλος της εβδομάδας πλέον διώχναμε κόσμο γιατί δεν χωρούσε.
Δεν είχα ρίξει λεφτά για διαφήμιση γιατί δεν είχα, αλλά το αποτέλεσμα μου απέδειξε ότι η διαφήμιση στόμα με στόμα μπορεί να λειτουργήσει. Φέτος θα κάνουμε το φεστιβάλ για 11η χρονιά.
Η ιδέα λοιπόν για το Ελληνικό Φεστιβάλ, προέκυψε από το ότι κατάλαβα πως υπάρχουν στιγμές στην ιστορία, που ο κόσμος θέλει να μάθει περισσότερα πράγματα για συγκεκριμένα θέματα αλλά τα κυρίαρχα media δεν του δίνουν αυτή την ευκαιρία.

Ήμουν πολύ θυμωμένος όταν έβλεπα πως ο ευρωπαϊκός τύπος συμπεριλαμβανομένου και του γαλλικού τύπου παρουσίαζαν την οικονομική κρίση στην Ελλάδα, υποβιβάζοντας τα πάντα σε μια διαφορά άσπρου και μαύρου. Γνωρίζω αρκετά την Ελλάδα και αποφάσισα να κάνω κάτι όταν έβλεπα ότι ολοένα και περισσότερα νέα παιδιά εγκατέλειπαν ή ήθελαν να εγκαταλείψουν τη χώρα που κατά την άποψή μου είναι η αρχή του τέλους για την Ελλάδα.
Έτσι γεννήθηκε η ιδέα και για το Ελληνικό Φεστιβάλ που φέτος θα διεξαχθεί το Νοέμβριο. Πίστευα ότι ο κόσμος θα δείξει ενδιαφέρον αλλά πρέπει να του δώσεις την ευκαιρία. Αν δεν ανταποκρινόταν ο κόσμος τότε απλά θα είχα κάνει λάθος εκτίμηση. Δεν θα ήταν σπουδαία υπόθεση ένα ακόμη λάθος έτσι κι αλλιώς έχω κάνει αρκετά λάθη στη ζωή μου.
Ο κόσμος όμως ήταν εκεί και συνεχίζει να είναι. Και ήταν εκεί γιατί το ντοκιμαντέρ είναι μια μορφή τέχνης που δίνει στον θεατή την δυνατότητα να ανακαλύψει μια ή περισσότερες αλήθειες, σε έναν κόσμο με επιφανειακή ενημέρωση. Πάντα κάνω μετά συζήτηση με το κοινό, κάποιες φορές είναι και ο σκηνοθέτης εκεί και βλέπω στα μάτια του κόσμου το ενδιαφέρον και συχνά καταλήγουμε σε φιλοσοφικές συζητήσεις για πολύ ώρα.

Φέτος θα το διοργανώσουμε για τρίτη χρονιά και ήδη έχω προτάσεις από άλλες πόλεις της Γαλλίας να κάνουμε τις προβολές και εκεί. Του χρόνου θα μεταφέρουμε το φεστιβάλ και σε Λιόν, Νίκαια και Μασσαλία.

Παρακολουθείτε αρκετά χρόνια την ελληνική παραγωγή ντοκιμαντέρ. Ποιες παρατηρήσεις μπορείτε να κάνετε αναφορικά με την εξέλιξη του ελληνικού ντοκιμαντέρ και των Ελλήνων σκηνοθετών;

Το πρώτο και σημαντικό είναι να γίνονται ταινίες και γίνονται ταινίες. Αυτό είναι το πρώτο βήμα για να κάνεις και καλές ταινίες. Μια παραγωγή μεταξύ 80 και 100 ντοκιμαντέρ το χρόνο είναι μια πολύ καλή παραγωγή. Το δεύτερο και αν μπορούσα να βοηθήσω σε αυτό θα ήμουν ευτυχής, είναι ότι υπάρχει μια εσωτερική θυματοποίηση της ελληνικής κινηματογραφίας. “Είμαστε μικρή χώρα, δεν έχουμε λεφτά, δεν θέλει κανείς να δει τις ταινίες μας” κτλ.

Είναι εντελώς λάθος αυτή η λογική, εκτός από το “μικρή χώρα”. Υπάρχουν κι άλλες μικρές χώρες και τα καταφέρνουν περίφημα. Νομίζω ότι είναι δουλειά της πολιτείας και του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου να εμφυσήσει μια εμπιστοσύνη στο σύστημα της ελληνικής κινηματογραφίας. Αυτή θα είναι και η βάση για να έρθουν νέοι άνθρωποι για να προσπαθήσουν να κάνουν ταινίες.

Το σινεμά δεν είναι μόνο τέχνη, έχει και την εμπορική του διάσταση. Υπάρχει το μοντέλο παραγωγής του Χόλιγουντ και το Ευρωπαϊκό μοντέλο που δίνει μεγαλύτερη βάση στην καλλιτεχνική διάσταση της παραγωγής μιας ταινίας. Δεν νομίζω ότι το μοντέλο του Χόλιγουντ ταιριάζει σε εμάς εδώ στην Ευρώπη. Υπάρχει βέβαια και η εμπορική διάσταση στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο αλλά πρέπει να περιορίσουμε την κυριαρχία αυτών των ανθρώπων. Διαφορετικά θα καταλήξουμε να κάνουμε “Ράμπο 7”. Ας κάνουμε και Ράμπο 7 αλλά να μην το αφήσουμε να σκοτώσει τα υπόλοιπα κομμάτια της τέχνης μας.