Αφγανιστάν: Γιατί οι Ταλιμπάν επικράτησαν χωρίς καμία αντίσταση - Οι τέσσερις αιτίες

Την Δευτέρα ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν απευθύνθηκε στον αμερικανικό λαό για να του εκθέσεις τις απόψεις τους για την επιδείνωση της κατάστασης στο Αφγανιστάν και την κατάληψη της εξουσίας από τους ταλιμπάν στην ρημαγμένη από τον πόλεμο χώρα.

Καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος προσπαθούσε να αιτιολογήσει την απόφασή του να αποσύρει τα στρατεύματα από το Αφγανιστάν, κατηγόρησε την Αφγανική κυβέρνηση για παράδοσή της.

«Η αλήθεια είναι ότι όλο αυτό εξελίχθηκε νωρίτερα απ’ ό,τι περιμέναμε. Ο αφγανικός στρατός παραδόθηκε, μερικές φορές δεν προσπάθησε καν να πολεμήσει», παραδέχτηκε ο Μπάιντεν.

Διεθνείς παρατηρητές προσπαθούν επίσης να απαντήσουν στο ερώτημα πώς ο αφγανικός στρατός, ο οποίος εκπαιδεύτηκε και εξοπλίστηκε από τις ΗΠΑ επί δύο δεκαετίες, παραδόθηκε τόσο γρήγορα στους Ταλιμπάν.

Από άποψη μεγέθους, οι Ταλιμπάν έχουν περίπου 80.000 μαχητές, σε αντίθεση με την πρώην αφγανική κυβέρνηση που διέθετε πάνω από 300.000 στρατιώτες. Κι όμως, οι μουτζαχεντίν κατέλαβαν τη χώρα μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Υπάρχουν αρκετές πιθανές εξηγήσεις γι’ αυτό:

Καμία αεροπορική στήριξη από το ΝΑΤΟ

Η αεροπορική δύναμη ήταν καθοριστικός παράγοντας στις επιχειρήσεις κατά των Ταλιμπάν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Αν και οι αφγανικές δυνάμεις διεξήγαγαν ομαδικές επιχειρήσεις, μπορούσαν πάντα να βασίζονται στην υποστήριξη της νατοϊκής και αμερικανικής αεροπορικής υποστήριξης. Με την αποχώρηση του ΝΑΤΟ, οι επίγειες αφγανικές δυνάμεις στερήθηκαν ένα βασικό στοιχείο στο πεδίο της μάχης ενάντια στους οργανωμένους μαχητές των Ταλιμπάν.

Οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας ήταν οικονομικά και στρατιωτικά εξαρτώμενες από τις ΗΠΑ, και αποδείχθηκαν ευάλωτες όταν αυτές αποσύρθηκαν.

«Η συμφωνία ΗΠΑ-Ταλιμπάν στη Ντόχα πέρυσι και η άνευ όρων αποχώρηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν φέτος έχουν ενισχύσει το ηθικό των Ταλιμπάν», δήλωσε στην DW ο Αττικουλάχ Αμαρχαΐλ, εμπειρογνώμονας ασφαλείας στην Καμπούλ.

Χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ που υποστηρίζουν τα αφγανικά κυβερνητικά στρατεύματα, οι ηγέτες των Ταλιμπάν γνώριζαν ότι θα μπορούσαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση στην Καμπούλ, πρόσθεσε.

Η πτώση του ηθικού των αφγανικών δυνάμεων

Αυτό, ωστόσο, δεν αποκρύπτει το γεγονός ότι η Ουάσινγκτον ξόδεψε περίπου 70 δισεκατομμύρια ευρώ για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό του αφγανικού στρατού και ότι τα τοπικά στρατεύματα θα έπρεπε να ήταν αρκετά ισχυρά, τουλάχιστον στα χαρτιά, για να αντιμετωπίσουν τους Ταλιμπάν.

Οι αναλυτές αναφέρουν την αποθάρρυνση και τη διαφθορά ως δύο σημαντικούς λόγους πίσω από την κατάρρευση του αφγανικού στρατού.

Πολλοί Αφγανοί είδαν τη συμφωνία ΗΠΑ-Ταλιμπάν 2020 στη Ντόχα, που συντάχθηκε από τη διοίκηση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ως ένα σήμα ότι η Ουάσινγκτον δεν ενδιαφέρεται πλέον για το Αφγανιστάν, με συνέπεια να πτοηθεί το ηθικό των αφγανικών δυνάμεων.

Όταν ο Τζο Μπάιντεν αντικατέστησε τον Τραμπ στη θέση του προέδρου τον Ιανουάριο, οι Αφγανοί αξιωματούχοι ήλπιζαν ότι ο νέος ηγέτης των ΗΠΑ θα τους έδινε περισσότερο περιθώριο αναπνοής.

Τον Απρίλιο του 2021, ο Μπάιντεν πλειοδότησε στο σχέδιο του Τραμπ για την άνευ όρων αποχώρηση όλων των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, σχέδιο που ακολούθησαν και οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

Είναι προφανές ότι η αφγανική κυβέρνηση δεν ήταν έτοιμη για μια τόσο γρήγορη απόσυρση και αυτό επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι οι Ταλιμπάν δεν είχαν συμφωνήσει σε κατάπαυση πυρός σε εθνικό επίπεδο και οι ενδοαφγανικές συνομιλίες είχαν σταματήσει.

Σύμφωνα με έκθεση του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ, ο αφγανικός στρατός «δεν είναι σε θέση να παρέχει ζωτικά εφόδια όπως τρόφιμα και πυρομαχικά σε φυλάκια που είναι διάσπαρτα στη χώρα». «Τα περισσότερα στρατεύματα επέλεξαν να συνάψουν συμφωνίες με τους Ταλιμπάν, να παραδοθούν ή απλά να διαλυθούν αντί να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους μάταια», αναφέρεται στην έκθεση.

Στην έκθεση προστίθεται ότι «ορισμένες αφγανικές μονάδες, ιδιαίτερα οι επίλεκτοι κομάντο, πολέμησαν σκληρά σχεδόν μέχρι το τέλος».

Η διαφθορά στο στρατό

Μη κυβερνητικές οργανώσεις και ερευνητικές ομάδες έχουν αναφέρει επανειλημμένα σχετικά με την ανεξέλεγκτη διαφθορά στην κυβέρνηση του Ασράφ Γκανί.

Σύμφωνα με το project Afghanistan Papers της Washington Post, από τους 352.000 στρατιώτες και αστυνομικούς που υπολογίζονται ως μέλη των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας, μόνο 254.000 θα μπορούσαν να επιβεβαιωθούν από την πρώην κυβέρνηση.

Οι διοικητές όχι μόνο δημιούργησαν «στρατιώτες - φάντασμα» για να πληρώσουν τις μισθοδοσίες τους, αλλά επίσης περιόρισαν την αμοιβή των στρατιωτών που υπηρετούσαν και δεν παρέδωσαν τα απαραίτητα εφόδια, ανέφερε η εφημερίδα.

Σύμφωνα με την εφημερίδα The Guardian, το αμερικανικό πρακτορείο που παρακολουθεί τις δαπάνες της σύγκρουσης ανέφερε ότι οι «δωρεάν τρόποι δαπάνης» επέτρεψαν τη διαφθορά και ότι οι προσπάθειες για τον τερματισμό της έγιναν «με μισή καρδιά και ήταν αναποτελεσματικές».

«Το ερώτημα εάν αυτά τα χρήματα δαπανήθηκαν καλά θα απαντηθεί τελικά από το αποτέλεσμα των συγκρούσεων στο έδαφος, ίσως την πιο αξιόπιστη άσκηση παρακολούθησης και αξιολόγησης», σύμφωνα με την υπηρεσία.

Η έκθεση του οργανισμού αναμένει την αναθεώρηση του Κογκρέσου.

Έλλειψη ιδεολογίας για τη μάχη

Ένας ακόμη λόγος πίσω από την πτώση του αφγανικού στρατού ήταν η έλλειψη σκοπού, καθώς και η πίστη στην κεντρική κυβέρνηση στην Καμπούλ.

Οι Ταλιμπάν, από την άλλη πλευρά, είναι ενωμένοι με μια μαχητική ισλαμιστική ιδεολογία.

Από το 2001, όταν οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Αφγανιστάν και ανέτρεψαν το προηγούμενο καθεστώς τους, οι Ταλιμπάν υποστήριξαν ότι δεν θα εγκαταλείψουν την ισλαμική τους ιδεολογία και θα κάνουν τα πάντα για να εκδιώξουν τους «δυτικούς ιμπεριαλιστές» και εισβολείς από το Αφγανιστάν.

Παρότι πήρε τρία χρόνια στους Μουτζαχεντίν να εκδιώξουν τον πρώην σοσιαλιστή πρόεδρο του Αφγανιστάν Μοχάμεντ Νατζιμπουλάχ μετά την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων το 1989, οι δυνάμεις του Γκανί δεν άντεξαν ούτε έναν μήνα.